Meta Data Title in national language: برنامه پنجم عمرانی کشور ( تجدید نظر شده) 1356 - 1352Draft: NoRevision of previous policy?: NoEffective Start Year: 2010Effective End Year: 2015Scope: NationalDocument Type: Plan/StrategyEconomic Sector: Energy, Power, Building, Multi-SectorEnergy Types: All, Power, Renewable, Solar, Wind, OtherIssued by: Head of the Islamic ParliamentNotes: No English translation available.Source: Islamic Parliament Research Center Of The Islamic Republic Of Iran (FA)File: Fifth Five-Year National Development Plan (FA)Overall Summary: The Fifth Five-Year National Development Plan calls for the optimization of production and efficiency of power plants, waste reduction and development of combined heat and power. To this end, affiliated companies are required: (a) to subsidize the purchase of electricity from disperse small-scale electricity producers through long-term contracts, and to convert 12,000 MW to gas; (b) to guarantee long-term contracts for the purchase of electricity produced from renewable energy and clean energy; and (c) to support the development of small power plants that produce electricity by the private sector and cooperative companies. Related Documents Other policies that are related to this one. Law on the Sixth Five-Year Economic, Cultural and Social Development Plan for 1396-1400 - Sixth Five-Year Development Plan (2016-2021) Efficiency EE building standards: In order to modernize buildings and change energy consumption patterns in buildings and housing, municipalities are required to comply with the National Building Regulations.EE financial incentives: In order to save energy and to encourage consumers to conserve energy and protect the environment, the Ministry of Energy, Oil and Mining can apply financial incentives to optimize energy consumption and encourage the production of high-quality energy-saving products. Renewable Energy RE priorities: In order to create an infrastructure for wind power plants and equipment for solar energy manufacturing equipment and the uptake of clean energy, the government is entitled to protect the private and cooperative sectors through managed funds and interest subsidy facility, producing up to five thousand MW of wind and solar energy. Environment Carbon markets: Organisations and companies that reduce their emissions under the international frameworks, such as the Clean Development Mechanism (CDM), are allowed to trade or sell their CERs. Governance Energy institutional structures: The Department of Environment should take the necessary measures to reduce air pollution in line with international standards, including the promotion of GHG mitigation policies. Full Document Text NOTE: Images, tables, and charts may not display correctly. Please see PDF document for full detail تاریخ تصویب : 1354/02/27برنامه پنجم عمرانی کشور ( تجدید نظر شده) 1356 - 1352برنامه پنجم عمرانی کشور (تجدیدنظر شده) 1356 - 1352 خلاصهقسمت اولکلیات اقتصادی و اجتماعیمقدمهپنجمین برنامه عمرانی کشور که در نیمه دوم سال 1351 در کنفرانس تاریخی تخت جمشیددر پیشگاه مبارک ملوکانه مطرح و تأیید گشت در بهمن ماه1351 به تصویب مجلسین رسید.تصویب این برنامه در زمانی به انجام رسید که تحولی عظیم در اقتصاد جهانی در شرفوقوع بود. این تحول آغاز نشده و پنهان، از دیده تیزبین و هوشیارشاهنشاه آریامهردور نمانده بود و به همین سبب در همان زمان نیز طراحان برنامه را به انتخاب و قبولهدفهایی بسیار والا و عظیم، تشویق و ترغیبمیفرمودند.زمانی کوتاه پس از تصویب این برنامه، یعنی در حدود یک سال بعد، پیروزی درخشانایران به رهبری خردمندانه شاهنشاه در زمینه نفت از یک سو ودگرگونیهایی که دراقتصاد جهانی پدید آمد از سوی دیگر نشان داد که آیندهنگریهای شاهانه واقعیت یافتهاست. در چنین شرائطی برنامه مصوب قبلی،چه از لحاظ کمیت و کیفیت هدفها و برنامههاو چه از لحاظ سیاستها و خط مشیها نمیتوانست از هر حیث کافی و رسا و پاسخگوینیازهای جامعهمتحول ایران باشد.به همین سبب همراه مطالعات سازمان برنامه و بودجه برای تهیه گزارش "دورنمایبیستساله آینده ایران"، بررسی مجدد برنامه عمرانی پنجم نیز آغازشد و با یاری،همکاری و همفکری تمام مؤسسات مربوط اصول کلی و خطوط اساسی تجدید نظر این برنامهمعلوم و مشخص گشت.تجدید نظر در برنامه عمرانی پنجم حاوی نکاتی تازه و برجسته بوده است:نخست آنکه در برنامههای قبلی، حجم منابع مالی و محدودیت آن نقشی بسیار مهم درتصمیمگیری و تعیین اولویتها داشت ولی اینک غنای کشور مااز لحاظ درآمد سرشار نفتاین تنگنا را از میان برداشته است.در برابر، شوق وافر ما برای توسعه هر چه بیشتر اقتصادی، تنگناهای دیگری را درزمینه کمبود نیروی انسانی، به ویژه در رشتههای فنی و تخصصی،وسائل و تأسیساتزیربنایی، کمیابی مواد اولیه معدنی، کشاورزی و نیز منابع طبیعی به وجود آورده است.این تنگناها در تعیین اصول کلی و خطوطاساسی تجدید نظر برنامه عمرانی پنجم یکی ازمهمترین و برجستهترین ضوابط بودهاند. به بیانی، دیگر هدفهای نوین برنامه در اینجهت تنظیم گشتکه در چنین شرائطی از یک سو از منابع موجود برای توسعه اقتصادیبهرهای بیشتر و بهتر گرفته شود و از سوی دیگر در کوتاهترین زمان بااجرایبرنامههای آموزشی، زیربنایی و تولیدی، نیازهای کشور در این زمینه تا حدامکان مرتفع گردد.نکته دیگر، چگونگی عرضه برنامه و ارائه شقوق مختلف به سطوح تصمیمگیری بود کهبرای نخستینبار در نظام برنامهریزی کشور ما وارد گشت. درجلسات مقدماتی بررسی وتجدید نظر برنامه عمرانی پنجم که تحت ریاست جناب آقای امیر عباس هویدا نخستوزیردر گاجره در تیر ماه 1353تشکیل گردید هدفها، سیاستها و خط مشیها و حجم برنامههابا توجه به میزان رشد اقتصادی، تغییرات قیمتها و سایر عوامل و ملاحظاتمتعدداجتماعی و اقتصادی در سه شق مختلف عرضه شد و آثار نتایج مترتب بر انتخاب هریک از آنها به تفضیل مورد بررسی و مداقه قرار گرفت و از آن میانشقی برگزیده شد کهضمن برآورد آرمانهای ملی، کمترین دشواری را از جهت مسائل و تنگناهای مورد اشارهپدید آورد.این شق در جلسات نهایی بررسی تجدید نظر برنامه پنجم عمرانی کشور در پیشگاه مبارکشاهانه مورد بحث و مداقه قرار گرفت و بر اساس ارشاد وراهنماییهای ملوکانه و اصولکلی که بدین گونه مورد تأیید واقع شد سازمان برنامه و بودجه متن نهایی را آمادهساخت که اینک برای تقدیم به مجلسینجهت تصویب قوه مقننه آماده گردیده است.امید همه مردم کشور آن است که در سایه رهبر عالیقدر خود، اعلیحضرت همایون شاهنشاهآریامهر و با الهام از نظرات و اوامر خردمندانه معظمله اینبرنامه طلیعه یکی ازمهمترین و شکوهمندترین تحولات ایران باشد و اجرای آن جامعهای مرفهتر و انسانهاییبرجستهتر را برای این کشور به ارمغانآورد و ایران را با شتابی بیشتر به دورانتمدن بزرگ رهنمون گردد.عبدالمجید مجیدی - وزیر مشاور و رییس سازمان برنامه و بودجه1 - هدفهای اساسی، سیاستها و خط مشیهای کلی برنامه پنجممقدمهتحولاتی که طی دو سال اخیر در بازار بینالمللی نفت به وجود آمده و منجر به بالارفتن قیمت نفت شد موجب گردید که برنامه عمرانی پنجم کشورلزوماً مورد تجدید نظرقرار گیرد. در تجدید نظر برنامه پنجم بر عکس برنامههای گذشته که بر مبنای توزیعمنابع مالی تقریباً محدود داخلی و خارجیاستوار بود، به سایر محدودیتها و مسائلی کهبه دنبال فقدان محدودیتهای مالی و ارزی آشکار میشوند توجه شده است.در این جریان سه بعد جدید به نظام برنامهریزی میان مدت اضافه گردیده که تمامآنها به علت و به دنبال افزایش درآمد نفت مطرح شده است:الف - برنامهریزی بر مبنای عرضه منابع طبیعی و ظرفیتهای زیربنایی محدودکننده وسایر عوامل محدود تولید از جمله نیروی انسانی ماهر.ب - برنامهریزی با توجه به اهمیت استفاده صحیح از آن قسمت از درآمد ارزی کشور کهجذب آن در کوتاه مدت میسر نیست.پ - برنامهریزی بدون محدودیت ارزی و با تأکید خاص به تأمین نیازهای داخلی از خارجو افزایش ظرفیتها و سازمانها و نهادهای لازم برای تأمین آن.بدیهی است دستیابی به هدفهای عالی توسعه اجتماعی و اقتصادی مستلزم ساختمانزیربنایی اقتصادی کشور، ایجاد صنایع سنگین و توسعه کلیهجوانب اجتماعی چون فرهنگ وآموزش و توزیع متعادل درآمد است. رشد سریع درآمد نفت این امکان را به ما میدهد کهزودتر به هدفهای بلند مدتاقتصادی و اجتماعی نایل شویم، اما همراه این رشد و توسعهسریع، موانع و مسائلی چون رشد سریعتر نواحی شهری و صنایع سنگین و افزایشسریعتردرآمد بعضی از طبقات اجتماعی و افزایش قیمت کالاهایی که امکان واردات آنها محدودمیباشد نیز به میان خواهد آمد.در تجدید نظر برنامه پنجم که با بررسی جوانب مختلف توسعه اقتصادی و اجتماعی ایراندر بیست سال آینده صورت گرفته سعی شده است که ضمنرشد سریع از آثار نامناسب جنبیآن تا حد امکان کاسته شود،تنگناها و دشواریهای برنامهاقتصاد شکوفان و پیشرو ایران در چند سال گذشته، به ویژه از آغاز پنجمین برنامهعمرانی کشور، دشواریها و تنگناهای تازهای را در سطح کشور پدیدآورده است و بههمین سبب هدفها، سیاستها، و خط مشیها در تجدید نظر برنامه پنجم با توجه به ایندشواریها و تنگناها مشخص و معین گردیدهاست.نکات عمدهای که در این برنامه مد نظر بوده است به شرح زیر است:- عرضه نیروی انسانی متخصص.- ظرفیت واقعی و بالقوه تأسیسات زیربنایی از جمله بندرها، شبکه راهها و راهآهن.- عرضه انواع مختلف نیرو (انرژی)- عرضه مصالح ساختمانی از جمله سیمان و آهن.در جریان رشد سریع اقتصادی، قدرت تولیدی کشور همگام با افزایش منابع مالی و ارزیفزونی نیافته است. در نتیجه امکانات مالی بخش عمومی وقدرت خرید بخش خصوصی بهمراتب بیشتر از حداکثر امکانات تولیدات داخلی بوده است و وجود تورم در سطحبینالمللی و وجود تنگناهایوارداتی و راهها، امکانات بالقوه کشور را برای استفادهاز بازارهای خارجی برای رفع دشواریها و کمبودهای داخلی محدودکرده است.لذا رفع این گونه تنگناها و دشواریها، مسائل مربوط به تورم ناشی از رشد سریعاقتصادی در داخل کشور و فشارهای تورمی که از خارج به اقتصاد کشورتحمیل میشود ونیز مسأله قیمت کالاها و خدمات مصرفی، به خصوص در مورد کالاهای اساسی مورد نیازمردم، مورد توجه خاص قرار گرفته است.نظام برنامهریزیمسأله اساسی در تجدید نظر برنامه پنجم تخصیص منابع در سطح کل و بین بخشها درشرایطی بوده که عملاً هیچگونه محدودیتی از نظر منابع مالی وارزی وجود نداشته است.در این شرایط تصمیماتی که اتخاذ گردیده در دو زمینه اساسی بوده است:1 - با در نظر گرفتن قدرت جذب اقتصاد ایران، تورم بالقوه، تضاد ممکن بین رشد سریعمنابع و عوامل تولید. و وجود نابرابری در توزیع درآمد، حجمکل سرمایهگذاری دولت وبخش خصوصی در حدود 4699 میلیارد ریال (معادل حدود 69.5 میلیارد دلار) تعیینگردید. البته بنا بر ملاحظات مذکوراین مقدار سرمایه گذاری کمتر از امکانات بالقوهمالی کشور در دوره برنامه پنجم میباشد.2 - توزیع سرمایهگذاری عمومی و خصوصی بین بخشهای مختلف کشور به نحوی خواهد بودکه نه تنها تنگناها و دشواریهای موجود را بر طرف کندبلکه حتیالامکان موجب کاهشرشد سریعتر بخشهایی که با این تنگناها مواجه نخواهند شد نگردد.به علاوه با تأکید بر صنعتی شدن سریع کشور در سالهای آینده هیچ گونه محدودیت مالیبرای تحقق حداکثر رشد کشاورزی و همچنین اجرایبرنامههای اساسی صنعتی خصوصاً درزمینههای نفت - پتروشیمی و نظایر آن وجود نخواهد داشت و بر این اساس کوشش خواهدشد که برنامهریزیبا توجه به مقتضیات تازه تحول سریع اقتصاد و اجتماع ایران و باتوجه به تحولات بینالمللی با انعطاف بیشتری انجام پذیرد. بدین معنی در اوایلهرسال پس از ارزشیابی دقیق عملکرد سال قبل منابع لازم برای اجرای طرحهای بزرگ وبخشهایی که دارای اولویت میباشند تخصیص داده خواهد شد.هدفهای برنامه پنجم:الف - ارتقاء کیفیت زندگی همه گروهها و قشرهای اجتماعی کشور.ب - حفظ رشد سریع، متوازن و مداوم اقتصادی همراه با حداقل افزایش قیمتها.پ - افزایش درآمد طبقات مختلف با تأکید خاص در مورد ارتقاء سطح معیشت گروههای کمدرآمد.ت - گسترش جامعتر عدالت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی با تأکید خاص در موردتوزیع عادلانهتر خدمات در سطح همه گروهها و قشرهایاجتماعی.ث - بهبود کیفیت و افزایش عرضه نیروی انسانی فعال کشور به منظور افزایش بازدهی وبر طرف کردن تنگناهای توسعه.ج - حفاظت، احیاء و بهبود محیط زیست و اعتلای کیفیت زندگی جامعه به خصوص در نقاطپر جمعیت.چ - توسعه علوم و تکنولوژی و گسترش قوه خلاقه و ابتکار جامعه.ح - ایجاد مزیت نسبی در تولید و صدور کالاهای صنعتی در سطح بینالمللی.خ - حداکثر استفاده از منابع ارزی برای جبران کمبودهای داخلی و مهار کردن فشارهایتورمی، سرمایهگذاری در خارج و ایجاد ثروتهای ملی در جهتجایگزین کردن منابعپایانپذیر نفت.د - نگهداری و زنده کردن میراث ارزنده فرهنگی، پژوهشی و آموزش فرهنگی و هنری،گسترش فرهنگ و هنر، ایجاد تسهیلات برای آفرینش هنری وادبی و گسترش روابط فرهنگی.سیاست و خط مشیهای کلیالف - سیاست مالیاتیتجدید نظر در سازمان و نظام مالیاتی کشور به نحوی که از یک طرف پایه و نرخهایمالیاتی و نظام اجرایی مناسب مؤید توزیع عادلانه تر درآمد باشد وشمول آن گسترشیابد و کلیه مالیاتها چه مستقیم و چه غیر مستقیم هدفهای روشنی داشته و از طرف دیگرسازمان مالیاتی به نحوی تجدید سازمانیابد که به تدریج قادر به تدارک درآمدهایقابل توجهی برای تأمین هزینههای دولت باشد. از این گذشته تدوین نظام مالیاتی جدیدبه گونهای که به تواناز آن به عنوان یک ابزار مؤثر برای رشد متوازن اقتصادیاستفاده کرد، کماکان مورد تأکید خواهد بود.ب - سیاست بودجهای دولت1 - تجدید نظر در توزیع درآمدهای دولت بر اساس مناطق مختلف و استانی کردن تدریجیقسمت عمده بودجه کل کشور به منظور کمک به رشدسریع تر مناطق مختلف و توزیعاقتصادیتر درآمدها در سطح استانهای کشور.2 - اکتفا به حداقل استفاده از منابع اعتبار بانکها برای تأمین درآمدهای دولت.3 - تنظیم بودجه دولت به صورت دوساله و تجدید نظر آن در نیمه هر سال با توجه بهتحولات اقتصادی در داخل و خارج کشور همچنین تلفیق کاملبودجه با برنامههایمتوسطالمدت عمرانی.پ - سیاست پولی و بانکی1 - با توجه به رشد سریع اقتصادی و فشار آن بر عوامل تولید و گرایشهای تورمیموجود، اجرای سیاست پولی در جهت کنترل رشد نامتناسب عرضهپول و شبه پول و افزایشمتوازن آن با هدفهای رشد اقتصادی و کنترل سطح قیمتها.2 - تجدید نظر در نظام اداری بانکها به نحوی که احتیاجات مناطق و بخشهای مختلفاقتصادی را برطرف نموده و در ضمن قادر به فعالیت بیشتر دربازار سرمایه بینالمللیباشد.ت - نظام اداریافزایش قابل ملاحظه حجم اعتبارات عمرانی و فعالیتهای اقتصادی دولت و بخش خصوصی،تغییر نظام اداری را ایجاب میکند این تغییرات شاملنحوه تصمیمگیری، اجراء ونظارت و شرکت مردم در برنامهریزی و تصمیمگیری و همچنین احاله اختیارات اجرایی بهمناطق خواهد بود. در نتیجهسیاستهای دولت در این زمینه به شرح زیر خواهد بود:1 - توسعه برنامهریزی منطقهای و تفویض اختیارات در مورد تهیه و پیشنهادبرنامههای جامع برای هر منطقه با توجه به نظرات مردم و مقامات محلی.2 - ایجاد و تقویت نظام عدم تمرکز در قالب قانون اساسی و تجدید نظر در قوانینمغایر با این اصل.3 - ایجاد نظام اجرایی محلی متناسب با توسعه اقتصادی کشور برای اجرای برنامههایعمرانی و تبدیل نظام اداری سنتی به نظام غیر متمرکز.4 - تقویت سازمانهای محلی که به وسیله منتخبان مردم اداره میشود، مانند انجمنهایاستان و شهرستان و ده.ث - سیاست دفاع ملیتقویت بنیه دفاعی و مدرنیزه کردن وسائل و تجهیزات نیروهای مسلح کشور به منظورپاسداری حدود و ثغور این مرز و بوم در اجرای سیاست مستقلملی.سیاستها و خط مشیهای خاصنظر به اینکه هدف اساسی از اجرای برنامهها، بهبود وضع مردم و افزایش سطح زندگی ورفاه بیشتر آنها است، سیاستها و خط مشیهای زیر مورد تأکیدخاص قرار گرفته است:الف - در زمینه ارتقاء کیفیت زندگی همه گروهها و قشرهای اجتماعی کشور:1 - گسترش نهادهای مشارکتی و ایجاد محیط مناسب برای رشد و تقویت سازمانهایدموکراتیک مانند شرکتهای تعاونی تولید، مصرف، انجمنهای ده،شهر، شهرستان و استان.2 - گسترش عدم تمرکز کارها و سپردن کار مردم به مردم.3 - اتخاذ تدابیر لازم برای رشد و پرورش شخصیت انسانی افراد جامعه از طریق انتخابافراد با استعداد در تمام قسمتهای اجتماعی و باز گزاردن راهپیشرفت آنان درزمینههایی که استعداد آنان پرورش یافته است.4 - ایجاد احساس همبستگی و احراز مسئولیت بیشتری در زندگی فردی و اجتماعی و مشارکتبیشتر در امور سیاسی و اقتصادی و اجتماعی وفرهنگی کشور.5 - ایجاد محیط مناسب برای رشد و پرورش استعدادهای مردم کشور در همه قشرها وگروههای اجتماعی و امکانات لازم برای شکوفا شدن خلاقیتآنان.6 - کاهش رشد سالانه جمعیت از 30 در هزار در ابتدای برنامه به 26 در هزار در پایانبرنامه پنجم از طریق گسترش وسایل ارتباط جمعی و ترویجآموزش، خصوصاً در جوامعروستایی و در بین گروههای کم درآمد شهری و توسعه شبکه بهداشت و تنظیم خانواده.ب - در زمینه حفظ رشد سریع، متوازن و مداوم اقتصادی همراه با حداقل افزایش قیمتها:1 - افزایش سرمایه گذاری ثابت دولت در صنایع سنگین - صنایع صادراتی و خدمات زیربنایی به حدود 5 برابر برنامه چهارم.2 - تشویق پسانداز و سرمایهگذاری بخش خصوصی در فعالیتهای تولیدی و تقویت بازارسرمایه.3 - ایجاد همکاری و هماهنگی بیشتر بین فعالیتهای بخش دولتی و بخش خصوصی.4 - تأسیس بانکهای عمران منطقهای و اتخاذ سیاستهای مناسب به منظور تشویق پساندازو سرمایهگذاری در مناطق.5 - تأمین کلیه کمبودهای داخلی از بازارهای خارجی به منظور ارضاء تقاضای داخلی وکنترل افزایش قیمتها.6 - استفاده از سیاستهای مالی، پولی و ارزی برای جلوگیری از رشد نامناسب قیمتها.پ - در زمینه افزایش درآمد طبقات مختلف با تأکید خاص در مورد سطح معیشت گروههای کمدرآمد:1 - بذل توجه خاص به توسعه مناطق عقب مانده کشور از طریق ایجاد سازمان توسعه استاندر مناطق کم رشد و تدوین طرحهای عمرانی خاص هرناحیه.2 - ایجاد مشوقهای لازم و کافی برای سرمایهگذاری در مناطق کمتر توسعه یافته.3 - توجه به ساکنان روستاها و کمک به افزایش بازدهی آنها از طریق سرمایهگذاری درکشاورزی، صنایع کوچک و همچنین سرمایهگذاری مستقیمدولت در تأسیسات زیر بناییروستاها.4 - توجه بیشتر به گروههای کم درآمد شهری از طریق توسعه خدمات بلاعوض دولت و تأمیننیازهای اساسی خانوارهای کم درآمد به قیمتهایمناسب.5 - اعمال سیاست دستمزدها بر اساس بازدهی نیروی کار و افزایش قیمتها.چ - تقویت هر چه بیشتر واحدهای کوچک و متوسط و بهرهبرداری کشاورزی و توسعهتعاونیهای تولید روستایی.ت - در زمینه گسترش جامعتر عدالت اجتماعی، اقتصادی سیاسی و فرهنگی با تأکید خاصدر مورد توزیع عادلانهتر خدمات در سطح همه گروهها وقشرهای اجتماعی:1 - تأمین تغذیه صحیح و بهداشت کودکان در سطح شهر و روستا.2 - تأمین حداقل تغذیه لازم به خصوص پروتئین و کالری برای کلیه قشرها و گروههایاجتماعی.3 - برقراری نظام منطقهای شبکههای همبسته بهداشتی و درمانی و تربیت نیروی انسانیلازم در سطوح پایین تخصص بهداشت و درمان به منظوررساندن خدمات بهداشتی و درمانیبه روستاها و مناطق عقبمانده کشور و همچنین اجرای سیاست بهداشت رایگان.4 - تأمین اجتماعی گروههای بیمه نشده کم درآمد، بازنشستگان و سالمندان و گسترشپوشش بیمههای اجتماعی.5 - گسترش تأمین خدمات درمانی کارمندان، کارگران، روستائیان و کارکنان بخش خصوصی.6 - گسترش خدمات رفاهی به گروههای کم درآمد شهری و روستایی و گسترش خدمات توانبخشیبه گروههای نیازمند.7 - توسعه کمی و کیفی آموزشی جهت رشد و پرورش فکری و فرهنگی کودکان و نوجوانان.8 - گزینش افراد با استعداد در سطح شهر و روستا و یاری کردن آنان در ادامه تحصیلاتدبیرستانی، حرفهای، فنی و آموزش عالی و پیشرفتهای شغلی وحرفهای.9 - گسترش سریع خدمات آموزشی، ریشهکنی بیسوادی، گسترش سوادآموزی همراه با حرفه ونیز کوشش در جهت بهبود کیفی خدمات آموزشی واستفاده هر چه بیشتر از تکنولوژیآموزشی.10 - تأمین مسکن مناسب برای کلیه قشرها و گروههای اجتماعی از طریق گسترش فعالیتهایتعاونیهای مسکن و تأمین وام مسکن و نیز تأمین مصالحساختمانی و نیروی انسانی لازمو برقراری سهم مناسبی برای مسکن از کل اعتبارات ساختمانی و تخصیص عوامل کمیاب.ث - در زمینه بهبود کمیت و کیفیت و افزایش عرضه نیروی انسانی فعال کشور به منظورافزایش بازدهی و بر طرف نمودن تنگناهای توسعه:1 - ایجاد تحرک بیشتر در بازار کار از لحاظ شغلی و مکانی.2 - کاهش کمکاری در بخش کشاورزی از طریق ایجاد صنایع کوچک.3 - توسعه سریع آموزشی رسمی به منظور بهبود کیفیت نیروی انسانی کشور.4 - توسعه تعلیمات حرفهای رسمی و یا ضمن کار با انعطاف کافی به منظور بر طرف کردنتنگناها.5 - تشویق افراد خارج از بازار کار مانند زنان و جوانان و غیره به شرکت درفعالیتهای تولیدی.6 - ایجاد برابری در فرصتهای اقتصادی و شغلی و دستمزد میان قشرها و گروههایاجتماعی به خصوص گروههای سنی و جنسی.7 - جبران کمبود نیروی انسانی ماهر از خارج کشور با توجه به مصالح ملی و با رعایتضوابط معین.ج - در زمینه حفاظت و احیاء و بهبود محیط زیست و اعتلای کیفیت زندگی جامعه، خصوصاًدر نقاط پر جمعیت:1 - توجه خاص در سرمایهگذاریهای صنعتی و تولیدی به رعایت ضوابط کیفی حفظ و احیاءو بهبود محیط زیست و اجتناب از اثرات منفی آن.2 - ارزیابی اثرات اجرایی طرحها بر کیفیت محیط و زندگی مردم و زیبایی طبیعت درتهیه هر طرح جامع شهری، مجتمع روستایی، عمران ناحیهای ویا هر نوع فعالیت عمدهتولیدی نظیر استخراج معادن و غیره، و همچنین گنجاندن ضوابط انجام چنین بررسیهاییدر شرح خدمات مهندسان مشاور درمورد طرحهایی که توسط آنان تهیه میشود.3 - تهیه و اجرای برنامههای جامع و خاص برای انتقال تدریجی صنایع آلودگیزا وتولیدکننده صدا و یا لرزشزا به خارج از محدوده شهرها و استقراردر نقاطی که دوراز مناطق مسکونی و پر جمعیت باشد. در این زمینهها ترتیباتی اتخاذ خواهد شد کهصاحبان صنایع خصوصی از حمایت مالی و فنیدولت برخوردار شده و حتیالمقدور دچارزیان نشوند.4 - گسترش شمول برنامههای مبارزه با آلودگی محیط به مسائل روانی، مبارزه با فساداخلاق، آلودگی محیط به مسائل روانی، مبارزه با فساد اخلاق،آلودگی اتمی، آلودگیناشی از کودهای شیمیایی و انسانی.5 - تهیه و اجرای قوانین و ضوابط و معیارهای لازم در زمینه استفاده صحیح از سمومحیوانی، نباتی، مبارزه با آلودگی صنعتی و دود و صدا یاجلوگیری از شیوع امراض مسریو بهبود کیفیت محیطی مراکز عمومی.6 - اولویت دادن به روشهایی که جنبه پیشگیری دارند در امر مبارزه با آلودگی.7 - تدوین و اجرای ضوابط استفاده صحیح از اراضی شهری و در حریم شهرها در طرحهایجامع شهری و بذل و توجه خاص در این ضوابط بهمسائلی نظیر اثرات ایجاد فرودگاه وصدای ناشی از هواپیماهای مافوق صوت، خطوط راهآهن و فواصل منطقی آنها نسبت بهجوامع مسکونی و مراکزشهری و تأسیسات عمومی نظیر مدارس و بیمارستان و غیره.8 - ایجاد هماهنگی در کلیه مطالعات و تحقیقاتی که در زمینه مسائل زیستی و حفاظتکیفیت محیط زیست انسان، حیوانات و گیاهان در مؤسساتعلمی کشور انجام میگیرد ازطریق سازمان حفاظت محیط زیست و فراهم آوردن موجبات اجرای تحقیقات خاص و ضروری دراین زمینه در قالب یکبرنامه جامع.ج - در زمینه توسعه علوم و تکنولوژی، قوه خلاقه و ابتکار جامعه:1 - تغییر نظام آموزشی در جهت توسعه تفکر علمی و مبتکرانه.2 - استفاده بیشتر از نیروی انسانی و تجهیزات دانشگاهها و مؤسسات عالی به منظورهمکاری با بخشهای تولید و غیر تولیدی.3 - تقویت تحقیقات علمی و عملی در مؤسسات دولتی.4 - گسترش همکاری علمی با مؤسسات علمی و تحقیقاتی خارج.5 - تشویق بخشهای تولیدی و خدماتی بر گسترش واحدهای تحقیقاتی خود.6 - تقویت نظام آماری و سایر خدمات زیربنایی تحقیقاتی کشور.ح - در زمینه ایجاد مزیت نسبی در تولید و صدور کالاهای صنعتی در سطحی بینالمللی1 - اولویت به سرمایهگذاری در صنایع سنگین سرمایه بر خصوصاً توسط بخش عمومی.2 - سرمایه گذاری ایران در خارج در صنایع استراتژیک که واردات محصولات آنها بهکشور مهم است و در عین حال میتواند به توسعه صادرات ایرانو حضور بیشتر ایران دربازارهای بینالمللی کمک کند.3 - حمایت از صنایع سنگین نوزاد از طریق اعطای کمک بلاعوض به مؤسسات انتفاعی عمومیمربوط، سرمایهگذاری مستقیم دولت، و وضع تعرفهوارداتی برای مدت محدود بر اساسنرخهای نزولی.خ - در زمینه حداکثر استفاده از منابع ارزی برای جبران کمبودهای داخلی و مهار کردنفشارهای تورمی، سرمایه گذاری در خارج و ایجاد ثروت ملی بهمنظور جایگزین کردنمنابع پایانپذیر نفت:1 - ادامه کاهش محدودیتهای وارداتی از جمله کاهش تعرفه و سود بازرگانی بر وارداتکالاهای مصرفی که در بازار داخلی مواجه با کمبود است بهمنظور کنترل فشارهای تورمیو استفاده از مزایای رقابت بیشتر صنایع داخلی و خارجی.2 - سرمایهگذاری قسمتی از درآمد نفت در خارج از کشور از طریق اعطای وامهایبازرگانی، مشارکت در طرحهای اقتصادی و خرید سهام مؤسساتصنعتی.3 - کمک به ثبات اقتصاد بینالمللی از طریق کمک به ایجاد تعادل در تراز پرداختهایخارجی کشورهای واردکننده نفت و کمک به کشورهای در حالتوسعه که در اثر تغییراتقیمت نفت دچار مشکلات مالی شدید شدهاند.د - در زمینه نگهداری و زنده کردن میراث ارزنده فرهنگی، پژوهش و آموزش فرهنگی وهنری، گسترش فرهنگ و هنر، ایجاد تسهیلات برای آفرینشهنری و ادبی و گسترش روابطفرهنگی:1 - اتخاذ تدابیر لازم برای حفظ میراث ارزنده فرهنگی با توجه به دگرگونیهایاجتماعی بر اساس پژوهشهای لازم و حفظ اصالت فرهنگی و هویتملی.2 - اتخاذ تدابیر لازم برای تربیت و آموزش فرهنگی و هنری همه قشرها و گروههایاجتماعی.3 - گسترش فرهنگی میان مناطق عقب مانده کشور و میان همه قشرها و گروههای اجتماعی.4 - حفظ، تقویت و ایجاد پیوندهای فرهنگی در قلمروی جغرافیایی فرهنگ ایرانی و میداننفوذ زبان فارسی.2 - هدفهای کمی و برنامه مالی دولتهدفهای کمیالف - تولید ناخالص ملیتولید ناخالص ملی در دوران برنامه چهارم به قیمتهای ثابت سال 1351 از 686.0میلیارد ریال به 1165.0 میلیارد ریال افزایش یافت - میزان رشدسالانه تولید ناخالصملی در دوره مزبور برابر با 11.2 درصد بود. در برنامه پنجم تولید ناخالص ملی بهقیمتهای ثابت با رشدی برابر با 25.9 درصد درسال از رقم 1165.0 میلیارد ریال به3686.0 میلیارد ریال خواهد رسید.با توجه به برآورد نرخ رشد جمعیت (در حدود 2.9 درصد در سال) تولید ناخالص ملی بهطور سرانه و با قیمتهای ثابت از 37.523 ریال در سال 1351به 102.665 ریال در سال1356 خواهد رسید. جدول شماره 1 تولید ناخالص ملی، تولید ناخالص ملی سرانه و اجزاءتولید ناخالص ملی را نشانمیدهد.1 - مصرفنسبت کل هزینههای مصرفی به تولید ناخالص ملی از 77.1 درصد در سال 1351 به 58.8درصد در سال 1356 کاهش خواهد یافت. لکن باید توجهداشت که کاهش مزبور نمودارگویایی از وضع مصرف نیست. از یک طرف افزایش مطلق مصرف و از طرف دیگر منابع مالیجدید نفت و اثرات آن درقالب کلی اقتصاد باید مورد توجه قرار گیرد.بی تردید شاخص مناسبی برای سنجش رفاه اجتماعی میزان مصرف اجتماع است. در دورانبرنامه پنجم میزان مصرف به طور سالانه و با قیمتهای ثابت19.3 درصد افزایش مییابد.رشد مصرف طی دوران برنامه چهارم برابر با 10.7 درصد در سال بود و در برنامه پنجمهزینههای مصرفی بخشخصوصی با رشد سالانهای برابر با 15.4 درصد و هزینههایمصرفی.جدول 1 - تولید ناخالص ملی به قیمتهای ثابت>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7144<بخش دولتی معادل 27 درصد در سال افزایش خواهد یافت. افزایش قابل ملاحظه هزینههایدولت در نتیجه سیاست توسعه خدمات رفاهی واجتماعی دولت است. در گذشته، محدود بودنامکانات مالی و هدفهای سرمایهای توأماً باعث محدودیتهایی در توسعه سریع خدماتاجتماعی دولتمیگردید. اما امکانات مالی کنونی جبرانکننده آن محدودیتها خواهدبود به علاوه افزایش سریع درآمد نفت باعث تغییراتی در حسابهای ملی گردیدهاست.سنجش میزان مصرف به عنوان یک شاخص رفاه، علاوه بر رشد مطلق آن که فوقاً ذکر گردید،باید با توجه به تولید ناخالص ملی بودن احتسابسرمایهگذاری در خارج مورد نظر قرارگیرد. در این صورت نسبت به درآمد ملی در سال 1356 برابر با 66.1 درصد خواهد بود.2 - سرمایهگذاریتحقق هدفهای رشد در سالهای برنامه پنجم و استقرار آن در یک دوره طولانیتر مستلزمتعیین سیاست خاصی در زمینه سرمایهگذاری میباشد، طیدوران برنامه پنجم، کلسرمایهگذاری برابر با 4698.80 میلیارد ریال خواهد بود. نرخ رشد سرمایهگذاریناخالص داخلی به قیمتهای ثابت که طیدوران برنامه چهارم برابر با 13.7 درصد درسال بود در دوران برنامه پنجم معادل 29.7 درصد در سال خواهد بود.هدفهای طویلالمدت ایجاب میکند که سهم سرمایهگذاری از تولید ناخالص ملی افزایشیابد. در نتیجه نسبت سرمایهگذاری ثابت ناخالص داخلی بهتولید ناخالص ملی که درآخر برنامه چهارم معادل 24.6 درصد بود در پایان برنامه پنجم به رقم 28.6 درصدخواهد رسید.از رقم کل سرمایهگذاری 4698.8 میلیارد ریال طی دوران برنامه، حدود 3118.6میلیارد ریال آن سرمایهگذاری دولت 1580.3 میلیارد ریالسرمایهگذاری بخش خصوصیخواهد بود سرمایهگذاری بخش خصوصی طی دوران برنامه چهارم سالانه 12.9 درصد افزایشداشت و طی برنامهپنجم انتظار میرود به رشد سالانهای برابر 17.7 درصد برسد. ازطرف دیگر رشد سرمایهگذاری دولتی افزایش محسوستری خواهد داشت و از 14.6درصد رشدسالانه برنامه چهارم به 38.1 درصد رشد سالانه در برنامه پنجم خواهد رسید. بر طرفساختن تنگناهای زیر بنایی اقتصاد، ایجاد و توسعهصنایع مادر و گسترش فعالیتهایاجتماعی چنین شتابی را اجتنابناپذیر مینماید.مبلغ 450.1 میلیارد ریال از کل سرمایهگذاری بخش دولتی، به وسیله مؤسسات انتفاعیو بازرگانی دولت انجام خواهد شد. مؤسسات مزبور که ازکمکهای مختلف دولت در گذشتهبرخوردار بودهاند، اکنون قدرت مالی کافی کسب نموده و قادر به استقلال نسبی درزمینه توسعه فعالیتهای خودمیباشند.از کل سرمایهگذاری بخش خصوصی به میزان 1580.2 میلیارد ریال، معادل 1211.3میلیارد ریال از طریق پساندازهای این بخش، 189.3 میلیاردریال از طریق سرمایههایخارجی 179.6 میلیارد ریال از منابع مالی دولت و به صورت وام و اعتبارات انتقالیتأمین اعتبار خواهد گردید.با وجود منابع مالی وسیع به دلایل کمبود عوامل مختلف تولید و توزیع از یک طرف، وهمچنین عدم تمایل دولت به دخالت در حوزه فعالیت بخشخصوصی از طرف دیگر، میزانسرمایهگذاری بخش عمومی در سطح پایینتر از امکانات مالی کشور تعیین گردیده است.جدول شماره 2 میزان سرمایهگذاری در بخشهای مختلف اقتصادی را بر حسب بخش دولتی وبخش خصوصی نشان میدهد.جدول 2 - سرمایهگذاری ثابت طی برنامه پنجم>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7147 الی 7151<ب - بخشهای تولیدیتولید ناخالص داخلی از 1111.0 میلیارد ریال در سال 1351 به 3514.0 میلیارد ریالدر سال 1356 به قیمتهای ثابت سال 1351 افزایش خواهد یافت.تولید ناخالص داخلی شامل آن قسمت از ارزش نفت است که صرفاً به عوامل ملی تعلقمیگیرد. طی دوران برنامه با توجه به رشد جمعیت، تولیدناخالص داخلی به طور سرانهو به قیمتهای ثابت از 35.832 ریال به 97.883 ریال خواهد یافت. جدول شماره 3 تولیدناخالص داخلی به قیمتعوامل را نشان میدهد.افزایش ارزش افزوده بخش نفت طی دوران برنامه پنجم سالانه به طور متوسط 51.5 درصدبرآورد گردیده است لکن قسمت اعظم این رشد در سال1353 و در نتیجه موافقتنامه اوپکدر اواخر سال 1352 حاصل میگردد. باید توجه نمود که رشد ارزش افزوده بخش نفت بهقیمتهای ثابت عملاً شاملافزایش بهای نفت میباشد و معادل قیمتهای جاری آن و باتوجه به قیمتهای بینالمللی محاسبه گردیده است زیرا که بررسی انعکاس آثار ناشیازافزایش قیمت نفت بر اقتصاد ایران منحصراً از این طریق امکانپذیر است و بدونتوجه به دلایل افزایش درآمد نفت (قیمت و یا تولید)، عواید اضافیخود نوعی منابعمالی حقیقی است که قابل تبدیل به مصرف و یا سرمایهگذاری میباشد و میتواندموجبات افزایش درآمد حقیقی افراد را فراهم آورد.تولید ناخالص داخلی بودن احتساب ارزش افزوده بخش نفت از رشدی معادل 15.0 درصد درسال برخوردار خواه بود. رشد ارزش افزوده بخشکشاورزی برابر با 7.0 درصد صنایع ومعادن 18.0 درصد و خدمات 16.4 درصد در سال تعیین گردیده است.در جدول شماره 4 سهم بخشهای عمده اقتصادی در تولید ناخالص داخلی (به قیمتهایثابت سال 1351) برای سالهای پایان برنامههای سوم، چهارم وپنجم مشخص گردیده است.بدیهی است با افزایش سریع ارزش افزوده بخش نفت، سهم نسبی سایر بخشهای طی دورانبرنامه پنجم کاهش مییابد.لکن از طریق ازدیاد منابع مالی نفت میتوان انتظار داشترشد سایر بخشها شتاب بیشتری یافته و در یک زمان طویل چهارچوب اقتصادی کشورتوازنمناسبتری پیدا کند.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7153<برنامه مالی دولتالف - دریافتهاکل دریافتهای دولت در دوره برنامه پنجم حدود 8296.5 میلیارد ریال پیشبینیمیگردد که 79.8 درصد از محل درآمد نفت و گاز 14.6 درصد از محلمالیاتهای مستقیم وغیر مستقیم، 1.8 درصد از دریافت وام خارجی و بقیه از طریق فروش اوراق قرضه و سایردرآمدها که شامل درآمد حاصل ازانحصارات و اعمال تصدی دولت میباشد تأمین خواهدشد. منابع مختلف دریافتهای دولت به قرار زیر پیشبینی شده است:1 - کل درآمد نفت و گاز در برنامه پنجم 6628.5 میلیارد ریال خواهد بود که در واقعحدود دوازده برابر درآمد مربوط در دوره برنامه چهارم میباشد.2 - کل مالیاتهای مستقیم طی اجرای برنامه در حدود 547.0 میلیارد ریال برآوردمیگردد. این پیشبینی با در نظر گرفتن تأثیر رشد تولید ناخالص ملیدر افزایشوصولی مالیاتهای مستقیم، و تأثیر تغییرات در سیاست مالیاتی و همچنین تأثیر تورم دردریافتها انجام گرفته است.3 - مالیاتهای غیر مستقیم افزایش قابل توجهی را در دوره برنامه پنجم خواهند داشت وبه حدود 668.0 میلیارد ریال خواهد رسید. این برآورد با در نظرگرفتن افزایش وارداتو کاهش عوارض گمرکی به عمل آمده است.4 - برآورد سایر درآمدهای دولت، شامل درآمد حاصل از انحصارات و اعمال تصدی دولت،طی دوره برنامه پنجم معادل 253.0 میلیارد ریال است.5 - با توجه به درآمدهای سرشار دولت طی سالهای آتی استفاده از وامهای خارجی بهحداقل رسیده و در حدود 150.0 میلیارد ریال تخمین زدهمیشود.6 - فروش اوراق قرضه جدید به بخش غیر بانکی طی دوره برنامه پنجم بالغ بر 50.0میلیارد ریال خواهد بود.ب - پرداختهاکل پرداختهای دولت در دوره برنامه پنجم حدود 8.296.5 ریال پیشبینی میگردد کهشامل هزینههای جاری (40.9 درصد)، سرمایهگذاری ثابت(34.3 درصد)، باز پرداخت اصلوامهای خارجی (4.8 درصد)، کمکهای رفاهی و سایر پرداختها (10.9 درصد) خواهد بود.پیشبینی کلی وضع مالیدولت در برنامه پنجم عمرانی در جدول شماره 5 منعکس است.کل اعتبارات دولت در دوره برنامه پنجم حدود 6241.4 میلیارد ریال پیشبینی میگرددکه شمال اعتبارات امور عمومی (13.3درصد)، امور دفاع ملی(31.5 درصد)، امور اجتماعی(21.0 درصد)، و امور اقتصادی (34.2 درصد) میباشد. پیشبینی مربوط به هر یک ازامور چهارگانه به قرار زیر است:1 - تخصیص اعتبارات امور عمومی معادل 833.3 میلیارد ریال بوده که از این مقدار402.9 میلیارد ریال برای اعتبارات جاری نگهداشت سطح و430.4 میلیارد ریال برایاعتبارات عمرانی منظور شده است. مبلغ 380.6 میلیارد ریال از اعتبارات عمرانی صرفهزینههای ثابت عمرانی و 49.9میلیارد ریال بقیه صرف هزینههای غیر ثابت عمرانیخواهد شد.2 - اعتبارات امور دفاع ملی حدود 1968.7 میلیارد ریال برآورد میگردد که شامل دفاعنظامی (1967.4 میلیارد ریال) و دفاع غیر نظامی (1.3 میلیاردریال) میباشد.3 - اعتبارات امور اجتماعی در دوره برنامه پنجم حدود 1310.1 میلیارد ریال میباشدکه از این مقدار 369.1 میلیارد ریال برای اعتبارات جارینگهداشت سطح و 941.0میلیارد ریال برای اعتبارات عمرانی در نظر گرفته شده است. اعتبارات عمرانی شاملهزینههای ثابت (556.1 میلیارد ریال)و هزینههای غیر ثابت (384.9 میلیارد ریال)میباشد.4 - سهم اعتبارات مربوط به امور اقتصادی از کل اعتبارات دولت در دوره برنامه پنجمحدود 2.129.3 میلیارد ریال بوده که از این مقدار 131.9میلیارد ریال برای اعتباراتجاری نگهداشت سطح و 1.997.4 میلیارد ریال برای اعتبارات عمرانی منظور شده استاعتبارات عمرانی امور اقتصادیشامل هزینههای ثابت عمران (1.911.5 میلیارد ریال) وهزینههای غیر ثابت عمرانی (85.4 میلیارد ریال) میباشد.جدول شماره 6 نشان دهنده توزیع اعتبارات دولت بر حسب فصول بودجه طی دوران برنامهپنجم میباشد -.جدول 5 - پیشبینی وضع کلی مالی دولت در برنامه پنجم عمران (1356 - 1352)1 - دریافتها (میلیارد ریال) (میلیارد دلار)1 - 1 - درآمد نفت و گاز 6628.5 98.22 - 1 - مالیاتهای مستقیم -547. 8.13 - 1 - مالیاتهای غیر مستقیم -668. 9.94 - 1 - سایر درآمدها* -253. 3.7*>>پاورقی: شامل 135 میلیارد ریال (2 میلیارد دلار) درآمد حاصل از سرمایهگذاری ووامهای خارجی دولت.<<5 - 1 - وامهای خارجی -150. 2.26 - 1 - اعتبارات بانکی (خالص) - -7 - 1 - فروش اوراق قرضه (خالص) -50. 0.7جمع کل دریافتها 8296.5 122.82 - پرداختها از محل درآمد عمومی1 - 2 - هزینههای جاری 3393.3 50.2امور عمومی (452.8) (6.7)امور دفاعی (1968.7) (29.1)امور اجتماعی (754.0) (11.1)امور اقتصادی (217.8) (3.2)2 - 2 - سرمایهگذاری ثابت 2848.1 42.23 - 2 - باز پرداخت اصل وامهای خارجی -405. -6.4 - 2 - سایر پرداختها -905. 13.45 - 2 - سرمایهگذاری در خارج 745.1 11.8جمع کل پرداختها 8296.5 122.8>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7158 الی 7161<3 - بازرگانی و روابط اقتصاد بینالمللیمقدمهتجدید نظر در هدفها، سیاستها و طرحهای اجرایی برنامه پنجم در شرایطی انجاممیگیرد که ایران پس از گذشت سالیان دراز، سهم عادلانه خود را ازصادرات نفت بهدست میآورد. در این زمان افزایش درآمد حاصل از صادرات نفت، افقهای تازهای را دراقتصاد و اجتماع ایران گشوده است. از جملهاین امکانات میتوان افزایش قدرت نسبیایران در صحنه بینالمللی، استفاده بیشتر از منابع تولیدی و فنی خارجی در جهتسازندگی بنیانهای اقتصادیآینده، رفع تنگناهای موجود و ایجاد مزیت نسبی در جهتتوسعه صادرات کشور را نام برد. ضمناً این تحول عظیم مسئولیتها و در نتیجهجهتگیریهایجدیدی از جمله ضرورت کمک به ثبات اقتصادی جهان، سرمایهگذاری قسمتی ازدرآمد ارزی که قابل جذب در اقتصاد داخلی نباشد و ضرورت اعطایکمکهای اقتصادی بهکشورهای در حال توسعه جهان را برای ایران در صحنه بینالمللی به وجود آورده است.این افقهای تازه در زمانی به روی ایران گشوده میشود که اقتصاد جهان با مسائلیچون ادامه رشد نامتوازن در کشورهای توسعه یافته، افزایش فاصلهبین این کشورها وکشورهای در حال توسعه، تورم شدید و کم سابقه در اغلب کشورهای جهان اغتشاش در نظامپولی بینالمللی مواجه میباشد.تحولات مذکور ضمن آنکه کشور ما را از مزایای به سابقهای که شاید یک بار در تاریخهر ملتی اتفاق افتد برخوردار میکند، اقتصاد و اجتماع ایران را بهمیزانی بیش ازپیش در جریان تحولات اقتصادی بینالمللی که در مواردی احتمالاً اثرات نامناسب ازخود به جای میگذارد، قرار میدهد.لذا هدف اصلی اقتصاد خارجی ایران طی برنامه پنجم اتخاذ سیاستهایی است که ضمن آنکهایران را از امکانات مناسب فعالیت در یک بازار گستردهبینالمللی منتفع میسازد،کشور ما را از مسایل ناشی از چنین وابستگی، تا حد امکان به دور نگه دارد.در جهت دست یافتن به این هدف اصلی، هدفهای مشخص برنامه پنجم به شرح زیر است:الف - رفع کمبودهای داخلی و کاهش فشارهای تورمی، با تأکید بیشتر بر وارداتکالاهای مصرفی، سرمایهای و واسطهای با دریافت حداکثر شرایطمطلوب.ب - ایجاد مزیت نسبی جدید در تولید و صادرات محصولات صنعتی از جمله محصولاتپتروشیمی و محصولات صنایع سنگین.پ - ایجاد ثروت ملی و کسب درآمد بیشتر از خارج.ت - استفاده از مناسبترین تکنولوژی و نیروی انسانی ماهر موجود در خارج از کشور درجهت توسعه اقتصاد داخلی.ث - کمک به ثبات اقتصاد بینالمللی.ج - اعطای کمکهای بلاعوض به کشورهای در حال توسعه به منظور توسعه روابط اقتصادی وسیاسی و تحکیم روابط دوستانه.سیاستها و راهبردها:به منظور دستیابی به هدفهای فوق، سیاستها و راهبردهای مشخص زیر اتخاذ و اعمالمیگردد:الف - در زمینه رفع کمبودهای داخلی و کاهش فشارهای تورمی با تأکید بیشتر برواردات کالاهای مصرفی، سرمایهای و واسطهای، با دریافت حداکثرشرایط مطلوب.1 - تجدید نظر مداوم در میزان تعرفه، سود بازرگانی و سایر محدودیتهای مربوط بهواردات کالا، جهت کاهش قیمت و تسهیل واردات کالاهای موردنیاز.2 - تجدید نظر در مقررات گمرکی و اداری ترخیص کالا، از جمله اجازه حمل کالاهایوارداتی به داخل کشور ( پاساوان) جهت کاهش ترافیک دربندرها و راههای ورودی کشور.3 - استفاده بیشتر از امکانات بندری و راههای زمینی کشورهای مجاور، از جملهپاکستان، ترکیه و اتحاد جماهیر شوروی.4 - کاهش وابستگی کشور به واردات کالاهای استراتژیکی از بازارهای محدود، از طریقایجاد ارتباط با بازارهای متعدد و ایجاد وابستگی متقابل باکشورهای تأمین کنندهنیازهای وارداتی ایران به وسیله عقد قراردادهای بازرگانی میان مدت و فروش مستقیمنفت و فرآوردههای نفتی.5 - با استفاده از موقع مناسب سیاسی فعلی، توسعه روابط و دستیابی به بازارهایصادراتی جامعه اقتصادی بازار مشترک.ب - در زمینه ایجاد مزیت نسبی جدید در تولید و صادرات محصولات صنعتی از جملهمحصولات پتروشیمی و محصولات صنایع سنگین.1 - اولویت به سرمایه گذاری بخش عمومی در صنایع سنگین که از نظر مواد اولیه ازمزیت نسبی کافی برخوردار است، مانند صنایع پتروشیمی، آهن ومس.2 - بازاریابی برای صادرات کالاهای صنعتی در منطقه خلیج فارس.3 - حمایت از صنایع سنگین نوزاد از طریق اعطای کمک بلاعوض و وضع تعرفه وارداتیبرای مدت محدود و بر اساس نرخهای ترجیحی.4 - سرمایهگذاری ایران در صنایع استراتژیک در خارج از کشور به نحوی که ضمن تأمینقسمتی از واردات مواد واسطه و تکنولوژی به کشور، بهتوسعه بازارهای صادراتی و حضوربیشتر ایران در بازارهای بینالمللی کمک کند.5 - اعطای اعتبار خرید به سایر کشورها جهت صادرات کالاهای صنعتی ایران که تولیدآنها بیش از تقاضای داخلی است و یا صادرات آنها به توسعهبازارهای خارجی کشور کمکمیکند.پ - در زمینه ایجاد ثروت ملی و کسب درآمد بیشتر از خارج:1 - اعطای وام با شرایط بینالمللی به کشورهای توسعه یافته و مؤسسات مالی و پولیبینالمللی.2 - خرید قسمتی از سهام مؤسسات صنعتی و خدماتی در سایر کشورهای جهان.3 - مشارکت در سرمایهگذاری در طرحهای صنعتی کشورهایی که طالب توسعه اقتصادی کشورخویش میباشند.4 - سرمایهگذاری در کشتیرانی بینالملل، حمل و نقل زمینی و هوایی بینالمللی.5 - سرمایهگذاری در طرحهای بهرهبرداری از منابع طبیعی و منابع اقیانوسها از جملهسرمایهگذاری در طرحهای معدنی، کشاورزی و ماهیگیری.6 - سرمایهگذاری در فعالیتهای پالایش و توزیع فرآوردههای نفتی و پتروشیمی درکشورهای مصرفکننده.7 - پیش خرید کالاهای سرمایهای و استراتژیکی در بازارهای بینالمللی.8 - سرمایهگذاری در بخشهایی که برای محصولات آنها در بازار داخلی و بینالمللیکمبود پیشبینی میشود.ت - در زمینه استفاده از مناسبترین تکنولوژی و نیروی انسانی ماهر موجود در خارجاز کشور در جهت توسعه اقتصاد داخلی:1 - تشویق سرمایهگذاری مستقیم خارجی در صنایع تولیدی که از تکنیک انحصاریبرخوردارند.2 - ادامه روابط اقتصادی با مؤسسات مالی بینالمللی به منظور دریافت همکاریهای فنیو نیروی انسانی ماهر.3 - تشویق متخصصان و کارشناسان ایرانی مقیم خارج، به بازگشت از طریق راهنمایی وایجاد شرایط مناسب برای مشارکت آنها در فعالیتهای اقتصادی.4 - تأمین کمبود نیروی انسانی ماهر برای منظورهای مشخص و برای مدت محدود از خارج.5 - آموزش متخصصان حرفهای و فنی از طریق اعزام افراد به خارج و استفاده از مربیانخارجی در ایران برای دورههای کوتاه.ث - در زمینه کمک به ثبات اقتصاد بینالمللی.1 - اعطای اعتبار به مؤسسات پولی بینالمللی با شرایط نسبتاً سهل به منظور کمک بهجبران کسری در پرداختهای خارجی کشورهای واردکننده نفت.2 - اعطای اعتبار به مؤسسات مالی بینالمللی با شرایط نسبتاً سهل به منظور اعطایوامهای عمرانی به کشورهای در حال توسعه توسط این گونهمؤسسات.3 - پرداخت قبل از موعد کلیه بدهیهای خارجی کشور که شرایط آنها نسبتاً نامناسب است.4 - عدم دریافت وام و عدم استفاده از اعتبار فروشندگان به جز در موارد کاملاًضروری.5 - تشکیل بازار آزاد ارز در ایران به منظور توسعه و اشاعه معاملات ارزی.6 - جایگزین کردن نیازهای بخش خصوصی و سرمایهگذاران خارجی به واردات سرمایه ازخارج از کشور به وسیله اعطای وام با شرایط متداول، ازمنابع ارزی دولت.ج - در زمینه اعطای کمکهای بلاعوض به کشورهای در حال توسعه به منظور توسعه روابطاقتصادی و سیاسی و تحکیم روابط دوستانه:1 - اعطای وام با شرایط سهل و اعطای اعتبار بدون الزام بازپرداخت برای اجرایطرحهای عمرانی و رفاهی در کشورهای دوست در حال توسعه.2 - اجرای طرحهای رفاهی از جمله طرحهای درمانی و آموزشی در کشورهای مجاور.3 - اعطای اعتبار با شرایط سهل به کشورهای در حال توسعه واردکننده نفت از طریقتأسیس صندوق مخصوص کمک.4 - پرداخت سهم مناسب ایران برای فعالیتهای عمرانی و بشردوستانه توسط مؤسساتبینالمللی از جمله مؤسسات وابسته به سازمان ملل متحدخاصه در کشورهای در حالتوسعه.وضع ارزی کشور طی برنامه پنجم:الف - دریافتهای جاری ارزی.1 - سیاست ایران در زمینه صادرات نفت و فرآوردههای نفی چه به صورت مستقل از طریقشرکت ملی نفت ایران و چه از طریق شرکتهای بازرگانیموجب دریافت درآمد ارزی معادل102.2 میلیارد دلار در طول برنامه پنجم خواهد شد.کل درآمد ارزی بخش نفت در طول برنامه پنجم در مقایسه با برنامه چهارم 12.3 برابرخواهد شد. متوسط رشد سالیانه درآمد ارزی بخش نفت در طولبرنامه پنجم 60.6 درصدبرآورد شده است.2 - انتظار میرود بر اثر توسعه صادرات و افزایش قیمت گاز و توسعه صادرات سایرکالاها، کل درآمد ارزی حاصل از صادرات کالاهای غیرنفتی درطول برنامه پنجم با رشدمتوسط سالیانه 24.6 درصد به 4.9 میلیارد دلار برسد. افزایش درآمد ارزی حاصل ازصادرات کالاهای غیرنفتی در طول برنامهپنجم 3.3 برابر رقم مشابه برای برنامه چهارمخواهد بود.3 - انتظار میرود درآمد حاصل از صادرات خدمات، در طول برنامه پنجم با رشد متوسطسالیانه 36.1 درصد به 4.9 میلیارد دلار برسد افزایش درآمدارزی حاصل از صادراتخدمات، در طول برنامه پنجم 4.5 برابر رقم مشابه در برنامه چهارم خواهد بود.4 - درآمد حاصل از سرمایهگذاری و اعطای اعتبار در خارج از جمله منابع جدید درآمدارزی کشور خواهد بود.در نتیجه اجرای برنامه سرمایهگذاری خارجی کشور که به مرور طی برنامه پنجم صورتخواهد گرفت درآمد حاصل از این فعالیت بالغ بر 2.0 میلیارددلار پیشبینی میگردد.ب - پرداختهای جاری ارزی:1 - سیاستهای ادامه رشد سریع اقتصادی از طریق جبران نیازهای سرمایهای و کمبودهایداخلی موجب افزایش بیسابقه واردات کالاها و خدمات درطول برنامه پنجم خواهد بود.انتظار میرود پرداختهای ارزی برای واردات کالا با رشد متوسط سالیانه حدود 60.0درصد طول برنامه پنجم به 79.1 میلیارد دلار برسد. به عبارتدیگر پرداخت برایواردات کالا در طول برنامه پنجم 7.3 برابر رقم مشابه در برنامه چهارم خواهد بود.2 - پرداختهای ارزی برای واردات خدمات نیز با رشد متوسط سالانه حدود 60.0 درصد به14.3 میلیارد دلار در طول برنامه پنجم خواهد رسید. دراین برنامه واردات خدماتنسبت به برنامه چهارم 7.2 برابر خواهد شد.پ - خالص حساب جاری:علیرغم رشد سریع واردات، خالص حساب جاری موازنه ارزی کشور در برنامه پنجم به علتافزایش سریع درآمد حاصل از صادرات نفت حدود 19.3میلیارد دلار مازاد خواهد داشت.در حالی که در طول برنامه چهارم حساب جاری موازنه ارزی کشور 1.9 میلیارد دلار کسریداشت.ت - نقل و انتقالات سرمایه بلند مدت:1 - وجود مازاد ارزی قابل توجه، کشور ایران را تا حدود زیادی از دریافت وامهایخارجی بینیاز میگرداند در نتیجه انتظار میرود کل دریافت وام واعتبارات خارجیدولت با کاهش متوسط سالیانه 36.8 درصد محدود به 2.3 میلیارد دلار گردد. این رقم 64درصد رقم مشابه در برنامه چهارم است.2 - پیروی از سیاست تشویق سرمایهگذاری خارجی در صنایع سنگین موجب خواهد شد که طیبرنامه پنجم 2.5 میلیارد دلار سرمایه بلند مدتخصوصی خارجی به ایران وارد شود. رشدسرمایهگذاری خصوصی خارجی در ایران به طور متوسط سالیانه 68.4 درصد برآورد میشود.سرمایهگذاریخصوصی خارجی در ایران طی برنامه پنجم 8.3 برابر رقم مشابه در طولبرنامه چهارم خواهد بود.3 - باز پرداخت اصل وامهای دریافتی از خارج توسط دولت و اعمال سیاست باز پرداختقبل از موعد قسمت مهمی از بدهیهای خارجی موجبخواهد شد که طی برنامه پنجم 6.0میلیارد دلار از منابع ارزی کشور به این منظور تخصیص یابد. در مقایسه با برنامهچهارم بازپرداخت وامهای خارجیتوسط دولت طی برنامه پنجم 4.5 برابر خواهد شد.4 - سرمایهگذاری بخش خصوصی در خارج و باز پرداخت اصل وامهای دریافتی توسط این بخشطی برنامه پنجم حدود 0.5 میلیارد دلار برآوردمیشود.در مقایسه با رقم مشابه برنامه چهارم این رقم 5 برابر افزایش مییابد.5 - ذخیره اندوخته ارزی کشور طی برنامه پنجم 17.5 میلیارد دلار خواهد بود. کلیهبرنامههای مربوط به اعطای وام، سرمایهگذاری در خارج، اعطایکمکهای خارجی و تأمینذخائر ارزی لازم برای جبران هزینههای احتمالی از این منبع تأمین خواهد شد.جدول 1 خلاصه وضع ارزی کشور را طی برنامه پنجم نشان میدهد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7169<4 - نیروی انسانی و اشتغالمقدمهامروزه در بین عوامل مختلف تولید نقش نیروی انسانی حائز اهمیت بیشتری است و بایدتدابیری اتخاذ گردد که ضمن بالا بردن میزان فعالیت و فراهمآوردن امکانات اشتغالجدید نیاز طرحهای عمرانی به افراد ماهر و متخصص تأمین گردد. در این برنامه ضمنبرآورد نیروی انسانی جدیدی که طیبرنامه عمرانی پنجم وارد بازار کار میشوندامکانات اشتغال و نیازمندیهای کشور به متخصص و مهارتهای لازم روشن گردیده وسیاستها و تدابیریخاص و اقداماتی که باید برای رفع کمبودها در زمینههای مختلف بهعمل آید ارائه شده است.همچنین در زمینه جمعیت نیز بررسی و برآوردهایی انجام گرفته که تحولات و خصوصیاتمختلف جمعیت را طی برنامه پنجم که یکی از ابزارهایاساسی برنامهریزی اقتصادی واجتماعی است نشان میدهد.جمعیت کشور در برنامه پنجمالف - تحول جمعیت کشورطی برنامه پنجم عمرانی در اثر عوامل شهرنشینی، سواد و اجرای برنامههای اجتماعی واقتصادی، به خصوص برنامه تنظیم خانواده از میزان زاد و ولدکاسته میگردد و بهموازات آن در اثر توسعه و گسترش شبکههای درمانی و بهداشتی میزان مرگ و میر کاهشمییابد و جمعیت کشور با رشد متوسطسالانه حدود 2.9 درصد از حدود 31 میلیون نفر درسال 1351 به حدود 36 میلیون نفر در سال 1356 افزایش خواهد یافت. جدول شماره 1توزیعجمعیت را به تفکیک مرد و زن طی برنامه پنجم عمرانی نشان میدهد.جدول شماره 1 - توزیع جمعیت بر حسب مرد و زن 56 - 1351 به هزار نفر>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7171<ب - ساختمان سنیدر ساختمان سنی جمعیت طی برنامه پنجم عمرانی تغییری به وجود نخواهد آمد و نسبتگروههای سنی جوان (کمتر از 15 سال) در حدود 45 درصدخواهد بود.جدول شماره 2 توزیع جمعیت را بر حسب گروههای سنی طی برنامه پنجم عمرانی نشانمیدهد.جدول شماره 2 - توزیع جمعیت بر حسب گروههای سنی در سال 1351 و 1356 به هزار نفر>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7172<پ - شهرنشینی و روستانشینیرشد سریع اقتصادی کشور در سالهای اخیر، به خصوص در بخش صنعت موجب شده است کهشهرنشینی مرتباً رو به افزایش گذارد.بدین ترتیب جمعیت شهرنشین کشور از 13.2 میلیون نفر در سال 1351 به حدود 17 میلیوننفر در سال 1356 خواهد رسید و بدین ترتیب نسبتشهرنشینی از 42.7 درصد به 47.3 درصدافزایش خواهد یافت. در نتیجه رشد جمعیت شهرنشین به حدود 5.0 درصد در سال وروستانشین 1.2درصد در سال میرسد. جدول شماره 3 توزیع جمعیت شهرنشین و روستانشینکشور را طی برنامه پنجم عمرانی نشان میدهد.جدول شماره 3 - توزیع جمعیت بر حسب مناطق شهری و روستایی به هزار نفر>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7172<هدف و سیاست جمعیت:الف - هدف کاهش تدریجی میزان باروری زنان از بیش از هفت بچه زنده به دنیا آمدهکنونی به 2 بچه زنده به دنیا آمده الی بیست سال آینده.ب - سیاست جمعیت:1 - اجرای برنامه تنظیم خانواده به عنوان برنامه ملی و همه جانبه با توجه حاصله بهنقاط روستایی و گسترش به توسعه شبکههای بهداشت و تنظیمخانواده با همکاری مؤسساتخصوصی و عمومی.2 - بیدار نمودن حسن مسئولیت افراد در قبال خود و رفاه خانواده از طریق استفاده ازکلیه وسائل ارتباط جمعی و آموزشی در سطوح مختلفتحصیلی.3 - بررسی و مطالعه مداوم حرکات جمعیت به منظورشان دادن اثرات و نتایج برنامهتنظیم خانواده.4 - تنظیم حرکات داخلی و مهاجرتها از طریق سرمایهگذاری در مناطق مختلف کشور بهمنظور جلوگیری از تراکم جمعیت در شهر تهران و سایرشهرهای بزرگ- اصلاح قوانین و مقرراتی که با سیاست تنظیم خانواده مبانیت دارد.نیروی انسانی و اشتغال در برنامه پنجمالف - جمعیت فعال کشورالف - جمعیت فعال کشور*نسبت عمومی فعالیت ملی برنامه پنجم عمرانی در حدود 28.5 درصد خواهد بود و نسبتجمعیت فعال به جمعیت دوازده سال به بالای کشور از46.1 درصد به 45.8 تقلیل خواهدیافت در نتیجه جمعیت فعال کشور از 8.8 میلیون نفر در سال 1351 به 10.2 میلیون نفردر سال 1356 خواهدرسید. جدول شماره 4 جمعیت فعال کشور را برای برنامه پنجم عمرانیبه تفکیک سال و جنس نشان میدهد.جدول شماره 4 - جمعیت فعال کشور به تفکیک جنس 54 - 1351 به هزار نفر>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7174<نسبت جمعیت فعال دوازده سال به بالانسبت فعالیت *مردان از -77. درصد در سال 1351 به -75. درصد در سال 1356 تقلیلخواهد یافت و این کاهش ناشی از توسعه آموزش ابتدایی،متوسطه و عالی میباشد که درنتیجه تعداد قابل توجهی از افراد در سنین فعالیت را به نظام آموزشی سوق میدهند.در حالی که نسبت فعالیت زنان از13.6 درصد به 15.3 درصد افزایش خواهد یافت. عواملعمده مؤثر در افزایش سطح فعالیت زنان را میتوان توسعه سواد، شهرنشینی و تغییردرسنین ازدواج در جامعه شهری نام برد. جدول شماره 5 تحول جمعیت فعال کشور را بهتفکیک جنس طی برنامه پنجم عمرانی نشان میدهد.*>>پاورقی: نسبت جمعیت فعال به جمعیت دوازده سال به بالا<<جدول شماره 5 - تحول جمعیت فعال کشور به تفکیک جنس 56 - 1351 به هزار نفر:>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7175<ب - امکانات اشتغالبا توجه به سرمایهگذاریهایی که برای تجدید نظر برنامه عمرانی پنجم در نظر گرفتهشده و با تنگناهای مختلف و در صورت تحقق هدفهای سرمایهگذاریبخشها، طی برنامهپنجم عمرانی حدود 2.1 میلیون شغل جدید به وجود خواهد آمد جدول شماره 6 توزیع مشاغلجدید را بر حسب بخشهای عمدهفعالیت اقتصادی نشان میدهد.جدول شماره 6 - توزیع مشاغل جدید بر حسب بخشهای عمده فعالیت اقتصادی طی برنامهپنجم به هزار نفر>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7176<پ - عرضه و تقاضای نیروی انسانی بر حسب تخصصتجهیز منابع انسانی کشور به منظور تأمین حداکثر بهرهبرداری از نیروی کار کشور درراه تحقق هدفهای اقتصادی و اجتماعی برنامه پنجم یکی ازاساسیترین عوامل موفقیتمحسوب میشود و نظام آموزشی کشور مسئولیت و وظایف مهم دگرگونی در سطوح مختلفمهارتها در کلیه بخشهایفعالیت اقتصادی را بر عهده دارد که از آن جمله تکمیل وافزایش مهارت کارکنان شاغل و تأمین کارکنان مورد نیاز برنامههای توسعه در کلیهسطوحتخصص و در بخشهای عمده فعالیت اقتصادی میباشد.بدین ترتیب با توجه به افزایش سرمایهگذاری در برنامه پنجم تجدید نظر شده در ساختشغلی کشور دگرگونیهایی به وجود خواهد آمد و نیاز به کارکنانفنی و حرفهای در راهاجرای برنامههای توسعه به طور قابل ملاحظهای افزایش خواهد یافت به طوری که دربیشتر تخصصها و مهارتها کمبود وجودخواهد داشت، کمبود مهندسان و تکنیسینها وکارگران ماهر و نیمه ماهر در رشتههای مختلف محسوستر خواهد بود. برای رفعکمبودهای نیرویانسانی تدابیر و پیشنهاداتی در نظر گرفته شده که در قسمت سیاستنیروی انسانی و اشتغال آمده است. جداول شماره 7 و 8 مقایسه عرضه و تقاضاینیرویانسانی را طی برنامه پنجم عمرانی تجدید نظر شده نشان میدهد.جدول شماره 7 وضع کلی تقاضا و عرضه و کمبود نیروی انسانی طی برنامه پنجم به هزارنفر>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7178<ت - هدفهای اساسیهدفهای اساسی نیروی انسانی در برنامه پنجم به شرح زیر است:1 - ایجاد امکانات اشتغال مولد و آموزش و انتقال مهارت برای کلیه جویندگان کار.2 - فراهم آوردن اشتغال تمام وقت و مولد برای کمکاران و بیکاران فصلی آماده بهکار.3 - فراهم ساختن تسهیلات لازم به منظور ایجاد قابلیت تحرک مطلوب در نیروی کار.4 - تطبیق سطح مزد و درآمد کارگران بر اساس بازدهی نیروی کار و افزایش قیمتها.ث- سیاستها و خط مشیهای نیروی انسانی و اشتغالبرای نیل به هدفهای فوق سیاستها و خط مشیهای زیر در زمینههای مختلف اتخاذ خواهدشد.جدول شماره 8 - وضع تقاضا و عرضه و کمبود نیروی انسانی طی برنامه پنجم بر حسبمشاغل به هزار نفر>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7179<1 - در زمینه نیروی انسانی و اشتغالبررسی سریع و دقیق ظرفیت بالقوه بازار کار در مناطق کشور برای عرضه نیروی کار وجمعآوری اطلاعات دقیق از بیکاران فصلی و کمکاران روستاییقابل تحرک، برای اینمنظور شبکه کاریابی و اشتغال کشور توسعه پیداکرده و تعداد مراکز کاریابی و اشتغالبه 345 مرکز افزایش مییابد تا بتواند کلیهمراکز استانها، فرمانداریهای کل مناطقو شهرهای صنعتی را در برگیرد. همچنین برای ایجاد تحرک بیشتر تعدادی از این مراکزبه صورت سیار خواهدبود.- نظر به اینکه مشارکت زنان در فعالیتهای تولیدی و عمرانی ناچیز است مشوقهایی درنظر گرفته میشود که از این ذخیره نیروی انسانی استفاده بیشتریبه عمل آمده وتسهیلات لازم برای این منظور فراهم خواهد گردید.- به موازات تجهیز نیروی انسانی مورد نیاز، در کلیه طرحهای عمرانی نیازهای نیرویانسانی به طور دقیق مشخص گردیده، طرق تأمین و مسئولیتآموزش افراد مورد نیاز نیزروشن خواهد گردید.- با توجه به الزامات و مقتضیات توسعه صنعتی کشور، قانون کار مورد تجدید نظر قرارخواهد گرفت، به طوری که با موازین جدید به تواند از هر جهتجوابگوی توسعه سریعصنعت کشور باشد.- به منظور نظارت بر اجرای مقررات و قوانین کار و حفظ و حراست نیروی کار شاغل درمقابل خطرات ناشی از کار و طولانیتر کردن دوران فعالیت،یک شبکه برای بازرسی کاربه وجود خواهد آمد و مرکز تحقیقات حفاظت و بهداشت کار توسعه خواهد یافت تا بتوانضمن تحقیقات وسیعمتخصصان بهداشت و حفاظت کار را برای مؤسسات تولیدی تربیت کند.- به منظور حمایت از کارگران در مقابل بیکاریهای ناشی از تحول پیشرفت تکنولوژی وعوامل دیگر، بررسیهای لازم برای ایجاد صندوق بیمه بیکاری بامشارکت سه جانبه دولت،کارفرمایان و کارگران به عمل خواهد آمد.- به منظور حداکثر استفاده از اوقات فراغت کارگران در جهت افزایش کارآیی نیرو کارو بالا بردن سطح ابتکار و قدرت تفکر و ارزش کارگران کشور لازماست تسهیلاتی درجوار کارخانهها و واحدهای تولیدی برای گذراندن اوقات فراغت به وجود آید.- از کلیه امکانات آماری به منظور شناخت سالانه ساخت اشتغال و تحول آن استفادهخواهد شد و آمارگیریهای نیروی انسانی، مزد و ساعات کار بهطور وسیعتر به مورداجرا گذارده میشود.- برای رفع کمبود نیروی انسانی متخصص و بر قراری نظم و انضباط در نقل انتقال نیرویکار و هماهنگی در زمینههای مختلف و حداکثر همکاری بینبخش عمومی و خصوصی کمیتهملی اشتغال با شرکت وزراء مربوط و نمایندگان سازمانهای کارفرمایی و کارگری درسازمان برنامه و بودجه تشکیلمیشود.2 - در زمینه سیاست مزدها:- در برنامه پنجم عمرانی، مزد به عنوان یک عامل مهم سیاست اجتماعی مورد نظر خواهدبود و کوشش خواهد شد که از یک طرف مزد در مجموعدرآمد ملی افزایش یابد و از سویدیگر سطح مزدها با توجه به حداقل معیشت و رفاه قابل قبول تعیین شود با اجرای اینسیاست سطح درآمدهای پایینافزایش داده خواهد شد که خود به توزیع عادلانهتر درآمدکمک خواهد نمود. با استفاده از آمارهای دقیق و شناخت احوال اقتصادی و اجتماعی درهرمنطقه و با توجه به افزایش بهرهوری - حداقل مزد هر دو سال یک بار به طورسالانه مورد تجدید نظر قرار خواهد گرفت.- به منظور افزایش بهرهوری کار و کمیت و کیفیت تولیدات داخلی، سهیم کردن کارگراندر سود کارگاههای تولیدی و صنعتی کشور به گروه بیشتری ازکارگران کشور تعمیم دادهخواهد شد و عده کارگران مشمول از 290 هزار نفر در آغاز برنامه به 600 هزار نفر درپایان برنامه افزایش خواهد یافت و تعدادکارگاههای مشمول از 3300 کارگاه به 15هزار کارگاه بالغ خواهد شد و همچنین برنامه فروش سهام کارخانجات به کارگران وکارکنان کارخانهها تعمیمخواهد یافت.- برای تهیه و تدوین سیاست ملی مزد و درآمدها و تجدید نظر مداوم آن، هیئتی تحتعنوان "شورای دستمزد و درآمد" مرکب از وزیران امور اقتصادیو دارایی وزیر کاروزیر کشور و سرپرست سازمان امور اداری و استخدامی کشور.وزیر مشاور و رییس سازمان برنامه و بودجه و رییس کل بانک مرکزی تشکیل خواهد شد.سیاستها و خط مشیهای تدوین شده توسط شورای مزبور،پس از تصویب هیأت دولت به موقعاجرا گذارده خواهد شد.3 - در زمینه آموزش فنی و تربیت حرفهای- تربیت مربی:نظر به اینکه کمبود مربی یکی از مشکلات عمده عدم توسعه امکان تربیت کارگر ماهر ونیمه ماهر در شرایط فعلی است لذا موارد زیر مورد توجه قرارخواهد گرفت:از امکانات مراکز موجود آموزش حرفهای و ظرفیتهای اضافی انستیتوهای تکنولوژی وهنرستانهای صنعتی برای تربیت مربی استفاده شده و همچنیندانشجویان ایرانی مقیمخارج که هنوز به مدارس عالی راه پیدا نکردهاند ضمن استخدام، ترتیب هدایت آنان بهمدارس حرفهای داده میشود.با توافقی که با دفتر بینالمللی کار به عمل آمده از متخصصان ماهر خارجی به عنوانمربی در مراکز حرفهای استفاده خواهد شد. همچنین تعدادی ازدیپلمهها برای گذراندندوره مربیگری به مراکز آموزش حرفهای وابسته به دفتر بینالمللی کار اعزام خواهندشد.برای تشویق بیشتر جوانان برای قبول شغل مربیگری آموزش حرفهای مقررات استخدامیبه نحوی تغییر پیدا میکند که بتوان حقوق و مزد مناسبمطابق با مقتضیات بازار کاربه آنان پرداخت کرد.- تربیت کارگر ماهر و نیمه ماهر.با توجه به این که بیشتر کارگران ماهر و نیمه ماهر و حتی تکنیسینهای بازار کارکشور ضمن کار آموزش و مهارت لازم را فرا گرفتهاند. بنابر اینواحدهای صنعتی وتولیدی یکی از مهمترین منابع تربیت نیروی کار به شمار میآیند. مشوقهای مالیاتیبرای توسعه فعالیت بخش خصوصی در اینزمینه در نظر گرفته شده و امکان خرید این قبیلخدمات آموزشی در واحدهای تولید و صنعتی توسط دولت فراهم خواهد گردید.ایجاد انگیزههای مناسب برای واحدهای تولیدی و صنعتی از قبیل اعطاء وامهایطویلالمدت در نظر گرفته میشود تا در جوار واحدهای تولیدی بارعایت ضوابط خاصمراکز آموزش حرفهای به وجود آید.واحدهای سیار آموزش حرفهای به نقاطی که امکان تجهیز و تحرک نیروی کار وجود دارداعزام خواهند شد و نقل و انتقالات کارگری پس از کسبمهارت و دانش حرفهای به مورداجراء گذارده میشود.از دورههای خدمت وظیفه عمومی برای اجرای برنامههای آموزش حرفهای استفاده خواهدشد. مربیان مورد نیاز این برنامهها از بین متخصصانتحصیلکرده که دوره خدمت نظاموظیفه عمومی را میگذرانند انتخاب خواهند شد.مراکز آموزش حرفهای کوچک در جوار محل اجرای طرحها به وجود خواهد آمد تا کارگرانمتخصص مورد نیاز طرحها را در کوتاهترین مدت تربیت وبرای فعالیت آماده سازد.مراکز آموزش حرفهای برای اینکه بتوانند در مراحل تکمیل یا تجدید مهارت و باتجهیز گروههای سیار آموزشی وظایف خود را انجام دهند توسعهخواهند یافت و همچنین ازاین مراکز به طور دو نوبتی استفاده خواهد شد. از نظر سرعت در تجهیز و توسعهفعالیتها ترتیبی اتخاذ میشود که بتوانند ازنظر مالی و اداری و منطقهای استقلاللازم را دارا باشند.ترتیبی اتخاذ میشود که گواهینامه تخصصی (معادل مربی) به کسانی که در اثر تجربهو ممارست در ضمن کار مهارت یا تخصص لازم را فرا گرفتهاندپس از توفیق در آزمایشاتلازم اعطاء گردد.- کادر تخصص و تکنیسین:تسهیلات لازم برای بازگشت فارغالتحصیلان ایرانی که در خارج به فعالیت اشتغالدارند فراهم خواهد گردید. سازمانهای دولتی نیازهای خود را به طوردقیق با مشخصاتلازم از قبیل محل کار، میزان حقوق و مزایا و تاریخ استخدام معلوم میکنند تا بتوانبا یک برنامه منظم امکانات بیشتری برای جذبآنان فراهم نمود.به منظور استقرار تعادل در بازار کار در سطوح بالا و تخصص و مهارتهایی که امکانتربیت آنها در کشور وجود ندارد از منابع انسانی متخصص و بازار کارسایر کشورها بارعایت کامل مصالح بازار کار مملکت برای رفع کمبود استفاده خواهد شد.سازمانها و وزارتخانهها میتوانند برای رفع کمبود نیروی انسانی مورد نیاز اقدامبه تأسیس دورههای آموزش تخصصی نموده و افراد مورد نیاز خود را ازبین دیپلمههاییکه به مدارس عالی راه پیدا نکردهاند انتخاب نمایند.5 - انرژیمقدمه:با وجود بحران کمبود انرژی در جهان، کشور ما به علت دارا بودن منابع سرشار و عظیمانرژی نفتی و بهرهبرداری و استفاده مناسب از این منابع، در حالحاضر با مسائل ومشکلات اساسی در زمینه تأمین انرژی روبرو نیست. با این همه هم در دوران برنامهپنجم و هم از نظر گاه برنامههای بلند مدتعمرانی، مسائلی وجود دارد که باید از هماکنون مورد بررسی دقیق و همه جانبه قرار گرفته و راه حلهای اقتصادی برای آنها درنظر گرفته شود.از نظرگاه برنامههای بلند مدت عمرانی کشور و رشد و گسترش سریع اقتصادی نمیتوانتنها به ذخائر انرژی نفتی متکی بود. از این رو در برنامه پنجمعمرانی مطالعات درزمینه استفاده از منابع دیگر انرژی و به خصوص انرژی اتمی شروع خواهد گردید. از نظرگاه برنامه عمرانی پنجم نیز یکی ازتنگناهای چندگانه اجرای برنامههای وسیع دربخشهای گوناگون و به خصوص در صنعت برق و سایر صنایع و ترابری، تأمین فرآوردههایکافی نفتیمورد مصرف این بخشها میباشد. سعی خواهد گردید از منابع گاز تا حد امکانبه عنوان جانشین سایر فرآوردههای نفتی استفاده شود لکن در دوره کوتاه مدت ممکناستسرعت این جانشینی طوری باشد که برای بر طرف نمودن کمبودها کفایت ننماید.هدف کلی رشد اقتصادی طی سالهای برنامه پنجم سالانه در حدود 25.9 درصد میباشد واین میزان رشد با توجه به شرائط کنونی اقتصاد ایران به طورکلی مستلزم رشدی بیش از18 درصدی در فرآوردههای نفتی است.طی دوران برنامه پنجم عمرانی میزان افزایش فرآوردههای نفتی حدود 17.7 درصدپیشبینی شده و از یکسو برنامهریزی برای رشد سریعتر اینگونهفعالیتها (بدونمحدودیت مالی) و از سوی دیگر توزیع و تخصیص فرآوردههای نفتی مابین بخشهای گوناگونبه نحو مناسبی انجام خواهد گرفت.هدفهای کلی:الف - تأمین انرژی کافی در داخل کشور برای رفع نیاز بخشهای گوناگون اقتصادی بهمنظور تحقق رشد مطلوب و هم آهنگ کشور.ب - تدارک مقدمات کاهش تدریجی اتکاء به منابع نفتی از نظر تأمین انرژی و جانشینیمنابع دیگر انرژی.هدفهای مشخص:الف - مصرف سرانه انرژی با رشد متوسط سالیانه 13.2 درصد از معادل 590 لیتر نفتسفید در سال 1351 به 1160 لیتر نفت سفید (10 میلیون کیلوکالری) در سال 1356افزایش خواهد یافت.ب - افزایش میزان عرضه داخلی انواع انرژیهای اولیه برابر 17.9 درصد سالانه خواهدبود و از رقم 18.124 هزار متر مکعب نفت سفید (156.8تریلیون کیلو کالری) در سال1351 به 41.229 هزار متر مکعب نفت سفید (357.0 تریلیون کیلو کالری) خواهد رسید.جدول شماره 1 میزان رشد وجدول شماره 2 میزان عرضه داخلی انواع انرژیهای اولیه درایران را نشان میدهند.جدول 1 - میزان رشد عرضه داخلی انواع انرژیهای اولیه در ایران طی دوران برنامهسوم، چهارم و پنجم عمرانی کشوردرصد سالانه>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7187<میزان رشد بر مبنای ارزش حرارتی محاسبه گردیده است.جدول 2 - عرضه داخلی انواع انرژیهای اولیه در ایران در بدو برنامه سوم، چهارم،پنجم و پیشبینی آن در خاتمه برنامه پنجم.(بر حسب معادل هزار متر مکعب نفت سفید)>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7188<(بر حسب معادل تریلیون کیلو کالری)>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7188<پ - رشد عرضه داخلی انواع انرژیهای تجارتی (نفت، گاز طبیعی، ذغالسنگ و برق آبی)18.4 درصد سالانه خواهد بود. طی دوران برنامه پنجمعرضه انرژیهای غیر تجارتی(چوب، ذغال چوب و مواد دامی) کاهشی برابر 14.5 درصد خواهد داشت. نتیجتاً سهم عرضهداخلی انرژیهای تجارتی از96.7 درصد در سال 1351 به 99.2 درصد کل عرضه داخلی انرژیدر سال 1356 خواهد رسید.تغییر وضع ترکیبی عرضه داخلی انرژی طی برنامه پنجم به قرار زیر است:1 - به مرور گاز طبیعی یکی از منابع اصلی انرژی در اقتصاد ایران خواهد شد.سهم گاز از 18.0 درصد کل تولید انرژی در سال 1351 به 23.2 درصد کل تولید انرژی درسال 1356 خواهد رسید و مصرف آن به عنوان سوخت سهبرابر خواهد گردید. جانشینی گازطبیعی به جای مواد نفتی به دلائل ذیل است:- چون گاز طبیعی همراه با نفت تولید میگردد، استفاده بیشتر از آن از اتلاف اینمنبع انرژی جلوگیری خواهد نمود.- چون مصرف فرآوردههای میان تقطیر دارای هزینههای تولید بالایی هستند استفادهبیشتر از گاز طبیعی نسبت مصرف فرآوردههای میان تقطیر راتعدیل خواهد نمود وهزینههای تولید را کاهش خواهد داد.- جایگزینی گاز طبیعی از افزایش آلودگی هوا که در نتیجه مصرف فرآوردههای نفتیایجاد میگردد جلوگیری خواهد نمود.- افزایش تولید و مصرف گاز طبیعی، تجدید نظر در نرخ فرآوردههای نفتی و هماهنگینرخها با هزینه تولید را امکانپذیر خواهد نمود.2 - به علت افزایش نسبتاً کم در تولید ذغال سنگ، سهم این عامل انرژی در کل تولیدکاهش خواهد یافت.3 - با وجود افزایش سریع در تولید نیروی برق آبی در سهم این عامل نسبت به کل عرضهداخلی انرژی تغییر بسیاری روی نخواهد داد.4 - از تولید انرژیهای غیر تجاری کاسته خواهد شد و سهم این نوع انرژی در خاتمهبرنامه پنجم به 0.8 درصد کل عرضه انرژی داخلی کشور خواهدرسید.جدول شماره 3 ترکیب عرضه داخلی انواع انرژیهای اولیه در ایران طی سالهای شروعبرنامههای سوم، چهارم، پنجم و پیشبینی وضع آن را در سالخاتمه برنامه پنجم نشانمیدهد.جدول 3 - ترکیب عرضه داخلی انواع انرژیهای اولیه در ایران (درصد)>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7190<ت - امکان استفاده از انرژی هستهای نه فقط برای تولید نیروی برق بلکه همچنین برایشیرین کردن آب شور دریا مورد بررسی قرار گرفته و در ضمناحداث مولدهای اتمی نیز طیبرنامه شروع خواهد گردید.سیاستها و خط مشیهای اساسیبا توجه به اهمیت حیاتی تأمین انرژی به منظور توسعه اقتصادی کشور از یک سو وتأمین درآمدهای ارزی از طریق صادرات مواد انرژیزا از سویدیگر، سیاستها و خطمشیها اساسی زیر مورد توجه خواهد بود:الف - به منظور هماهنگی در عرضه و تقاضا، تعیین قیمتهای متناسب و جلوگیری ازکمبود انرژی در داخل کشور یک نظام متمرکز و مؤثر جهت اعمالسیاست جامع در زمینهانرژی ایجاد خواهد گردید. تأسیس وزارت نیرو و تجدید مطالعات جامع انرژی به همینمنظور در برنامه پنجم عمرانی انجامپذیرفته و میپذیرد.ب - حفظ منابع انرژی کشور و جلوگیری از اتلاف انرژی و بهبود وضع بهرهبرداری ازمنابع نفت و گاز مورد نظر خواهد بود.پ - مقدمات ایجاد نیروگاههای اتمی فراهم خواهد گردید.ت - حتیالمقدور سعی خواهد گردید میزان مصرف گاز طبیعی در داخل کشور افزایش یابدتا به مرور جانشین مواد نفتی گردد.ث - در زمینه تأمین نیاز انرژی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه و همچنین تحصیلدرآمد به میزان مورد نیاز برای توسعه اقتصادی کشورسیاست همکاری در صحنهبینالمللی ادامه خواهد یافت.ج - ایران آمادگی خود را برای همکاری در تحقیقات علمی مربوط به جایگزینی منابعانرژی و استفاده از انرژی هستهای اعلام داشته است. طی دورانبرنامه دانشگاهها ومؤسسات تحقیقاتی کشور مطالعات وسیعی در این زمینه شروع خواهند نمود.چ - نفت تنها از دید انرژی مورد نظر نخواهد بود بلکه تبدیل این ماده انرژیزا بهکالاهای دیگر مانند مواد پتروشیمی، شیمیایی، مواد غذایی و غیر موردنظر خواهد بود.ح - به منظور تأمین انرژی کافی در داخل کشور، سرمایهگذاری وسیعی در صنایع نفتی،برق و توزیع آنان به عمل خواهد آمد. چنانچه با وجود تسریع درامر بهرهبرداری ازاین سرمایهگذاریها طی دوران برنامه پنجم نیاز کشور به انرژی تأمین نشود از منابعانرژی دیگری استفاده به عمل خواهد آمد.6 - حفاظت محیط زیستمقدمهافزایش جمعیت کشور، صنعتی شدن، اجرایی برنامههای توسعه اقتصادی و در نتیجهبهرهبرداری روز افزون از منابع طبیعی ایجاب میکند تا تدابیرخاص برای حفظ واحیاء محیط زیست اتخاذ گردد و محیط مناسبی برای نسل کنونی و نسلهای آتیه کشور پدیدآید. لذا حفظ و احیاء منابع طبیعی درمقابل عوامل مخرب آینده بدون این که لطمهایبه بهرهبرداری معقول از منابع طبیعی وارد شود در برنامه پنجم مورد توجه قرارگرفته است.برنامه محیط زیست مربوط به محیط فیزیکی انسانی متشکل از آب و هوا و خاک بوده وشامل سه قسمت اصلی حفاظت، مبارز با آلودگیها و ترمیمخرابیهای ناشی از توسعهمیباشد.در این برنامه به علت تنگناهای اطلاعاتی به مسئله حفاظت محیط زیست به صورتپیشگیری و با استفاده از تجربیات کشورهای صنعتی توجه شدهاست.هدفهای کلی:الف - حفاظت، بهبود و بهسازی محیط زیست و پیشگیری و ممانعت از آلودگیها واقداماتی که موجب تخریب و بر هم خوردن تعادل و تناسبمحیط زیست میشود.ب - تنظیم و اجرای برنامههای آموزشی به منظور تنویر و هدایت افکار عمومی در زمینهاستفاده صحیح از طبیعت.خط مشیها و سیاستهای اساسیاز آنجایی که حفاظت محیط زیست برای اولین بار در برنامه عمرانی کشور منظور گردیدهاست بالطبع جلوگیری کامل از منابع آلودهکننده در دوره کوتاهمدت امکانپذیرنمیباشد لذا وجود برنامه درازمدت حفاظت محیط زیست ضروری خواهد بود.الف - خط مشی کلی:1 - در انتخاب روشهای حفاظت از طبیعت و مبارزه با آلودگی به روشهایی اولویت دادهخواهد شد ضمن تحقق هدفهای مورد نظر نقصانی در تولیداتصنعتی و کشاورزی به وجودنیاورند.2 - در امر مبارزه با آلودگی به روشهایی که جنبه پیشگیری دارند و نتیجتاً مستلزمصرف هزینه کمتری میباشند اولویت داده خواهد شد.ک - در عمل، از کلیه امکانات نیروی انسانی و تجربه سازمانهای موجود برای حفاظت ومبارزه با آلودگی استفاده خواهد گردید.4 - در مبارزه با آلودگی کوشش به عمل خواهد آمد که از نتایج تحقیقات و مطالعاتعلمی و عملی که در سطح جهانی انجام میگیرد استفاده شود وضمن تطبیق این نتایج باویژگیهای طبیعی و جغرافیایی کشور به تحقیقات اصیل نیز مبادرت گردد.5 - در زمینه انجام تحقیقات و آموزش مربوط به محیط زیست مؤسسات آموزشی و دستگاههایتخصصی موجود تجهیز خواهند شد.ب - سیاستهای اجرایی:1 - با توجه به علاقه زیاد مردم به گردش در طبیعت و کم هزینه بودن این نوع تفریحاتپارکها و تفرجگاههای متناسب با نیازمندیهای همه جانبه مردمایجاد خواهد شد.استفاده صحیح و معقول از این پارکها و حراست طبیعت به طور کلی به عموم تفهیم و بهطور یکسان امکانات بازدید و تفریح مردم در اینگونه مناطقفراهم خواهد شد.2 - در آینده سیاست قیمتگذاری و مالیاتی به نحوی تدوین خواهد گردید کهآلودهکنندگان در مرحله نهایی متحمل هزینههایی جلوگیری از آلودگیبشوند پیروی ازاین سیاست به خودی خود تا حدی به جلوگیری از آلودگی کمک خواهد نمود.3 - جهت جلوگیری از آلودگی صنعتی مبادرت به اعطای کمکهای اعتباری و فنی به بخشخصوصی خواهد گردید.4 - به منظور استفاده اقتصادی و معقول از اراضی، سیاست بهرهوری از سرزمین تدوینخواهد شد و در نتیجه اراضی مناسب کشاورزی و خانهسازیمحفوظ مانده و واحدهای صنعتیدر سایر نقاط مستقر خواهند شد.5 - با توجه به جدید بودن موضوع حفاظت محیط زیست در حال حاضر تصویب مقررات وآییننامههای اجرایی لازم از مهمترین اقدامات ضروری دراین زمینه خواهد بود.پ - تشکیلات اجرایی1 - برنامه حفاظت محیط زیست چند انضباطی و اجرای موفقیتآمیز آن مستلزم همکارینزدیک کلیه دستگاههای اجرایی به نحوی که وظایف آنها درامر حفاظت زیست ایجابمینماید خواهد بود. مسئولیت هماهنگی برنامه به عهده شورای عالی محیط زیست میباشدو وظایف مختلف به تناسبامکانات سازمان دولتی ذیربط تقسیم خواهد شد. با در نظرگرفتن قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، سازمان حفاظت محیط زیست موظف بهنظارت براجرای کلیه فعالیتهایی که به نحوی مربوط به امور حفاظتی میشود و تهیه و پیشنهادضوابط و دستورالعملهایی به منظور ارشد سایردستگاههای اجرایی خواهد بود.2 - عملیات حفاظتی محیط زیست توسط گارد حفاظت محیط زیست و گارد سایر دستگاههایذیربط انجام خواهد شد. افراد این گارد با گذراندندورههای آموزش خصوصی کارآییلازم را به دست خواهند آورد.برنامههای مشخص حفاظت محیط زیست:الف - شناخت کامل مناطق خشک و نیمه خشک و جلوگیری از تخریب و تهیه راهنمایاکولوژیکی و بهرهوری از سرزمین.ب - انجام بررسیها و تحقیقات مختلف بیولوژیکی و اکولوژیکی بر اکوسیستمهای دریایخزر و خلیج فارس و جلوگیری از تخریب آنها.پ - شناسایی کلیه تالابهای کشور و ارائه ضوابط به منظور حفظ و حراست و احیایاکوسیستمهای مذکور و جلوگیری از تخریب آنها.ت - انجام بررسیها و تحقیقات و همچنین ارائه ضوابط به منظور حفظ زیبایی و جلوگیریاز نازیباسازی جادهها و مناطق مختلف کشور و بهرهوری ازسرزمین به طور صحیح.ث - جلوگیری از انهدام ذخائر توارثی غیر قابل جایگزینی کشور و استفاده از اینذخائر در اصلاح نباتات و حیوانات به صورت طویلالمدت به منظورافزایش تولید موادغذایی.ج - انجام بررسیهای جامع به منظور شناخت شرائط آب دریاچهها، آب بندهای پشت سد ورودخانهها مشتمل بر تحقیقات لیمنولوژیکی، بیولوژیکی،فیزیکوشیمیایی و همچنینشناسایی ردهبندی و حفاظت ماهیها و سایر آبزیان آبهای داخلی.چ - حفظ و نگهداری شکارگاهها و فضای حیاتی حیوانات قابل شکار و حمایت آنها دربرابر گرسنگی و تشنگی و صید بیرویه و سایر عوامل و حوادثنامساعد مانند:حریق، سیل، طغیان رودخانهها، بیماریهای واگیر و مسمومیت نباتی.ح - تدوین مقررات و استانداردهای جلوگیری از صداهای ناهنجار برای شهرها با همکاریدستگاههای ذیربط.خ - بررسی اثرات سموم بر روی محیط زیست، جایگزینی و کاربرد روشهای دیگر به جایاستفاده از سموم و پایهگذاری معیارها و خط مشیهایجدید.د - شناسایی زباله و آلودگیهای صنعتی، شهری و کشاورزی، تعیین ضوابط و جلوگیری یاپیشگیری از آلودگیهای مزبور.ذ - شناسایی میزان آلودگی دریاها و ارائه ضوابط به منظور جلوگیری از افزایشآلودگی و در نتیجه سالمسازی محیط.ر - پژوهش در زمینه منابع آلودهکننده خاک و گیاه تا تغییر سیکل رویشی و تغییراتسیستم متابولیکی در انسان و حیوانات و همچنین بررسیچگونگی مبارزه با اینگونهآلودگیها جهت حفظ تعادل اکولوژی محیط خاک و ایجاد اکوسیستمهای قابل زیست برایگیاهان و حیوانات.ز - حفاظت کیفیت رودخانهها و بررسی مواد آلودهکننده آبها و همچنین احیاء آبهاییکه آلوده شدهاند با همکاری دستگاههای ذیربط.ژ - انجام بررسیها و تحقیقات لازم در زمینه کیفیت و میزان آلودگیها و شناختمنابع آلودهکننده، تهیه ضوابط و همچنین تأثیر مواد آلودهکننده بر انسان،حیوان وگیاه و چگونگی تقلیل میزان آلودگی هوا به وسیله منابع خودروها و سایر منابعآلودهکننده.س - ایجاد انواع مناطق حفاظت شده و تأمین حداکثر تفریحات در هوای آزاد برای مردم.ش - تشویق مردم به مشارکت در زمینه حفظ و بهسازی محیط زیست و بهرهوری صحیح ازسرزمینص - آموزش افراد گارد اجرایی در سطوح مختلف (آموزش سازندگی عالی و منطقهای) وتدوین کتابهای درسی در زمینه محیط زیست با همکاریوزارت آموزش و پرورش.سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانی.اعتبارات حفاظت محیط زیست 13.8 میلیارد ریال پیشبینی گردیده است از این رقم 11.8میلیارد ریال از محل اعتبارات عمرانی (6.1 میلیارد ریالاعتبار ثابت و 5.7 میلیاردریال اعتبار غیر ثابت) میباشد.جدول 1 - کل اعتبارات حفاظت و بهبود محیط زیست طی برنامه پنجم(میلیارد ریال)>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7197 الی 7199<برنامههای خاص عمران استانهامقدمه:با توسعه سریع اقتصادی کشور در دهه گذشته، اقتصاد ملی از یک طرف به سرعت واردمرحله نوین و پیشرفتهتری شده و از طرف دیگر تنوع و توسعهفوقالعادهای در بخشهایمختلف پدید آمده است به طوری که لزوم توجه به توسعه متعادل استانها و ایجادهماهنگی خصوصاً با توجه به افزایش درآمددولت در فعالیتهای عمرانی روز افزون گردیدهاست.تنظیم برنامه خاص عمران استانها، مبتنی بر امکانات، استعدادهای طبیعی و انسانی واحتیاجات خاص مناطق و تأمین هماهنگی برنامهای و اجرایی درسطح استان به عنوان یکیاز راه حلهای اساسی مورد توجه قرار گرفته و از سالهای آخر برنامه چهارم به مورداجرا گذاشته شده است. تنظیم و اجرایبرنامههای خاص ناحیهای موجب تحولاتی به شرحزیر گردیده است:الف - تفویض اختیار به سازمانهای محلی برای اجرای طرحهای خاص ناحیهای گام مثبتیدر جهت عدم تمرکز و مالاً موجب تسریع بیشتر در اجرایطرحها گردیده است.ب - شرایط مساعدی در جهت گسترش مشارکت مردم در تعیین سرنوشت منطقه و تصمیمگیری درامور عمرانی از طریق انجمنهای انسان، شهرستان،شهر و ده فراهم آمده است.پ - اجرای طرحهای مجتمع عمرانی و طرحهای خاص ناحیهای موجب تحرک نسبی اقتصادی درمناطق دور افتاده کشور و تأمین نیازهای فوریگردیده است و این امر ضرورت توجهبیشتر به تدوین طرحهای خاص ناحیهای و هماهنگزا در قالب توسعه اقتصادی و اجتماعیمنطقه و تجدید نظردر ضوابط و معیارهای سرمایهگذاری در جهت توسعه متعادل مناطق کمرشد را ناگزیر میسازد.ت - ایجاد سازمانهای توسعه استانها در مناطق کم رشد قدم مؤثری در جهت تقویتظرفیتهای فنی و اجرایی بوده و زمینه لازم را در جهت تسریعفعالیتهای عمرانی فراهمآورده است.ث - ایجاد دفاتر برنامه و بودجه در 23 استان و فرمانداری کل کشور امکان برقرارینظام برنامهریزی غیر متمرکز را فراهم نموده و زمینه ایجاد هماهنگیدر امور عمرانیاستان را نیز فراهم نموده است.ج - مرکز آموزش و پژوهش در عمران منطقهای با همکاری سازمان ملل و استفاده ازکارشناسان ایرانی و خارجی به منظور آموزش نیروی انسانی وپژوهش در امور عمرانمنطقهای ایجاد گردیده است.در این فصل دو نوع برنامه مورد توجه قرار گرفته است:برنامههای خاص ناحیهای که از فصول مختلف بخشهای اقتصادی و اجتماعی تغذیهمیگردد و دسته دوم برنامههایی که جنبه پشتیبانی داشته و اجرایطرحهای خاصناحیهای و توسعه هماهنگ مناطق را تسهیل مینماید.هدفهای اساسی برنامه خاص عمران استانها به قرار زیر است:الف - برقراری توسعه متعادل اقتصادی و اجتماعی بین مناطق مختلف کشور.ب - توجه خاص به مناطق کم رشد از لحاظ توزیع عادلانهتر خدمات اجتماعی و رفاهی ونیز تقویت مبانی اقتصادی این مناطق.پ - ایجاد هماهنگی بین برنامههای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فیزیکی به منظوربهرهگیری کامل از سرمایهگذاریها و ظرفیتهای موجود در سطحمناطق.ت - فراهم نمودن تسهیلات و امکانات لازم برای مشارکت هر چه بیشتر مردم و انجمنهایدموکراتیک در تهیه و اجرای برنامههای عمران مناطق.ث - فراهم نمودن موجبات برقراری نظام غیر متمرکز در امور برنامهریزی، اجراییخدمات دولتی، عمرانی، بانکی.سیاستها و خط مشیهای اجرایی:به منظور تحقق هدفهای اساسی فوق سیاستها و خط مشیهای زیر به مرحله اجرا گذاشتهخواهد شد.الف - تأکید در بهرهبرداری از منابع و امکانات بالقوه توسعه در سطح مناطق ازطریق سرمایهگذاری مستقیم دولت با تشویق بخش خصوصی بهسرمایهگذاری به منظور تحصیلتوسعه متعادل در مناطق مختلف.ب - تأکید بر سرمایهگذاریهای اشتغالزا در مناطق مهاجر فرست به منظور کاهش مهاجرتبه شهرهای بزرگ به ویژه تهران.پ - توسعهی صنایع دستی و تبدیلی کشاورزی در مناطق مستعد کشور به منظور کاهشبیکاریهای فصلی و کم کاری.ت - ایجاد تأسیسات زیربنایی و توسعه خدمات عمومی در مناطق کم رشد به منظور ایجادتحرک برای توسعه اقتصادی آن مناطق.ث - ایجاد تسهیلات مالی و مالیاتی به منظور تشویق بخش خصوصی به سرمایهگذاری درمناطق کم رشد.ج - تأکید بر توسعه اجتماعی جوامع چادرنشین به منظور ایجاد تحولات بنیادی در نظامزندگی آنها و توجه خاص بر اشاعه روشهای جدید دامداری وزراعت در مناطق عشایری ازطریق اجرای برنامههای اسکان داوطلبانه و تدریجی چادرنشینان.چ - تنظیم و اجرای برنامههای رفاه اجتماعی و خدمات عمومی و توسعه اقتصادی برایگروههای کم بهره شهری و روستایی.ح - به منظور شناخت کلیه عوامل و امکانات و محدودیتهای توسعه و موانع اجراییبرنامههای عمرانی و ایجاد هماهنگی و یکپارچگی بین طرحهایتوسعه اقتصادی، اجتماعیو فیزیکی چه در مقیاس ملی و چه در قالب برنامههای عمران استانها از طریق تهیه طرحجامع و بلند مدت عمران استانها.خ - تهیه برنامه عمرانی پنجساله هر استان و فرمانداری کل و تعیین قطبهای کشاورزی،صنعتی خدماتی و جهانگردی و نظایر آن و تهیه الگویفعالیتهای کشاورزی، صنعتی،معدنی، مسکونی و توسعه شهری و نیز تنظیم سلسله روابط سرویسدهندگی مراکز شهری وروستایی با توجه بهامکانات و خصوصیات منطقهای به منظور راهنمای برنامههای سالانههر استان و فرمانداری کل.د - تهیه و تنظیم برنامههای منطقهای میان مدت و کوتاه مدت توسعه اقتصادی واجتماعی منطقهای در قالب برنامه عمران ملی و هم چنین تهیه فرمهای بهمپیوستهتوسعه فیزیکی (کالبدی) شهر و روستا در چهارچوب طرحهای استانیذ - فراهم نمودن موجبات انتقال تدریجی وظایف دستگاههای اجرایی مرکزی به سازمانهایمحلی همراه با افزایش کارآیی نظام اداری و مدیریت وایجاد نظام تصمیمگیری محلیهماهنگ با پیشرفت برنامههای عمرانی.ر - فراهم نمودن موجبات انتقال دستگاههای اجرایی تخصصی که ماهیت کار آنان صرفاًمحلی است و استقرار آنها در تهران ضروری نمیباشد.ز - انجام مطالعات لازم به منظور شناخت استعدادها و امکانات عمرانی و تنظیمبرنامه برای هر یک از استانهای کشور تا پایان برنامه پنجم به منظورایجاد تشکیلاتاداری متناسب با ویژگیهای محلی و نیازمندیهای برنامه.س - فراهم ساختن تسهیلات استخدامی، مشوقهای مالی و شرایط و امکانات زیست به منظورجذب نیروی انسانی متخصص و کارآمد در استانها.ش - تجدید نظر در نظام بودجه و استانی کردن بودجه عادی کشور به منظور تسریع درعملیات اجرایی استانها.ص - تقویت ظرفیتهای اجرایی محلی از طریق استانی کردن خدمات مشاوران و پیمانکارانکه در تهران متمرکز هستند.ض - ایجاد بانکهای توسعه منطقهای به منظور جلب سرمایههای کوچک محلی و سوق دادناین سرمایهها در جهت اجرای برنامههای عمرانی وتولیدی از طریق اعطای وامهایطویلالمدت کم بهره و ارائه راهنماییهای فنی لازم.برنامههای مشخص:الف - سرمایهگذاریهای خاص ناحیهای که اجرای آنها سبب تحقق رشد متعادلتر نواحی،ایجاد هماهنگی بین برنامههای توسعه اقتصادی و اجتماعی وفیزیک، مشارکت هر چهبیشتر مردم و انجمنهای دموکراتیک و بالاخره تأمین نظام عدم تمرکز خواهد گردید ازاعتبارات برنامههای بخشهای اقتصادی واجتماعی تأمین و تحت عنوان طرحهای خاص ناحیهدر استانها اجرا خواهد شد.در این برنامه شمول و نوع طرحهای فوق نسبت به گذشته افزایش قابل ملاحظهای خواهدیافت و حداقل 40 درصد از اعتبارات عمرانی برنامه پنجمبرای طرحهای خاص ناحیهایاختصاص خواهد یافت.ب - ایجاد 50 مجتمع عشایری در مناطق لرستان، سیستان و بلوچستان، فارس، آذربایجانغربی، کرمان، چهار محال بختیاری، کهکیلویه و بویراحمد،کردستان، کرمانشاهان، باظرفیت تقریبی 2.000 خانوار برای هر مجتمع عشایری.پ - تنظیم و اجرای برنامههای یکپارچه تأمین خدمات و ایجاد فعالیتهای تولیدی بااستفاده هر چه بیشتر از نیروی سازنده مردم محلی و به کار گرفتنکلیه عوامل توسعهانسانی طبیعی مالی به صورت آزمایش در پنج منطقه.ت - با توجه به ضرورت تنظیم برنامه توسعه اقتصادی و اجتماعی برای هر یک از مناطقکشور مطالعات لازم به منظور ارائه سیاستهای عمران مناطقو بالنتیجه تعیین آرایشمطلوب فضای اقتصادی کشور در برنامه پنجم انجام خواهد شد.ث - تنظیم و اجرای برنامههای خاص آموزشی در سطوح مختلف به منظور آشنا کردنمأموران دولتی و منتخبان مردم به امور آبادانی و برنامهریزی ومدیریت صحیحاستانها.ج - ایجاد شش بانک منطقهای به منظور جلب و حمایت سرمایههای کوچک و تأمین سرمایهمورد نیاز و مشارکت در بهرهبرداری از ظرفیتهای موجودهر یک از استانها و ارائهخدمات فنی و برای تهیه و اجرای طرحهای سالم و اقتصادی.سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانی.کل اعتبارات عمرانی.کل اعتبارات برنامههای خاص عمران استانها برابر 16.4 میلیارد ریال میباشد که ازاین رقم 10.0 میلیارد صرف سرمایهگذاری ثابت و 6.4 میلیارد ریالصرف هزینههایجاری خواهد گذاشت.جدول 1 - کل اعتبارات عملیات چند منظوره توسعه نواحی طی برنامه پنجم (میلیاردریال)>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7205 الی 7207<جدول 2 - سرمایهگذاری ثابت عملیات چند منظوره توسعه نواحی طی برنامه پنجم(میلیارد ریال)1 - امور عمومی و دفاعیمقدمه:توسعه همه جانبه اقتصادی و اجتماعی کشور لزوم گسترش روز افزون خدمات عمومی دولترا در چهارچوب برنامههای توسعه ملی ایجاب مینماید.در برنامههای عمرانی گذشتهخدمات عمومی دولت مانند اجرای عدالت، اجرای سیاست داخلی کشور، حفظ نظم و امنیتداخلی کشور و نظایر آنهاجز در مورد فعالیتهای ساختمانی و تأسیساتی در الگوی کاربرنامهریزی میان مدت قرار نمیگرفت و هر گونه پیشبینی و آیندهنگری در توسعه کمیوکیفی خدمات عمومی دولت به برنامههای سالانه و تهیه و تنظیم بودجه کل کشور موکولمیگردید.در تجدید نظر برنامه عمرانی پنجم با توجه به پیوستگی خدمات عمومی با خدماتاجتماعی و اقتصادی و لزوم ایجاد ارتباط مؤثر و متناسب بینوظایف جاری و عمرانیدولت کوشش گردیده است برای کلیه اقداماتی که در قالب امور عمومی و دفاعی انجاممیپذیرد هدفهای میان مدت وبرنامههای مشخص تعیین شود.بدیهی است از آنجا که به نظام برنامهریزی جامع در بخش دولتی توجه کامل مبذولمیگردد از این رو خدمات امور عمومی در برنامههای درازمدت ودورنگر نیز موردبرنامهریزی قرار خواهد گرفت.هدفهای کلیالف - در زمینه اداره امور عمومی کشور و سیاست داخلی:1 - افزایش قدرت تصمیمگیری انجمنهای شهرستان و استان و سایر نهادهای تصمیمگیرمحلی و جلب همکاری و مشارکت بیشتر مردم در تهیه واجرای برنامهها.2 - فراهم آوردن امکانات لازم در جهت ایجاد دگرگونی در نظام برنامه و بودجه کشور.3 - هماهنگ و همگام کردن دستگاههای دولتی با تحولات اقتصادی و اجتماعی کشور وافزایش کارآیی از طریق بهبود روشهای اداری و توسعه وتعمیم موازین و فنون مدیریت.4 - تأمین موجبات برقراری سیستم عدم تمرکز اداری و سازمانی و ایجاد زمینههای لازمدر جهت تقویت ظرفیت فنی و اجرایی در استانها وفرمانداریهای کل کشور.5 - فراهم آوردن امکانات بیشتر در تأمین نیازهای آماری برای برنامهریزی اقتصادی واجتماعی کشور و تهیه حسابهای ملی.6 - تهیه اطلاعات دقیق جوی و تبادل آن با سایر کشورهای عضو سازمان هواشناسی جهانیو در نتیجه قرار دادن اطلاعات حاصله در اختیارسازمانهای دولتی و مؤسسات خصوصی درسطح مطلوب و هم آهنگ با پیشرفتهای اقتصادی و اجتماعی کشور.7 - تأمین احتیاجات نقشهبرداری کشور اعم از عکسبرداری هوایی در مقیاسهای گوناگون،تهیه انواع نقشهها برای اجرای طرحهای عمرانی، گسترشتکنولوژی و پیاده نمودنبرنامههای آبادانی مملکتی.8 - ایجاد دگرگونی در روشهای جمعآوری و دستیابی به اطلاعات، نظارت و برنامهریزیبا استفاده از سیستمهای انفورماتیک و تلهانفورماتیک در سطحکشور و استفاده ازتکنولوژی فضایی با روش سنجش از دور.ب - در زمینه اجرای عدالت و حفظ نظم و امنیت داخلی:1 - تأمین و تعمیم عدالت قضایی در سطح روستاها و شهرها.2 - تسریع در رسیدگی به دعاوی با رعایت اصل صحت و حفظ و تثبیت حقوق مردم.3 - تولید و اجرای برنامههای آموزشی در جهت آشناسازی مردم به حقوق فردی واجتماعی.4 - بهبود روش پیشبینی و پیشگیری از وقوع جرائم، کشف جرائم و رسیدگی به شکایات ومبارزه با قاچاق مواد مخدر.5 - بهبود وضع زندانهای کشور و اصلاح و آموزش مجرمین.6 - تسریع در انجام امور مربوط به صدور اسناد مالکیت و ثبت اسناد رسمی و ثبتشرکتها و علائم و اختراعات.7 - شناسایی و ثبت موقوفات ناشناخته کشور.8 - آشنا کردن مردم به مفاهیم و اصطلاحات قانونی و مقررات موضوعه.پ - در زمینه اداره امور مالی:1 - هم آهنگ کردن نظام مالیاتی کشور با مقتضیات رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعیکشور از طریق دگرگونی کامل در نظام مالیاتی موجود و بهبودسازمانهای اجرایی.2 - هم آهنگ ساختن امکانات گمرک با رشد واردات و صادرات کشور از طریق گسترش خدماتگمرکی، گمرک و متناسب نمودن مقررات و روشها.3 - غیر متمرکز کردن کار دیوان محاسبات.ت - در زمینه اداره امور نیروی کار:1 - توسعه قلمرو و اجرای اصل سهیمکردن کارگران در سود واحدهای صنعتی و تولیدی باتوجه به ضرورت بالا بردن بهرهدهی نیروی کار.2 - تعمیم مقررات و قوانین کار در بخشهای مختلف اقتصادی و نظارت عام و وسیع براجرای مقررات و قوانین کار.3 - بالا بردن سطح دانش و اطلاع کارگران و کارفرمایان درباره مسائل روابط کار ونیروی انسانی و توسعه و تقویت سازمانهای کارگری و کارفرمایی.4 - تقویت تعاونیهای کارگری.5 - تأمین موجبات بهداشت و سلامت کارگران در حین کار.6 - هماهنگ کردن میزان مزد مشاغل کارگری از طریق تعمیم ضوابط مربوط به ارزیابی وطبقهبندی مشاغل.7 - تعمیم خدمات اشتغال و کاریابی برای کلیه جویندگان کار و کارفرمایان و ایجادتسهیلات لازم برای نقل و انتقالات کارگری.ث - در زمینه اطلاعات و ارتباطات جمعی:1 - هماهنگ کردن سیاست اطلاعاتی کشور با نیازهای توسعه اقتصادی و اجتماعی و برآوردحوائج آموزشی جمعیت ایران و استفاده از وسائل ارتباطجمعی برای تقویت فرهنگ وارزشهای اخلاقی و بسط اندیشهها و انگیزههای مناسب زندگی در یک جامعه مترقی.ج - در زمینه اداره روابط خارجی:توسعه، تحکیم و همکاری و تشیید روابط با کشورهای جهان به پیروی و الهام از سیاستمستقل ملی ایران.چ - در زمینه دفاع نظامی:1 - اتخاذ تدابیر و فراهم آوردن امکانات لازم در جهت ارائه خدمات و کمکهای بیشتر ومؤثر به مردم در هنگام بروز حوادث و سوانح طبیعی و غیرمترقبه.2 - آشناسازی مردم با اصول و هدفها و رویههای مورد عمل در دفاع غیر نظامی.خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجرایی:الف - در زمینه اداره امور عمومی کشور و سیاست داخلی1 - در برنامه عمرانی پنجم در جهت رعایت اصل "اجتناب از تمرکز امور" تشکیلاتوزارتخانهها و مؤسسات دولتی که فعالیتشان جنبه ناحیهای داردمورد بررسی و تجدیدنظر قرار خواهد گرفت و حوزه مرکزی آنها محدود به انجام وظایف ستادی -تعیینخطمشی، تدوین سیاستهای اجرایی، تنظیمبودجه جامع، برقراری ضوابط و معیارهایاجرایی و اعمال نظارت) خواهد گردید و امور اجرایی با تفویض اختیارات و مسئولیتهابه واحدهای مربوطهدر استان و شهرستان محول خواهد شد. بر این اساس کادر شاغل درمرکز تدریجاً محدود به کسانی خواهد شد که در مورد مسئولیتهای ستادی وظایفیبر عهدهدارند و بقیه که عهدهدار وظایف اجرایی هستند بر پایه شرایط اجتماعی و اقتصادی بهسطوح مختلف اداری در استانها و شهرستانها منتقلمیشوند.2 - از آنجا که بالا بردن کارآیی در کلیه دستگاههای دولتی از طریق بهبود روشها وسازمان و مدیریت و حذف عواملی که موجب اتلاف و اسراف منابعمیگردد و جلوگیری ازفساد به مفهوم وسیع آن و از جمله بیکارگی و عدم تحرک و عدم ایفای وظیفه در هر مقامو موقع مورد توجه خاص میباشد ازاین رو ضوابط دقیق و عینی جهت ارزشیابی از نحوهاجرای برنامههای جاری دستگاههای دولتی و درجه شایستگی کارکنان آنها وضع خواهد شدو براساس این ضوابط کار ارزشیابی دستگاهها و کارکنان دولت به طور جدی تعقیب خواهدگردید به نحوی که مقامات و دستگاههای دولتی دقیقاً متوجهاختیارات و مسئولیتها ونواقص کار و نارساییهای موجود بشوند و امکان آن فراهم آید که کارکنان با صلاحیت ووظیفهشناسی تشویق گردند و اصوللیاقت و شایستگی ضابطه اصلی در امور اداری وسازمانی شناخته شود. همچنین برای تسهیل جریان فعالیت دستگاههای دولتی مورد مطالعهقرارخواهد گرفت و نسبت به حذف تشریفات زائد و بهبود روشهای اداری و تهیه و تدویندستورالعملهای مربوط اقدام خواهد شد. ضمناً در هر یک ازاستانها و فرمانداریهای کلواحدهای سازمان امور اداری و استخدامی تشکیل و مسائل اداری منطقه در محل عملیاتموردبررسی، تجزیه و تحلیل وتجدید نظر و تصمیمگیری قرار خواهد گرفت، بدین ترتیب بهبودقابل توجهی در امور اداری و سازمانی دستگاههای دولتی ایجاد خواهد شد.3 - با توجه به اصلاحیههای مکرر درباره مواد و تبصرههای قانون استخدام کشوری واشکالاتی که این قانون در مراحل اجرایی ایجاد نموده است، مفاداین قانون در جهتدگرگونی مقررات استخدامی کشوری و مرتبط کردن استخدام و ترفیع با استعداد و کاردانیحرفهای و بازده و بهرهوری کار بیش ازمدرک تحصیلی و شکوفان ساختن کلیهتواناییهای انسانی مملکت در ارتباط با احتیاجات رو به فزون اقتصاد مترقی ایرانمورد بررسی و تجدید نظراساسی قرار میگیرد و اصلاحات لازم در آن انجام و به صورتنهایی تنظیم و به مرحله اجرا گذاشته خواهد شد. جدول حقوقی کارمندان دولت طیبرنامهعمرانی پنجم به طور مداوم مورد بررسی و تجدید نظر قرار خواهد گرفت.4 - انعطاف بیشتری به نظام برنامهریزی کشور با توجه به مقتضیات تازه تحول سریعاقتصاد و اجتماع ایران داده خواهد شد به نحوی که در اوایل هرسال بعد از ارزشیابیدقیق عملکرد سال قبل برنامه سنوات آینده مورد بررسی مجدد قرار میگیرد و بانیازهای جدید منطبق میشود. همچنین بودجهمملکتی به صورت دوساله تنظیم و در نیمههر سال نیز بودجه آن سال با تحولات تازه برنامه عمرانی انطباق داده میشود.5 - در بررسی طرحها به جنبه تأمین عوامل زیربنایی توجه خاص مبذول خواهد شد و درارائه طرحهای عمرانی به ویژه طرحهای بزرگ دستگاههایاجرایی باید حتماً برنامه دقیقاجرایی و زمانبندی هماهنگ اجزاء و مراحل مختلف کار را ارائه نمایند تا بدین وسیلهاز تراکم بیهوده اعتبارات در یکنقطه و عدم استفاده از آن در طرحهای مؤثر و مفیددیگر احتراز شود.6 - از مشکلات عمده در اجرای برنامههای عمرانی پایین بودن ظرفیتهای فنی و اجراییدر مناطق مختلف کشور میباشد به نحوی که این مناطقعلیرغم تهیه برنامه و پیشبینیاعتبارات مورد نیاز قادر به اجرای برنامهها و جذب تمامی اعتبارات به علت تنگناهایموجود نیستند. در برنامه عمرانیپنجم به تأسیس مؤسسه برنامهریزی اقدام خواهد شد واین مؤسسه با همکاری دفاتر برنامهریزی و بودجه در تهیه برنامههای جامع توسعهاقتصادی واجتماعی استانها و فرمانداریهای کل به تواناییهای فنی و اجرایی موجود وامکانات تغییر و رشد آنها توجه کافی مبذول خواهد نمود.ضمناً مؤسسه برنامهریزی منطقهای دورههای آموزش ضمن خدمت برای آشنا کردن کادرهایبرنامهریز به اصول برنامهریزی منطقهای در هر یک ازاستانها و فرمانداریهای کلتشکیل خواهد داد.7 - برای تسهیل در اجرای برنامه عدم تمرکز اداری به استانداران و فرمانداران کلقانوناً اختیارات بیشتری داده خواهد شد و آنها با در اختیار داشتنعوامل مادی کافیو نیروی انسانی کارآمد در امر تنظیم و هماهنگی و نظارت به برنامههای عمرانی استانو جلب مشارکت مردم در امور محلی نقشاساسی بر عهده خواهند گرفت و سنگینی وظیفهدولت را در حوزه مرکزی به حداقل خواهند رساند.8 - از ایجاد دستگاهها در مرکز خودداری و سازمانهای جدید مورد نیاز حتیالامکان درشهرستانها به وجود خواهد آمد. همچنین در جهت اجرایموفقیتآمیز سیاست جلوگیری ازتراکم امور اداری در مرکز مبادرت به تأمین انگیزهها و مشوقهای کافی جهتکارمندانی که در شهرستانها خدمتمیکنند خواهد شد. با اجرای این سیاست علاوه برتوزیع خدمات دولتی به نحو عادلانه و منطقی به میزان قابل توجهی بر فعالیتهایاقتصادی و قدرتخرید در استانها و شهرستانها افزوده میشود که مالاً به ایجاد تحرکاقتصادی و اجتماعی در مناطق مزبور کمک نموده و جاذبه شهرهای بزرگ را تقلیلخواهدداد. ضمناً با برنامهریزی و بودجهریزی استانی مبانی سیاست عدم تمرکز تقویت وتحکیم خواهد شد.9 - قوانین و مقررات تشکیل انجمنهای شهرستان و استان، شهر، بهداری و غیره موردبررسی و تجدید نظر قرار خواهد گرفت و ضمن تعیین دقیق وگویای وظایف و مسئولیتها واختیارات کوشش میشود قدرت تصمیمگیری این انجمنها افزایش یابد به نحوی که کلیهتصمیمات مربوط به منطقه درمحل عملیات اتخاذ و به مورد اجراء گذاشته شود.10 - نحوه تقسیم کار و حدود وظایف و مسئولیتها میان دستگاههای آماری کشور مشخص ومعلوم خواهد شد.11 - بررسیهای لازم در زمینه تعاریف، مفاهیم و طبقهبندیها و همچنین یکسان نمودنآنها به نحوی که حداکثر امکان مقایسه برای دادههای آماری کشورفراهم گردد، به عملخواهد آمد.12 - شبکه آمارگیری به طوری که مناطق آماری منطبق با تشکیلات کشوری در سطح استانباشد گسترش مییابد و علاوه بر آن آمار به عنوان یکوظیفه مستقل در همه دستگاههاتعمیم داده خواهد شد.13 - نسبت به تربیت کادر متخصص در رشته آمار در سطوح مختلف منطبق با نیازمندیهایپیشبینی شده اقدامات لازم به عمل خواهد آمد.14 - روشهای ثبت و ضبط وقایع چهارگانه کلاً مورد تجدید نظر قرار خواهد گرفت و ازوسائل پیشرفته مانند میکروفیلم در این زمینه استفاده خواهدشد.15 - از سیستم محاسبات کامپیوتری و اقمار مصنوعی در فعالیتهای هواشناسی استفادهخواهد شد و نسبت به ایجاد شبکه مجهز رادار و توسعه شبکهایستگاههای مختلف هواشناسیکشور و انجام تحقیقات و بررسیهای مربوط به مسائل خاص هواشناسی ایران اقدامات لازمبه عمل خواهد آمد.16 - در زمینه بر طرف کردن مشکلات و محدودیتهای نقشهبرداری، برنامههای آموزشیتهیه و به مورد اجراء گذارده خواهد شد.17 - بهرهبرداری از سیستمهای بزرگ به کاربردهای تجارتی محدود نگردیده وکاربردهای علمی و فنی با سرعت توسعه یافته و به تدریج سیستمهایاطلاعاتی مدیریت بااستفاده از سیستمهای پیوسته "ON LINE" و بانک اطلاعاتی مورد توجه بیشتری قرارمیگیرد.18 - نسبت به تربیت کادر و نیروی انسانی در رشتههای مختلف علوم و تکنولوژیانفورماتیک هماهنگ و متناسب با توسعه مراکز اقدامهای لازم بهعمل خواهد آمد.19 - برای اخذ اطلاعات از ماهواره تکنولوژی منابع زمینی و آزمایشگاههای فضاییدستگاه گیرنده ایجاد و نصب خواهد شد.20 - آزمایشگاههای فرابرد اطلاعات و تهیه و تکثیر تصاویر رنگی و سیاه و سفید ایجادو مورد بهرهبرداری قرار خواهند گرفت.21 - نسبت به تشکیل و توسعه بانک اطلاعاتی منابع زمینی اقدام و به موازات آن برایتکنولوژی سنجش از دور نگهداری و بهرهبرداری از تأسیسات،نیروی انسانی لازم تربیتخواهد شد.ب - در زمینه اجرای عدالت و حفظ نظم و امنیت داخلی کشور1 - طرحهای لازم در زمینه معرفی، اصلاح و تکمیل قوانین از قبیل قانون جزایاختصاصی، آیین دادرسی مدنی و قانون تجارت تهیه و پس از تصویببه مورد اجراء گذاشتهمیشود.2 - در سیستم قضایی، ثبتی و موقوفات کشور و مطالعات اساسی با توجه به شرایط خاصاقتصادی، سیاسی، اجتماعی، مذهبی و فرهنگی صورتمیگیرد و روشهای مورد عمل بانیازهای جامعه متحول ایران هماهنگ خواهد شد.3 - در جذب نیروی انسانی متخصص و کارآمد و همچنین ارتقاء سطح معلومات و کاردانیکارکنان، برنامههای لازم تهیه و به مورد اجراء گذاشتهخواهد شد.4 - نسبت به تهیه و اجرای برنامههای آموزشی در زمینه مسائل قضایی اقدام و ازوسائل ارتباط جمعی در این زمینه استفاده مؤثری به عمل خواهد آمد.5 - درباره پیشگیری از جرائم و تکرار آن مطالعات لازم به عمل خواهد آمد و در اجرایقانون اقدامات تأمینی نسبت به ایجاد و تأسیس تیمارستانمجرمین غیر مسئول،کارگاههای کشاورزی و صنعتی برای مجرمین ولگرد و بیکار و مراکز معالجه مجرمین معتادبه استعمال الکل و مواد مخدر اقدامخواهد شد.6 - برای املاک و پروندههای ثبتی کارت شناسایی تهیه و در انجام امور مورد استفادهقرار خواهد گرفت.7 - نسبت به تهیه نقشه و ارزیابی و تعیین حدود برای موقوفات متصرفی و غیر متصرفیاقدام و کلیه وقفنامههای مربوط مورد بازنگری قرار خواهدگرفت.8 - ارائه خدمات انتظامی مؤثر به مردم و توسعه کمی واحدها مورد توجه کامل قرارخواهد گرفت و کوشش میگردد تا آخر برنامه پنجم سطح و کیفیتاین خدمات ضمن بر طرفکردن کمبودهای موجود با رشد و تراکم جمعیت هماهنگ گردد.9 - مطالعات لازم در زمینه روشهای پیشگیری، دستگیری مجرمین و کشف جرائم و تحویلمجرمین به مقامات قضایی به عمل خواهد آمد و با توجهبه امکان استفاده از روشهایپیشرفته و مفید و هماهنگ با اوضاع فرهنگی و اجتماعی کشور تغییرات لازم در روشهایموجود داده خواهد شد.10 - در زمینه کنترل و مبارزه با قاچاق مواد مخدر و پیشگیری از اشاعه آنبرنامههای لازم طرح و به مرحله اجراء گذارده خواهد شد.11 - برای تنظیم مؤثر عبور و مرور در کلیه شاهراههای اصلی کشور کوشش میگرددپاسگاههای راهنمایی و رانندگی افزایش یابد و این پاسگاهها باوسائلی از قبیلهلیکوپتر و بیسیم و سایر وسائل مدرن مجهز گردد. همچنین از وسائل ساعتزنی دربررسی تعداد وسائل نقلیه و حجم ترافیک در هریک از شاهراهها استفاده و متناسب باآمارهای به دست آمده وضع عبور و مرور جادهها تحت کنترل قرار خواهد گرفت.12 - ضمن تکمیل تجهیزات زندانها نسبت به بهبود وضعیت بهداشتی و تربیتی زندانیان وتهذیب اخلاق و آموزش حرفهای آنان از طریق افزایش تعدادکارگاههای حرفهای و ایجادمؤسسات باز، برنامههای لازم طرح و به مورد اجراء گذاشته خواهد شد.13 - از آنجا که گسترش خدمات انتظامی مستلزم تربیت کادر متخصص در رشتههای موردنیاز است از این رو سیاست آموزشی دانشگاه پلیس،آموزشگاه افسری ژاندارمری و سایرمراکز تعلیماتی و پرورشی از نظر کمی و کیفی مورد تجدید نظر قرار خواهد گرفت تا بانیازهای جامعه هماهنگ وهمگام گردد.پ - در زمینه اداره امور مالی:1 - در نظام مالیاتی کشور و پوشش آن بر اساس تعیین نرخهای صعودی تجدید نظر کلی بهعمل خواهد آمد به نحوی که توزیع درآمد متعادلتر گردد.2 - طی دوران برنامه سعی خواهد شد پوشش مالیاتی گسترش یابد. بدین منظور در سازمانو نظام مالیاتی کشور تجدید نظر به عمل خواهد آمد.3 - در سیاست سود بازرگانی بر اساس نیازهای اقتصادی جامع هر سال یک بار تجدید نظربه عمل خواهد آمد و وسائل و تجهیزات لازم به منظورعملی گردیدن هدفها در اختیارسازمان گسترش قرار خواهد گرفت.4 - در جهت سرعت بخشیدن به کار ممیزی و رسیدگیهای بعد از خرج در اداره امور مالیکشور نسبت به ایجاد واحدهای دیوان محاسبات در استانها وفرمانداریهای کل هماهنگ باالگوی کار پیشکاریها اقدام خواهد شد.ت - در زمینه اداره امور نیروی کار:1 - تعمیم قانون و مقررات کار در کلیه کارگاههای کشور و در موارد لزوم تجدید نظردر قوانین و مقررات و آییننامههای مربوطه همگام با پیشرفتهایاقتصادی و اجتماعیکشور به منظور حداکثر استفاده از نیروی کار کشور و نظارت وسیع و دقیق در اجرایقوانین کار.2 - آموزش توجیهی (آشناسازی) کارگران به خصوص کارگران زن به قوانین کار وآمادهسازی آنان به منظور قبول شرکت در تشکیلات سندیکاها،اتحادیهها وکنفدراسیونهای کارگری و عقد پیمانهای دستهجمعی کار.3 - اجرای برنامه سوادآموزی کارگران در انطباق با برنامه سوادآموزی بزرگسالان ازطریق اجرای برنامه سوادآموزی حرفهای در کارگاهها و مناطقکارگری.4 - انجام مطالعات لازم به منظور شناخت نیروی کار کشور، تدوین فرهنگ ملی مشاغلتهیه شناسنامههای کارگری و اجرای طرح طبقهبندی مشاغلدر کارگاهها و اندازهگیریمهارت کارگران.5 - تشویق و ترغیب کارگران به خصوص کارگران جوان به شرکت در دورههای آموزشی،افزایش مهارت فنی از طریق انجام مسابقات مهارت فنی ودیگر برنامههای تشویقی.6 - تشکیل کنفرانسهای ملی و شرکت در کنفرانسهای بینالمللی کار به منظور بررسیمسائل و مشکلات نیروی کادر سطح ملی و بینالمللی و الحاقدولت شاهنشاهی بهمقاولهنامههای بینالمللی با توجه به مصالح ملی کشور.7 - تأمین و رفاه اجتماعی کارگران بر اساس سیاستهای پیشبینی شده در برنامه رفاهاجتماعی.8 - تربیت کارگران ماهر و متخصص و تنظیم بازار کار کشور بر اساس سیاستهایپیشبینی شده در برنامههای نیروی انسانی و اشتغال و آموزش وپرورش.ث - در زمینه اطلاعات و ارتباطات جمعی:1 - نسبت به توسعه و گسترش ارتباطات جمعی با کشورهای دیگر از طریق تهیه و توزیعبولتن و مبادله خبر و اطلاعات، برنامههای لازم طرح و بهمورد اجراء گذاردهمیشود.2 - نسبت به تهیه فیلم از دگرگونیهای شهرها و روستاهای کشور و تهیه اسلاید و عکساز تغییرات نقاط مختلف مملکت و ایجاد آرشیو کاملی ازعکس و فیلم به نحوی که مورداستفاده عموم طراحان و متخصصین دستاندرکار طرحهای عمرانی و اجتماعی قرار گیرداقدام لازم به عمل خواهدآمد.3 - برای آگاهی و ارتقاء اطلاعات عمومی مردم از رویدادهای داخلی و خارجی فیلمهایمستند، خبری و آموزشی تهیه و با استفاده از وسایل ارتباطجمعی آموزشهای لازم دادهخواهد شد.ج - در زمینه اداره روابط خارجی:خطوط اصلی سیاست و روابط بینالمللی ایران بر پایه اصول مشخص احترام متقابل،صلحجویی صمیمانه، همزیستی و تفاهم با کلیه کشورها وجوامع ولو با سیستمهای حکومتیو ایدئولوژیهای متفاوت، طرفداری از هر گونه کوشش برای استقرار و تقویت عدالتاجتماعی چه در سطح ملی وچه در سطح بینالمللی، پشتیبانی از هر تلاش جهانی برایتعدیل فاصله بین جوامع غنی و فقیر، همکاری بینالمللی در مبارزه با بیسوادی وگرسنگی وبیماری و سایر بلایای اجتماعی عصر حاضر طراحی گردیده است *بدین ترتیباصول حاکم بر سیاست خارجی ایران به ترتیب زیر خلاصه میگردد:*>>پاورقی: کتاب انقلاب سفید.<<1 - احترام به اصل حاکمیت و استقلال ملی کشورها.2 - احترام به معتقدات معنوی و حقوق و آزادیهای فردی و اجتماعی در جوامع مختلف.3 - توجه به وابستگی سرنوشت ملل به یکدیگر و لزوم همکاری کشورها.4 - همزیستی مسالمتآمیز با همه کشورها بدون توجه به رژیم و سیستمهای حکومتی آنان.5 - احترام به منشور ملل متحد.6 - حل مسالمتآمیز اختلافات بین دول و حفظ صلح و امنیت بینالمللی.7 - مبارزه با استعمار و تبعیض نژادی.چ - در زمینه دفاع نظامی:1 - در برنامه عمرانی پنجم قدرت دفاعی کشور به نحوی ایجاد تقویت و گسترش خواهدیافت که ضمن تضمین امنیت، استقلال و منافع ملی، امکانآن فراهم گردد که ایران درسایه صلح، ثبات و امنیت فارغ از هر گونه تهدید نسبت به تمامیت ارضی کشور در راهآبادانی، رفاه و بهبود سطح زندگیتودههای مردم گام برداشته و با اجرای برنامههایمترقی علمی، صنعتی و فرهنگی توأم با رفاه عمومی به دروازه تمدن بزرگ راه یابد.2 - با توجه به اینکه در جهان پرآشوب کنونی به سبب دستهبندی جبهههای بزرگ و وجودتضادهای ایدئولوژیکی گردانندگان بلوکهای مختلف جهانیبرای حفظ سیادت و منافع ملیخود ناگزیر از تقویت نیروهای دفاعی و برتری تسلیحاتی میباشند و قسمت عمدهای ازمنابع، دانش و اندیشههایتکنولوژیک خود را برای نوسازی در این راه بسیج مینمایندو مالاً هر روز سلاح و جنگافزار تازهای پا به عرصه وجود میگذارد و یا تکنیک وروشتازهای برای کاربرد آنها در صحنههای کارزار پدیدار میگردد و با در نظرگرفتن اینکه توزیع و پخش این سلاحهای جدید در کشورهای دیگر جهان ازیکسو انگیزهحفظ بقاء و موجودیت ملتها از سوی دیگر موجب میشود که نیروی دفاعی کشورها هر لحظهدر سیستمهای دفاعی خود تجدید نظرنمایند و در جهت بهبود و برتری صنایع تسلیحاتی وجنگافزارهای عمده دفاعی گام بردارند و هزینههای شگرف سرمایهای نگهداری و آموزشیرا درراه تنوع بخشی و دگرگونی سیستمها به مصرف برسانند از این رو به سبب ضرورتانجام تغییرات فوق در سیستم و توجه به تجهیز یکانهای دفاعی بهسیستمهای سلاح نوین،تربیت و آزمودگی پرسنل ایجاب مینماید که ارتش شاهنشاهی ایران نیز مانند همهارتشهای مترقی و کارآزموده جهان بخشیاز منابع ملی خود را برای تأمین آمادگی رزمی مصرفنماید تا به صورت یک نیروی باز دارنده "DETERRANT" و حافظ صلاح و امنیتمنطقهایهمواره آماده پاسخگویی به هر گونه تهدید نسبت به مرزهای مقدس ملی و درهمشکستن هر نوع تجاوز نسبت به کشور شاهنشاهی ایران گردد.3 - صرفنظر از جنبههای دفاعی فوق توسعه و تکمیل ارتش شاهنشاهی در برنامه عمرانیپنجم همواره اثرات و نتایج ارزشمندی در جهت بهبود زیربنایی اقتصادی کشور خواهدداشت و با احداث شبکه راههای شوسه و آهن و ترمینالهای هوایی و دریایی و تأسیساتبندری از یک طرف و بالا بردنسطح فرهنگ و دانش عمومی و نیل به تخصصهای مختلف فنیاز سوی دیگر نقش مؤثری در خدمات عمومی، بهداشتی، فرهنگی و آبادانی بهوسیلهسپاهیان انقلاب ایفا خواهد نمود.ح - در زمینه دفاع غیر نظامی:1 - واحدهای یکان و پشتیبانی دفاع غیر نظامی توسعه و از حیث وسائل، نیروی انسانیکارآزموده و تجهیزات تقویت خواهند شد.2 - در زمینه ایجاد و ارتباط در اورژانس ادارات و مؤسسات دولتی و خصوصی برنامههماهنگی طرح و به مورد اجراء گذارده میشود.3 - با مراکز دفاع غیر نظامی کشورهای خارج ارتباط مؤثر برقرار خواهد شد و کوششمیگردد کار تبادل تجارت بر پایه نظم منطقی و صحیحی استوارگردد.4 - کار تمرین سیستم حفاظت و نجات و تخلیه در برابر خطرات توسعه پیدا خواهد کرد ودر تمام شهرهای عمده کشور بر حسب اولویت این تمرین بهمورد اجراء گذارده خواهد شد.5 - برنامههای آموزش همگانی طرح و با استفاده از وسائل ارتباط جمعی به مورد اجراءگذارده میشود.6 - همکاری با دانشگاه آریامهر درباره تحقیق در تهیه وسائل اعلام خطر از وقوع سیلادامه و توسعه پیدا خواهد کرد.7 - کوشش میگردد با همکاری شهرداری تهران طرحهای لازم در مورد پیشبینی وسائلپیشگیری از تلفات نیروی انسانی در ساختمانها تهیه و به مورداجراء گذارده شود.8 - نسبت به تعلیم دانشجویان و دانشآموزان در نحوه دفاع و مقابله با حوادث وسوانح اقدام و برنامههای لازم تهیه و به مورد اجراء گذارده میشود.برنامههای مشخص:الف - در زمینه اداره امور عمومی کشور و سیاست داخلی:1 - ایجاد واحدهای سازمان امور اداری و استخدامی در 10 منطقه کشور.2 - افزایش حداقل دریافتی کارکنان دولت در پایان برنامه عمرانی پنجم به مبلغ 12000ریال.3 - ایجاد مؤسسه برنامهریزی منطقهای وابسته به سازمان برنامه و بودجه.4 - تأمین نیروی انسانی و لوازم و وسائل مورد نیاز 6 استانداری جدید.5 - استاندارد کردن وسائل و لوازم و تجهیزات استانداریها و فرمانداریها وبخشداریهای کشور.6 - ایجاد دگرگونی در روشهای آموزشی آمار در جهت تربیت و بالا بردن سطح تخصصکارشناسان با استفاده از همکاریهای سازمان ملل متحد.7 - ایجاد هماهنگی در فعالیتهای آماری کشور و یکدست نمودن مفاهیم محاسباتی.8 - جمعآوری و تمرکز اصولی و دقیق اطلاعات مربوط به ثبت وقایع چهارگانه افرادکشور و استفاده از روشهای پیشرفته در این زمینه.9 - ایجاد تغییرات لازم در قانون استخدام کشوری و بر طرف کردن اشکالات و نقائص آنو توجه به وضع معیشت کارکنان دولت و تأمین قدرت خریدلازم برای آنها.10 - تربیت افراد متخصص در امور نقشهبرداری به تعداد مورد نیاز، بالا بردن سطحمهارت و کارآیی پرسنل نقشهبردار، توسعه فعالیتهای آموزشی وپژوهشی در زمینهجدیدترین متدهای نقشهبرداری از نظر رعایت سه اصل کلی (سرعت، دقت، قابل انعطافنمودن) عملیات نقشهبرداری.11 - انجام سرشماری مقدماتی کشاورزی با مراجعه به حدود 4000 آبادی و سرشماری صنعتیو معدنی با بررسی وضع متجاوز از 20000 کارگاهصنعتی بزرگ و کوچک و سرشماری نفوس بامراجعه به حدود 7 میلیون خانوار.12 - آمارگیری نمونهای با حجم بزرگ به منظور تأمین نیازمندیهای آماری برای تهیهبرنامه عمرانی ششم.13 - اصلاح سازمان آمار جاری وقایع چهارگانه.14 - تأسیس 15 ایستگاه سینوپتیک زمینی و دریایی، در حدود 1000 ایستگاه بارانسنجی،300 ایستگاه کلیماتولوژی معمولی و 200 ایستگاهکلیماتولوژی اصلی، 250 ایستگاهتبخیرسنجی، 5 ایستگاه هواشناسی خودکار 75 ایستگاه اگرومت، 25 ایستگاه مبنا، 25ایستگاه تشعشعسنجی، 3ایستگاه آلودگی زمینه هوا، 5 ایستگاه رادار ابر و باران،100 ایستگاه آلودگی شهری در 10 شهرستان، 100 ایستگاه برفسنجی، 20 ایستگاهتحقیقاتاگرومت، 12 مرکز هواشناسی، 10 مرکز هواشناسی دریایی و 200 ساختمان ایستگاههواشناسی کشاورزی.15 - تکمیل نقشههای یک پنجاه هزارم از سطح کشور و بازنگری نقشههای موجود و تکمیلنقشهبرداری یک بیست و پنج هزارم از پوشش کشور وبازنگری آن.16 - نقشهبرداری کاداستر شهرهای ایران و املاک مزروعی بر مبنای اولویت.17 - نقشهبرداری دریایی از آبهای ساحلی و آبهای آزاد خلیج فارس - بحر عمان -دریای مازندران - دریاچهها و رودخانههای داخلی و تأسیساتبندری و پایگاههایدریایی.18 - تجدید عکسبرداری هوایی از پوشش کلی کشور در مقیاس یک پنجاه و پنج هزارم و یکبیست هزارم و نقشهبرداری یک پانصدم بافت تهران براساس محدوده پنجساله و به مقیاسیک هزارم بر مبنای طرح بیست و پنجساله.19 - نقشهبرداری و عکسبرداری از فرودگاههای کشوری و نظامی.20 - گسترش شبکهبندی ژئودزی کشور به منظور تعیین نقاط کنترل مسطحاتی و ارتفاعی.21 - انجام محاسبات مثلثبندی هوایی و آرشیو مدارک فنی با استفاده از ماشینهایمحاسباتی22 - گسترش شبکهبندی گراوی متری.23 - تدوین فرهنگ جغرافیایی کشور.24 - استفاده از متد نقشهبرداری ماهوارهای و کارتوگرافی اتوماتیک.25 - تأسیس مرکز پژوهشهای جغرافیایی و نقشهبرداری.26 - ایجاد 8 مرکز بزرگ سیستم انفورماتیک پیوسته در سطح کشور.27 - ایجاد مراکز انفورماتیک در تمام دستگاههای اجرایی و مؤسسات دولتی.28 - آموزش 15000 نفر در امور انفورماتیک و تأمین مهارتهای لازم در سطوح مختلف.29 - نصب ایستگاه گیرنده ماهواره تکنولوژی.ب - در زمینه اجرای عدالت و حفظ نظم و امنیت داخلی.1 - افزایش تعداد مراجع قضایی و سایر واحدهای مربوط به اجرای عدالت به شرح جدول 1>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7226<2 - ایجاد 25 واحد جدید ثبت.3 - ایجاد 75 حوزه اوقاف شهرستانی و تبدیل 9 حوزه شهرستان به 9 حوزه استان.4 - تعمیر و نوسازی و تجهیز اماکن مقدسه و احداث 750 باب اتاق زائرسرا.5 - افزایش تعداد واحدهای شهربانی از 256 واحد در آخر برنامه چهارم به 296 واحد درپایان برنامه پنجم.6 - افزایش تعداد پاسگاههای راهنمایی داخل شهرها از 106 پاسگاه در آخر برنامهچهارم به 130 پاسگاه در پایان برنامه پنجم.7 - افزایش تعداد کارگاههای حرفهای در زندانها از 20 کارگاه در آخر برنامه چهارمبه 50 کارگاه در پایان برنامه پنجم.8 - افزایش تعداد پاسگاههای انتظامی ژاندارمری از 2018 واحد در آخر برنامه چهارمبه 2100 واحد در پایان برنامه پنجم.9 - افزایش تعداد پاسگاههای پلیس راه از 70 واحد در آخر برنامه چهارم به 90 واحددر پایان برنامه پنجم.10 - تجهیز و تکمیل لابراتوار جنایی شهربانی کشور.11 - ایجاد دگرگونی در امور آموزشی و افزایش تعداد کادر آموزش دیده و اعتلای سطحمعلومات مأمورین مربوط همگام و متناسب با گسترشخدمات انتظامی.پ - در زمینه اداره امور مالی.1 - انجام تغییرات لازم در نحوه نگهداری حسابهای دولتی.2 - اصلاح قانونی مالیاتی کشور متناسب با هدفهای عمرانی برنامه پنجم.3 - افزایش کارآیی دستگاه مالیاتی کشور و تجهیز واحدها و حوزههای دارایی.4 - ایجاد 23 واحد دیوان محاسبات در استانها و فرمانداریهای کل.ت - در زمینه اداره امور نیروی کار:- افزایش تعداد کارگران برخوردار از مزایای قانون سهیم کردن کارگران از 290 هزارنفر در پایان برنامه چهارم به 500 هزار نفر در پایان برنامه پنجم وافزایش تعدادکارگاههای مشمول از 3300 واحد به 15000 واحد.2 - تهیه طرح قانون جدید کار با همکاری سازمانهای کارگری و کارفرمایی و ایجادواحدهای کار و امور اجتماعی در کلیه شهرهایی که دارای بیش از 25 هزار نفر جمعیتهستند.3 - ایجاد و استقرار شبکه مجهز و وسیع بازرسی کار در قلمرو فعالیت ادارات کار وامور اجتماعی.4 - افزایش مراکز تعلیمات حرفهای ثابت شبانهروزی از 5 مرکز در پایان برنامهچهارم به 60 مرکز در پایان برنامه پنجم و تهیه 150 مرکز سیار آموزشحرفهای برایتأمین آموزشهای کوتاه مدت به ویژه در رشتههای ساختمانی.5 - ایجاد 335 مرکز کاریابی و اشتغال ثابت و سیار در مجموع تا پایان برنامه پنجم وتعیین ضوابط معین و لازم برای نقل و انتقالات نیروی کار از یکنقطه به نقطه دیگرکشور.6 - همکاری با مؤسسه کار و تأمین اجتماعی درباره تحقیق در مسائل بهرهدهی نیرویکار، روابط کار و خدمات نیروی انسانی و ایجاد واحدهایبررسی و اندازهگیریبهرهدهی نیروی کار در واحدهای صنعتی.7 - انجام مستمر برنامه آمارگیری نمونههای نیروی انسانی.8 - تعداد سپاهیان خدمات اجتماعی زنان تا پایان برنامه به 3000 نفر بالغ خواهد شد.ث - در زمینه اطلاعات و ارتباطات جمعی:1 - توسعه چاپخانه و مرکز اطلاعات و تشکیل شرکت خدمات مطبوعاتی.2 - تشکیل مرکز بررسی و سنجش افکار.3 - توسعه خبرگزاری پارس.ج - در زمینه اداره روابط خارجی:ایجاد نمایندگیهای جدید سیاسی با توجه به توسعه روابط خارجی ایران.اعتبارات امور عمومی و دفاعی در برنامه عمرانی پنجم به ترتیب بالغ بر 833.32 و1.968.7 میلیارد ریال میباشد که در جدول شماره 2 و 3 و 4منعکس است.توضیح آنکه اعتبارات مربوط به رادیو تلویزیون و گسترش شبکه خبرگزاری پارس به مبلغ54.5 میلیارد ریال و ساختمانها و تأسیسات دولتی به مبلغ320.10 میلیارد ریال کهاجزاء و برنامههای متشکله آنها در قسمت چهارم برنامههای زیربنایی بیان گردیده دراعتبارات امور عمومی منظور میباشد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7229 الی 7232<1 - کشاورزی و منابع طبیعیمقدمهبخش کشاورزی از نظر تولید مواد غذایی و مواد اولیه صنایع و نیروی انسانی قابلتوجهی که در این بخش فعالیت میکنند در اقتصاد کشور دارایاهمیت خاص میباشد. ارزشافزوده این بخش در سال 1351 حدود 18.1 درصد تولید ناخالص داخلی با احتساب بخش نفتو 22 درصد تولیدناخالص داخلی بدون احتساب بخش نفت بوده است.این بخش در دوران برنامه چهارم به طور متوسط سالانه رشد معادل 4 درصد داشته است.به علت عدم برخورداری قسمت اعظم زراعتهای ایران از آبتنظیم شده هنوز شرایط جوی ازمهمترین عوامل مؤثر در تولیدات کشاورزی به خصوص در مورد گندم، جو و علوفه میباشد.گرچه تولید بعضی ازتولیدات زراعی در حد یا بیش از هدفهای برنامه چهارم است ولیبخش کشاورزی به طور کلی رشدی کمتر از هدف برنامه داشته و این امر به خصوصدر موردفرآوردههای دامی مشکلات محسوسی به بار آورده است.تولید گوشت سفید قابل توجه بوده و به میزانی بیش از پیشبینی برنامه تحقق یافتهاست. افزایش سریع جمعیت و درآمد سرانه موجب افزایش سریعترتقاضا برای فرآوردههایکشاورزی شده و ضرورت برنامهریزی توسعه کشاورزی را تأکید مینماید و چنانچه اینبرنامه عملی نگردد واردات کشاورزینه تنها فشار شدیدی بر منابع ارزی وارد خواهدآورد بلکه موجب کاهش آهنگ رشد صنعتی شدن کشور نیز خواهد شد. همچنین عرضه برخیازتولیدات کشاورزی در بازارهای جهانی به علت افزایش تقاضای جهانی چنان نیست کهبتوان در هر زمان با داشتن ارز میزان مواد مورد نیاز را با کیفیتمورد نظر تدارکنمود. علیرغم برنامههای توسعه سریع افزایش ظرفیت تخلیه بنادر، افزایش ظرفیتسیلوها، انبارهای فنی و سردخانهها که در دستاجراء میباشد به علت عدم تکافویظرفیتهای تأسیسات مذکور اهمیت اجرایی برنامههای توسعه کشاورزی بیشتر روشنمیگردد. همچنین به علتاشتغال حدود 40% کل جمعیت شاغل کشور در بخش کشاورزی و بهعلت پایین بودن درآمد سرانه این افراد بایستی موجبات لازم را برای افزایشسریعدرآمد آنان فراهم ساخت تا هدف توزیع عادلانهتر درآمد که مورد نظر است تحقق یافتهو نیروی انسانی مورد نیاز سایر بخشها تأمین گردد.همچنین توسعه صنعتی به لحاظ داشتن خریداران فرآوردههایصنعتی در بین ساکنین روستاها عملیتر گردد.هدفهای کلیهدفهای کلی بخش کشاورزی در برنامه پنجم هماهنگ با هدفهای سایر بخشهای اقتصادی بهشرح زیر میباشد:الف - بهرهبرداری از منابع طبیعی در چهارچوب اصول منشور انقلاب شاه و ملت بهترتیبی که ضمن تحصیل حداکثر استفاده معقول از این منابعموجبات احیاء و نگهداریاین ثروتهای ملی برای نسلهای آینده فراهم گردد.ب - افزایش میزان تولیدات کشاورزی و درآمد سرانه زارعین و کشاورزان در جهت نزدیکنمودن درآمد سرانه روستایی به شهری از طریق اعمالروشهای پیشرفته کشاورزی درواحدهای مختلف بهرهبرداری به ویژه تعاونیها، شرکتهای سهامی زراعی و شرکتهای کشت وصنعت و مجتمعهای شیر وگوشت و واحدهای مکانیزه و تجارتی به ترتیبی که طی دورهبرنامه پنجم ارزش افزوده کشاورزی به طور متوسط رشد سالانهای معادل 7 درصدداشتهباشد.پ - کاهش میزان کم کاری در مناطق روستایی از طریق تأکید بیشتر به کشاورزی عمقی باشیوههای جدید و پیشرفته و از بین بردن تنگناها از طریقاستقرار صنایع در روستاهاعلیالخصوص صنایع تبدیلی فرآوردههای کشاورزی، توسعه و ترویج صنایع دستی وفعالیتهای غیر کشاورزی، تلفیقزراعت و دامداری، عمران اراضی بایر و مراتع، ایجادمجتمعهای صنعتی دامداری و نوسازی روستاها.خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجرایی:الف - سیاست زمینداری (بهرهبرداری از اراضی): نظام بهرهبرداری از اراضی متکیبر اصل اول منشور انقلاب شاه و ملت خواهد بود.1 - با اجرای مراحل سه گانه اصلاحات ارضی و روشن شدن تکلیف قانونی افراد شاغل و درفعالیتهای کشاورزی، در طول برنامه پنجم موجباتعضویت کلیه زارعان و کشاورزان درشبکه تعاونیها و یا شرکتهای سهامی زراعی فراهم خواهد گردید.2 - واحدهای تجارتی و مکانیزه خصوصی مورد تشویق و ترغیب خاص قرار خواهند گرفت وسرمایهگذاری در این واحدها از طریق کمکهای فنی،مالی و اعتباری دولت مورد توجهبیشتری واقع خواهد شد و تسهیلات لازم برای صاحبان این گونه واحدها که علاقمند بهتشکیل در تعاونیها و یاشرکتهای کشاورزی و دامپروری و کشت و صنعت باشند فراهمخواهد گردید.3 - واحدهای کشت و صنعت اعم از خصوصی یا دولتی و یا مختلط به ترتیبی که دانشپیشرفته کشاورزی را همراه با سرمایهگذاری سنگین در راهافزایش و بهبود تولیدات وعرضه بهتر فرآوردهها به بازار به کار گیرد در 300 هزار هکتار استقرار یافته و ازحمایت دولت بهرهمند خواهد شد.4 - در طول برنامه پنجم عمرانی کشور موجباتی فراهم خواهد گردید تا در محدوده مناطقآبیاری شده از آب سدها و یا گروه چاههای عمیق که باسرمایهگذاری دولت ایجادگردیدهو یا ایجاد خواهد گردید قطعات اراضی پراکنده و نامنظم هر یک از مالکین و متصرفینبه قطعه یکپارچه و واحدی کهحدود آن منطبق با شبکه آبیاری و راههای سرویس باشدتبدیل گردیده و در واحدهای اقتصادی یکپارچه که مساحت آن بر مبنای طرح جامعی کهبرایهر منطقه تعیین و اعلام میگردد به صورت انفرادی مشاع، شرکت تعاونی، شرکتسهامی زراعی، شرکت کشت و صنعت، مجتمعهای شیر و گوشت یاهر نوع شرکت قانونی دیگر باحد اعلای کارآیی از نظر اعمال شیوههای کشاورزی پیشرفته و عمقی مورد بهرهبرداریقرار گیرد.ب - سیاست سرمایهگذاری: سرمایهگذاری دولت در بخش کشاورزی متوجه عملیات زیربناییمانند تسطیح - ایجاد شبکههای آبیاری و زهکشی -تأمین خدمات مختلف مورد نیاز ازجمله ترویج کشاورزی، مهندسی زراعی، خاکشناسی، حفظ نباتات و دامپزشکی خواهد بود. دراین سرمایهگذاریافزایش کارآیی نیروی انسانی شاغل در کشاورزی و کمک به بخش خصوصیاز طریق مأمور نمودن کارشناسان دولتی جهت ارائه و انجام خدمات بهبخش مزبور موردتوجه قرار خواهد گرفت. برای افزایش بازدهی سرمایهگذاری مذکور استقرار نظام تعاونیو فراهم نمودن تسهیلات لازم برای گسترشتعاونیها و بازاریابی محصولات زراعی و دامیمورد تأکید خواهد بود.سرمایهگذاری دولت در فعالیتهای کشاورزی که جنبه انتفاعی دارد در واحدهای کشت وصنعت و مجتمعهای شیر و گوشت دولتی و مختلط و همچنینبرای ایجاد واحدهایبهرهبرداری نمونه به منظور راهنمایی بخش خصوصی و یا در مناطق خاص کشور که از لحاظاجتماعی و اقتصادی چنین اقدامیضروری باشد صورت خواهد گرفت.سرمایهگذاری بخش دولتی در فعالیتهای انتفاعی با توجه به این اصل خواهد بود کهسهام دولت تدریجاً به خود کارکنان واحدهای دولتی ایجاد شده کهدر یکی از اشکالتعاونیها یا شرکتهای سهامی زراعی متشکل شوند انتقال داده شود یا به بخش خصوصیواگذار گردد.پ - سیاست اجرایی و اعتباری: نیل به رشد سریع 7 درصد در بخش کشاورزی امکانپذیرنخواهد بود مگر آنکه یک سلسله تحولات بنیادی در طرزفکر و برداشت و بالنتیجه دراساس قوانین، مقررات، ضوابط و تشکیلات مؤسسات و سازمانهای اجرایی، خدماتی واعتباری ایجاد گردد به ترتیبی کهانگیزههای لازم برای جذب مؤثرتر سرمایههای بخشخصوصی و دولتی در فعالیتهای کشاورزی به وجود آید.در طول برنامه به طرحهای تولیدی اولویت داده خواهد شد و کوشش به عمل خواهد آمد کهبرنامههای تولید زود بازده از قبیل طرحهای افزایشتولیدات زراعی و دامی و طرحهایاعتبارات نظارت شده توسعه قابل ملاحظهای پیدا نماید و پرورش و صید ماهی در مناطقمستعد گسترش یابد.به منظور تشویق و افزایش سرمایهگذاری ثابت بخش خصوصی در فعالیتهای کشاورزی وصنایع وابسته، وامهای میان مدت و بلند مدت به صورت وامنظارت شده طبق ضوابطی دراختیار وامخواهان گذاشته خواهد شد و در پرداخت وام مفید بودن و بازدهی طرحهایارائه شده توسط وامخواه بیش ازمسئله وثیقه مورد توجه قرار خواهد گرفت.به منظور تشویق افزایش سریع تولیدات کشاورزی، اعتبارات کافی برای اعطای وامهایکوتاه مدت و تنخواهگردان و کمکهای بلاعوض تخصیصخواهد یافت.به منظور جلوگیری از پراکندگی سیاست اعتباری در بخش کشاورزی تدابیری اتخاذ خواهدشد تا سیستم هماهنگی برای اعطای وام و اعتبار در اینبخش ایجاد گردد.در دوران برنامه پنجم نسبت به یک کاسه کردن قروض تنزیلی زارعان و کشاورزان وتسویه تدریجی وامهای با شرایط سنگین مجدانه اقدام خواهد شدولی در عین حال تدابیراتخاذ خواهد شد که پس از واریز دیون تنزیلی از تکرار اینگونه وامها با شرایط سنگینجلوگیری به عمل آید.ت - سیاست بازاریابی: در راه کمک به بالا بردن سهم تولیدکننده از قیمتی کهمصرفکنندگان نهایی محصولات کشاورزی میپردازند، کاهش دخالتواسطهها و بهبود سایرامور مربوط به بازاریابی مورد تأکید خاص میباشد و در جهت تحقق این هدف برایجلوگیری از سلففروشی فرآوردههایکشاورزی، ایجاد وسایل و تسهیلات مورد نیاز ماننددرجهبندی، بستهبندی، نگهداری، حمل و نقل، صنایع تبدیل، میادین منظم، کمکهای فنیو مالی بهصورت وام و یا بلاعوض تخصیص خواهد یافت و نهایت کوشش به کار خواهد رفتتا این تأسیسات توسط بخش خصوصی مباشر تولید به ویژهتعاونیها، اتحادیههای تعاونیو یا شرکتهای سهامی زراعی ایجاد و مورد بهرهبرداری قرار گیرند و در صورت عدمآمادگی و استقبال مؤسسات مزبورسازمانهای دولتی مسئول بخش کشاورزی پیشقدم خواهندشد. با توسعه تعاونیهای مصرف در مناطق شهری و ارتباطی که بین تعاونیهای تولیدوتعاونهای مصرف برقرار خواهد گردید نظام معقولی در امر توزیع فرآوردهها استقرارخواهد یافت.برای رفع نگرانی تولیدکننده از نوسان شدید قیمتها و تأمین ایمنی اقتصادی برایآنان، قیمت خرید تعدادی از فرآوردههای اصلی کشاورزی تعیین وتضمین خواهد شد. باتوجه به تجربه سایر جوامع پیشرفته استقرار نظام تضمین حداقل قیمت بر مبنای مطالعاتدقیق و به صورت تدریجی انجاممیگیرد و حداقل قیمت برای درجههای مختلف هر محصولمتناسب با هزینههای متعارف مناطق و شرایط اقلیمی مربوطه و مقایسه با عوامل مؤثردرتعیین قیمت محصول در بازارهای جهانی و اثرات متقابل قیمتها معین میشود به نحویکه فرآوردههای کشاورزی کشور با برخورداری از شرایط اقلیمیمشابه در سطح جهانیقابل رقابت باشد.سیاست تضمین حداقل قیمت به صورتی اجراء خواهد شد که موجبات توسعه تولید و افزایشبازدهی عوامل تولید و در نتیجه نزدیکتر شدن درآمدسرانه روستایی به شهری فراهمگردد.ث - سیاست ذخیرهسازی: در مورد نگهداری غله پیشبینی شده است که ظرفیت سیلوهایکشور همواره بیش از مصرف 4 ماده کل کشور باشد زیرانوسان تولید غلات به علت اتکاءبه تولید دیم و همچنین نوسان تولید در جهان داشتن سیلوهای کافی با چنین ظرفیتی راایجاب مینماید (تا در سالهایخوب بتوان مازاد غلات را برای سالهای بعد ذخیرهنمود). لذا ظرفیت سیلوها که در آغاز برنامه پنجم در حدود 392 هزار تن بوده استافزایش دادهخواهد شد به طوری که در سال 1356 به حدود 900 هزار تن بالغ گردد ومقدمات لازم برای افزایش ظرفیت سیلوها تا دو میلیون تن به نحوی فراهمگردد که ازابتدای برنامه ششم عمرانی بتوان اقدامات اجرایی ساختمان آنها را آغاز نمود. برایتأمین ظرفیت لازم برای نگهداری موقت غلات و خوراکدام و قند و شکر و همچنینانبارهای مجهز تخلیه و بارگیری ترانزیتی در بنادر برای محصولات کشاورزی و سایرنیازمندیها اقدام به ایجاد انبارهایمجهز به ظرفیت حدود 700 هزار تن در سطح کشورخواهد شد. برای تنظیم معاملات و نگهداری دام و فرآوردههای دامی علاوه برتأسیسایستگاههای انتظار و میدانهای خرید دام مجهز به تسهیلات لازم در مناطق اصلیدامپروری کشور نسبت به احداث سردخانه در طول برنامه اقدامخواهد شد به ترتیبی که بتواند تا حدود 60 هزار تن گوشتو 2 هزار تن تخم مرغ را ذخیره نماید همچنین نسبت به ایجاد تسهیلات بازاریابی میوهوسبزی به ظرفیت 100 هزار تن اقدام خواهد شد. برنامه ایجاد انبارها و سیلوها بابرنامههای ارتباطی کشور هماهنگ خواهد بود تا مشکلات ارتباطیدیگری ایجاد نگردد.ج ( سیاست درآمد و اشتغال: از هدفهای اساسی برنامه پنجم برقراری تناسب بهتری بیندرآمد افراد روستانشین و شهرنشین میباشد. در بخشکشاورزی افزایش سطح درآمد زارعینو کشاورزان و تولیدکنندگان از طریق افزایش سطح کشت سرانه و حد اعلای علمی کردن واقتصادی کردنکشاورزی از جمله به وسیله تولید بیشتر، تقلیل هزینه در واحد تولید،اعطای کمک توسط دولت به تعاونیهای جهت گسترش فعالیتهای تولیدی وبازاریابی آنان وتقلیل قیمت نهادههای اصلی کشاورزی مانند کود شیمیایی، بذر اصلاح شده، ماشین آلات،سموم، خوراک دام و همچنین افزایشاشتغال مولد با کارآیی هرچه بیشتر از سیاستهایاساسی برنامه پنجم خواهد بود.تلفیق دامداری و زراعت، برداشت دو محصول در سال از یک زمین در مناطق مساعد، توسعهصنایع دستی، استقرار صنایع به ویژه صنایع وابسته بهفرآوردههای کشاورزی به طریقیکه موجبات جذب هر چه بیشتر نیروی انسانی در فعالیتهای غیر کشاورزی در مراکزروستایی را فراهم کند از جملهطرقی است که به تحقق سیاست فوقالذکر کمک خواهد کرد.چ - سیاست بیمه محصولات کشاورزی و دامی: بر مبنای مقرراتی که تدوین خواهد گردید باایجاد صندوق بیمه کشاورزی دولتی یا خصوصی بهتدریج موجبات بیمه محصولات عمده درمقابل مخاطرات قهری و همگانی فراهم میشود و دامهای اصیل و اصلاح شده، تأسیساتکشاورزی وبازاریابی و فرآوردههای ذخیره شده در انبارها نیز بیمه خواهد شد.ح - سیاست تحقیق و بررسی: تحقیق در زمینه شناخت مسائل کشاورزی منجمله مسائلاقتصادی و اجتماعی روستاها و بازاریابی محصولات و تهیهمرغوبترین نهال و بذرسازگار با شرایط خاص مناطق مختلف کشور، مناسبترین نژادهای دام اصیل و پرحاصل،شناخت آفات و بیماریهای گیاهی ودامی و حاصلخیزی خاک و جنگل و مرتع و شناخت روشهایصحیح بهرهبرداری از آبزیان بر مبنای یک برنامه جامع و هماهنگ شده تحقیقاتکشاورزیو منابع طبیعی و بررسیهای روستایی مورد توجه قرار خواهد گرفت. دستگاه اجراییمربوطه انجام تحقیقات پایهای را حتیالامکان توسطدانشگاهها و از طریق عقدقرارداد تشویق خواهد نمود و برای تحقیقات فنی و علمی از تخصصهای موجود دردانشگاهها نیز استفاده خواهد شد. برایاشاعه نتایج تحقیقات به دستآمده بین زارعانو کشاورزان و تولیدکنندگان از کلیه امکانات اجرایی و ترویجی استفاده خواهد شد ومبادله اطلاعات بینواحدهای تحقیقاتی و واحدهای اجرایی به صورت همه جانبه در خواهدآمد.برنامههای مشخصالف - نظام بهرهبرداری: از حدود 4.12 میلیون هکتار اراضی آبی در پایان برنامهپنجم حدود 8 درصد توسط واحدهای کشت و صنعت، بیش از 12درصد توسط شرکتهای سهامیزراعی و تعاونیهای تولید روستایی، 30 درصد توسط واحدهای تجارتی و مکانیزه و 50درصد توسط زارعین وکشاورزان منفرد مورد بهرهبرداری قرار خواهد گرفت.1 - تعاونیها: اگر چه واحدهای بهرهبرداری زارعین و کشاورزان منفرد غالباً از نظرمساحت کوچک میباشد، ولی با اتکاء به نظام تعاونی و تقویتسازمانهای خدماتیکشاورزی موجباتی فراهم خواهد شد که این عده نیز به نحو مطلوبی از مزایای تأمینخدمات بهرهمند گردند و تعاونیها نقشمؤثرتری در سرمایهگذاریهای اساسی و تهیه وتوزیع نهادهها و عرضه فرآوردهها به بازار مصرف عهدهدار شوند.اعضای تعاونیها از 1.8 میلیون نفر در پایان برنامه چهارم به حدود سه میلیون نفردر پایان برنامه پنجم خواهد رسید. سیاست ادغام تعاونیها دنبال خواهدشد، به طوریکه تعداد تعاونیهای بزرگ که عملاً در تأمین هدفهای مشترک اقتصادی اعضاء فعالیت مؤثرداشته باشند به حدود 3 هزار شرکت برسد.در دوران برنامه نسبت به ایجاد یکصد تعاونی کشاورزی و فروش محصول توسط باغداران،دامداران و کشاورزان متوسط اقدام خواهد شد و پیشبینیمیشود این تعاونیها در تحققهدفهای تولیدی و بهبود نظام بازاریابی نقش مؤثری را ایفا کنند.در طول برنامه بر اساس قانون تعاونی نمودن تولید و یکپارچه شدن اراضی 60 شرکتتعاونی تولید روستایی ایجاد خواهد شد و تعداد اتحادیههایتعاونی به حدود 150خواهد رسید.با گسترش آموزش تعاون در کلیه سطوح به ویژه تعلیم مدیر و حسابدار محلی برای تصدیامور تعاونیها، تلفیق کمکهای فنی و ترویجی با اعتباراتوامی، توسعه صنایع و ایجادتأسیسات بازاریابی در روستاها، تجهیز اتحادیهها به انبار و تسهیلات لازم،تعاونیها تحت هدایت و رهبری دولت نقشقاطعی در پیشبرد هدفهای برنامه عهدهدارخواهند شد.2 - شرکتهای سهامی زراعی: بررسیهای انجام شده نشان میدهد که استقرار شرکتهایسهامی زراعی در روستاها موجبات پیشرفت اساسی درزمینههای فنی، کشاورزی، رشد فکریدهقانان، افزایش تولیدات و درآمد سرانه آنان را فراهم نموده است. مشکل عمده در راهتوسعه سریع این شرکتهاکمبود مدیران و کارشناسان صلاحیتدار و آماده به کار در سطحروستاها میباشد.در برنامه پنجم اقدام به ایجاد یکصد شرکت سهامی زراعی دیگر خواهد شد به طوری کهتعداد شرکتهای سهامی زراعی در سال 1356 به 143 و حوزهفعالیت آنها به حدود 420هزار هکتار برسد.شرکتهای سهامی زراعی در جهت تحصیل حداکثر ارزش افزوده از تولیدات خود با تلفیقدامداری و زراعت، درجهبندی و بستهبندی و تبدیلمحصولات و عرضه مستقیمفرآوردههای خود به بازارهای مصرف تجهیز و تقویت خواهند شد.3 - واحدهای کشت و صنعت: با تمرکز مدیریت، سرمایه و فنون جدید به منظور تحصیلحداکثر تولید و تبدیل محصولات کشاورزی و دامی و ایجاداشتغال صنعتی و فصلی درمناطق روستایی، واحدهای کشت و صنعت و واحدهای مجتمع شیر و گوشت، اعم از خصوصی یادولتی یا مختلط درمساحتی که تا آخر برنامه پنجم مجموع آن 300 هزار هکتار زیر کشتسالانه باشد به وجود خواهد آمد. مجتمعهای شیر و گوشت در استقرار نظاممناسب درتأمین خدمات مورد نیاز دامداران، بهبود نظام بازاریابی گوشت و با دخالت محدود دربازار، در تنظیم عرضه و تقاضای گوشت مؤثر واقعخواهند شد. در مناطق دامداری عمدهعشایری نظیر فارس، آذربایجان، کردستان و لرستان این مجتمعها توسط دولت و در سایرمناطق حتیالامکان،توسط بخش خصوصی با راهنمایی فنی و کمکهای اعتباری دولت و درغیر این صورت مستقیماً به وسیله دولت ایجاد خواهد گردید و هر جا کهشرکتهای سهامیزراعی و شرکتهای کشت و صنعت دولتی یا مختلط مجاور هم باشند و تلفیق فعالیتهایصنعتی و خدماتی آنها به لحاظ رعایت مقیاساقتصادی لازم باشد کوشش خواهد شد که باایجاد تأسیسات مشترک از دوبارهکاریها اجتناب شود.4 - واحدهای تجارتی و مکانیزه: این واحدها تا کنون نقش مهمی را در تأمین تولیدمواد کشاورزی قابل عرضه به بازار عهده داشتند و ضروری است تادر جهت افزایش سریعتولیدات کشاورزی کشور مورد حمایت خاص قرار گیرند و بدین جهت دولت از طریق اعطایکمکهای فنی، مالی و اعتباریامکانات و قدرت تولیدی آنها را تقویت و تجهیز خواهدنمود تا نقش تولیدی خود را به نحو احسن ایفاء نمایند.ب - حفظ، احیاء و بهرهبرداری از منابع طبیعی:بهرهبرداری از جنگلها و مراتع بر اساس قوانین ملی شدن این منابع و همچنین وضعقوانین و ضوابط جدید برای بهرهبرداری بهتر و بیشتر از این منابعادامه خواهدیافت. در طول برنامه پنجم مستثنیات منابع طبیعی ملی شده تعیین و تفکیک خواهد شد.به منظور حفظ جنگلها از تخریب، گارد جنگلتکمیل و تجهیز میشود و 600 کیلومتر راهنفوذی و 1000 کیلومتر راه بهرهبرداری در داخل جنگلها ایجاد خواهد گردید. مساحتمورد بهرهبرداری ازجنگلها بر مبنای طرحهای تدوین شده به 840 هزار هکتار افزایشخواهد یافت و حجم چوب استحصالی از 900 هزار متر مکعب به سه میلیون مترمکعب درپایان برنامه پنجم خواهد رسید و از طریق ایجاد قطبهای صنایع چوب در مناطق انبوهجنگلی موجبات حداکثر استفاده از منابع چوب کشوربه عمل خواهد آمد. جنگلکاری در سطح50 هزار هکتار و اصلاح جنگلهای مخروبه در سطح 50 هزار هکتار طبق برنامه مدونیدنبال خواهد شد و درصورت لزوم از مقاطعهکاران و شرکتهای خدماتی خارجی در اینموارد استفاده خواهد شد تا تکنیک نوین در این بخش رسوخ کند.شناسایی نیمه تفضیلی از تمام مراتع کشور در دوران برنامه پنجم خاتمه خواهد یافت.بر مبنای نتایج به دستآمده از این مطالعات طرحهای مرتعداریتهیه و در 1.5 میلیونهکتار توسط دولت یا شرکتهای داخلی و خارجی از طریق اجاره دراز مدت به مورد اجراءگذاشته خواه شد. مراتع بسیار فقیردر مساحتی قریب به 5 میلیون هکتار قرق خواهد شدو مادام که پوشش نباتی 30 درصد سطح را نپوشانده است از چرای دام جلوگیری به عملخواهدآمد.در راه کمک به حفظ اراضی مرتعی و جلوگیری از فرسایش، در مناطقی از کشور که میزانبارندگی، شیب اراضی و سایر شرایط برای انجام زراعت دیممناسب نباشد زارعین اینگونهزراعتها راهنمایی و در صورت لزوم از طریق کمکهای بلاعوض تشویق خواهند شد تا تدریجاًزراعتهای دیم را تبدیل بهمرتع دستکاشت به نمایند.حفظ منابع طبیعی در مقابل عوامل مخرب و آلودهکننده و احیاء این منابع در برنامهپنجم مورد توجه خاص خواهد بود. در طول برنامه نسبت بهشناسایی 3.6 میلیون هکتار ازکانونهای اصلی شنهای روان و مطالعات مناسبترین نحوه تثبیت آن اقدام خواهد گردید.عملیات تثبیت شن روان باایجاد پوشش نباتی و استفاده از فرآوردههای نفتی درمساحتی قریب به 1.5 میلیون هکتار صورت خواهد گرفت به ترتیبی که تدریجاً از طریقایجادکمربند سبزی در اطراف کویر آن را مهار نموده و از پیشرفت آن جلوگیری نماید.-15. میلیون هکتار از آبخیزهای کشور شناسایی شده و در 1.5 میلیون هکتار با توجه بهاستعداد فرسایشپذیری، عملیات اجرایی آبخیزداری برحسب اولویت انجام خواهد گرفت.ذخایر ماهی دریای مازندران با ایجاد 6 ایستگاه تکثیر ماهی و تأسیسات دیگر لازمتقویت خواهد شد و ظرفیت بهرهبرداری از منابع آبهای جنوب دقیقاًمطالعه و تعیین وتقویت خواهد گردید.پ - تولیدات زراعی و باغبانی: متوسط رشد سالانه ارزش افزوده تولیدات زراعی وباغبانی در دوران برنامه پنجم 5.95 درصد برآورد شده است وبدین ترتیب تولید غلاتاز 5.6 میلیون تن به 8.6 میلیون تن، تولیدات نباتات صنعتی از 5.1 میلیون تن به 8.5میلیون تن، میوهجات از 1.8 میلیونتن به 2.4 میلیون تن، سبزی، صیفی و جالیز از3.2 میلیون تن به 4 میلیون تن و تولید نباتات علوفهای از 1.1 میلیون تن با 3.16میلیون تن خواهدرسید.با توجه به میزان تقاضای محاسبه شده در دوران برنامه پنجم پیشبینی میشود کهاقلام عمده صادرات، پنبه و خشکبار خواهد بود، واردات عمدهفرآوردهای زراعی دردوران برنامه پنجم شامل غلات به ویژه جو و ذرت و همچنین روغننباتی خواهد بود.هدفهای مشخص شده برای تولیدات زراعی و باغبانی از طریق و یا با اعمال شیوههایزیر تحقق خواهد یافت:1 - علمی کردن و اقتصادی کردن زراعت و همچنین ایجاد واحدهای بهرهبرداری در مقیاساقتصادی.2 - گسترش برداشت دو محصول از زمین در یک سال زراعی در اقلیمهای مساعد به حدود155 هزار هکتار.3 - افزایش مساحت اراضی آبی حدود 460 هزار هکتار.4 - افزایش بازده در واحد سطح از طریق توزیع بذر و نهال اصلاح شده و مرغوب.5 - افزایش مصرف کود شیمیایی از 361 هزار تن در سال 1351 به یک میلیون تن در سالپایان برنامه پنجم.6 - دفع آفات نباتی عمومی و همگانی در مساحتی قریب به 5 میلیون هکتار در دورانبرنامه و تشویق ایجاد شرکتهای خدماتی دفع آفات خصوصیبرای مبارزه با آفات غیرهمگانی.7 - تعمیم آموزش و ترویج شیوههای نوین کشاورزی از طریق سازمانهای متناسب و مؤثرمستقر در مراکز و حوزههای عمران روستایی (شهرکها).8 - افزایش راندمان آبیاری از طریق تسطیح اراضی، ایجاد واحدهای بهرهبرداری درمقیاس اقتصادی با تشویق و اعطای کمکهای بلاعوض برای آبیارینشتی، بارانی وقطرهای.9 - اعمال خط مشیهای عنوان شده در مورد پرداخت وام، بازاریابی و تضمین حداقلقیمت.10 - تعمیم مکانیزاسیون کشاورزی از طریق کاربرد ماشینهای متناسب در امر کشاورزی ودامپروری به ترتیبی که تعداد تراکتور و افزارهای زراعتفروخته شده به 68 هزاردستگاه کامل و تریلر به 10 هزار دستگاه، کمباین 4 هزار دستگاه و تیلر برنج به 15هزار دستگاه در پایان برنامه برسد.ت - تولیدات دامی: متوسط رشد سالانه ارزش افزوده فرآوردههای دامی در طول برنامهپنجم 8.33 درصد برآورد شده است. بدین ترتیب تولیداتگوشت قرمز از 305 هزار تن به519 هزار تن، شیر از 1.9 میلیون تن به 2.8 میلیون تن و تولید گوشت مرغ از 50 هزارتن به 200 هزار تن افزایشخواهد یافت و به تولید گوشت مرغ و ماهی توجه کافی خواهدشد زیرا تولید گوشت قرمز کفاف تقاضا را نخواهد نمود. بدین جهت علاوه براتخاذتدابیری جهت جایگزینی گوشت سفید به جای کمبود قسمتی از گوشت قرمز کوشش بهعمل خواهد آمد تا تقاضا در جهت الگوی صحیحتر تغذیههدایت گردد.افزایش تولیدات دامی در اثر اعمال شیوههای زیر تحقق خواهد یافت:1 - ازدیاد خوراک دام از 11 میلیارد به 16.0 میلیارد واحد علوفهای در پایانبرنامه از طریق توسعه کشت نباتات علوفهای، ذرت، جو و افزایش مصرفمحصولات فرعیتولیدات کشاورزی و مازاد کارخانجات تبدیلی کشاورزی و نیز بهبود افزایش علوفه حاصلهاز مراتع. تحقق خواهد یافت.2 - با توجه به مصرف روز افزون پودر ماهی در خوراک دام و مرغ و همچنین ماهی مرغوببرای مصارف انسانی سرمایهگذاری ضروری طبق طرحجامع انجام خواهد شد.3 - ایجاد تحول در نحوه پرورش گوسفند و نگهداری و پرواربندی دام در آغل به طوری کهتعداد دام متحرک در مراتع با قدرت تعلیف چراگاههامتناسب شود و ضوابط لازم برایجلوگیری از فرسایش مراتع رعایت گردد.4 - افزایش بازده گلهها از طریق بهگزینی به طوری که ضریب کشتار از حدود 35% فعلیبه 40 درصد برسد و وزن متوسط لاشه افزایش یابد.5 - مبارزه با بیماریهای دامی با تأکید بر بیماریهای مشترک انسان و دام از طریقکمکهای بلاعوض جهت کاهش قیمت داروهای بیماریهای انگلی بهطوری که میزان ضایعات وتلفات دام از 20 درصد در دوران برنامه چهارم به 15 درصد در پایان برنامه پنجم کاهشیابد.6 - ظرفیت تهیه واکسن و داروی مؤسسه رازی که اینک سالانه 170 میلیون دز و 20میلیون واحد دارویی میباشد به میزان بیست درصد در سال طیدوران برنامه پنجم باتأکید روی بیماریهای مشترک دام و انسان با همکاری وزارت بهداری افزایش خواهد یافت.7 - ایجاد مجتمعهای گوشت و شیر دولتی و خصوصی و مختلط به منظور توسعه دامداریهایمدرن زنجیری در کشور و ازدیاد واردات گاو شیریاصیل از خارج به ترتیبی که تعدادگاو اصیل شیری در پایان برنامه به حدود 200 هزار و تعداد گاوهای دو رگ به حدودیکصد هزار رأس افزایش یابد وپرواربندی و جانشینکردن گاوهای اصیل به جای گاوهایبومی نیز تشویق خواهد شد.8 - با وارد کردن نژادهای پر حاصل و چند قلوزا توسط دولت یا بخش خصوصی از خارج ودو رگگیری با نژاد داخلی دامداریهای صنعتی گوسفندگوشتی و پشمی ایجاد خواهد شد.9 - نسبت به توسعه سریع مرغداریهای صنعتی در اطراف شهرها و در مناطق روستایی توسطشرکتهای تعاونی و شرکتهای سهامی زراعی و سایرسرمایهگذاران و ایجاد مرغداریهایصنعتی نمونه به صورت مجتمع توسط دولت و اعطای کمکهای فنی، مالی و اعتباری به بخشخصوصی برایتأسیس این نوع مرغداریها ( به خصوص در مناطق مستعدی که فاقد این نوعمرغداریها میباشد) اقدام خواهد شد.10 - صید و پرورش ماهی در آبهای شمال و جنوب و نیز در آبهای داخلی و بهبود توزیعآن با تأکید روی مناطق جنوبی و جنوب شرقی کشور توسعهخواهد یافت افزایش صید ازطریق ایجاد شرکتهای تعاونی صیادان و تهیه تجهیزات لازم جهت انجام صید تعقیبی وتوسعه پرورش ماهی از طریقگسترش حوضچههای پرورش ماهی در مناطق مساعد کشور به ویژهتوسط تعاونیهای روستایی به عمل خواهد آمد به طوری که قسمتی از پروتئینحیوانی موردنیاز جامعه روستایی از این طریق تأمین شود.11 - نسبت به اصلاح نظام بازاریابی گوشت و خرید و فروش دام بر اساس وزن زنده باتوجه به سن و جنس و تضمین قیمت، از طریق ایجاد میدانهایخرید و فروش دام در محلهایمناسب و تولیدات خوراک دام در کارخانههای دولتی و عرضه آن به قیمتهای مناسب اقدامخواهد شد.ث - تأمین خدمات کشاورزی در مناطق روستایی: برای نیل به توسعه سریع کشاورزی یکسلسله تحولات بنیادی در مؤسسات و سازمانهای خدماتیو اعتباری بخش دولتی انجامخواهد شد و در جهت تحقق هدفهای برنامه خدمات و اعتبارات پیشبینی شده در برنامهضمن تجدید نظر اساسی درتشکیلات سازمانها و مؤسسات نیمه مستقل و پراکنده کشاورزی وادغام آنها در یکدیگر خدمات به صورت وسیع و مؤثر به روستاها با حد اعلایهماهنگیسوق داده خواهد شد. به منظور سوق خدمات ارشادی و کمکهای فنی و مالی و اعتباری دولتبه کشاورزان مراکز حوزههای عمران روستایی(شهرکها) منطبق با برنامههای جامعتوسعه کشاورزی تجهیز و تقویت خواهد شد. برای راهنماییهای فنی شرکتهای تعاونیروستایی و اعضاء آن،نسبت به استخدام، آموزش و استقرار مددکاران فنی تعاونیها درسطح روستاها اقدام خواهد شد. جهت اجرای خدمات و عملیات زیر بنایی از قبیلتنظیمآبهای سطحی، ایجاد شبکه آبیاری و زهکشی، پوشش انهار و تسطیح اراضی از طریق ایجادشرکتهای دولتی و خصوصی و یا مختلط سرویسدهنده و پرداخت کمکهای بلاعوض و وام بهمتقاضیان اقدام خواهد گردید.سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانیکل اعتبارات کشاورزی از 77.0 میلیارد ریال در برنامه چهارم شامل 51.0 میلیاردریال از محل بودجه عمرانی و 26.0 میلیارد ریال از محل بودجهعادی به 369.4 میلیاردریال افزایش خواهد یافت که از این رقم 236.8 میلیارد ریال اعتبارات ثابت عمرانی و132.6 میلیارد ریال جمع اعتباراتجاری (عادی و عمرانی) میباشد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7251 الی 7253<2 - توسعه منابع آبمقدمهایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی خود یکی از مناطق خشک و نیمه خشکجهان محسوب میگردد. به طور کلی 52 درصد از مجموعبارانی که در ایران میبارداختصاص به کرانههای دریای مازندران و غرب دارد که 25 درصد از سطح کشور را شاملمیشود. در فلات مرکزی که 50درصد از سطح کشور را در برگرفته است، فقط 28 درصد ازبارندگی نازل میشود و 20 درصد بقیه بارندگی در قسمت شرق و جنوب کشور بامساحتیمساوی 25 درصد از سطح کشور نازل میگردد. توزیع بارندگی از نظر زمانی نیزآن چنان است که بیشتر بارندگی کشور در اواخر زمستان و اوایل بهارصورت میگیرد ودر بقیه مدت سال که در واقع فصل رویش نباتات است بارندگی به حداقل میرسد. تحتچنین شرایطی کاهش میزان وابستگی بهطبیعت برای تأمین احتیاجات آب مورد نیازکشاورزی، شهری و صنعتی منظور اصلی از برنامههای توسعه منابع آب بوده است. در اینجهت فعالیتهایوسیعی برای ساختمان سدهای مخزنی در کشور به عملآمده و موفقیتهایزیادی حاصل شده است. ولی در مورد ساختمان شبکههای آبیاری وزهکشی به علت وجودمشکلات بنیادی پیشرفتهای حاصل از حد مطلوب کمتر و باعثگردیده است که حداکثربهرهبرداری از آب تنظیم شده به عملنیاید.هدفهای کلی:با توجه به توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور و نیاز روز افزون به آب قابل اطمینانبرای تأمین نیازمندیهای شهری، کشاورزی و صنعتی و با در نظرگرفتن شرایط طبیعی واجتماعی و اقداماتی که در گذشته انجام گردیده، هدفهای اساسی توسعه منابع آب به شرحزیر تعیین میگردد.الف - تأمین آب مورد نیاز کشاورزی، به طوری که سطح کشت زراعتهای آبی از 3.5میلیون هکتار در آخر برنامه چهارم به حدود 4 میلیون هکتار درپایان برنامه پنجمبرسد.ب - تأمین آب مورد لزوم برای جمعیت شهرنشین کشور، به طوری که در پایان برنامه پنجمحدود 17 میلیون نفر از جمعیت شهری کشور از آب قابلاطمینان استفاده نمایند.پ - تأمین آب مورد نیاز صنایع متناسب با توسعه صنایع کشور.ت - افزایش قدرت نصب شده نیروگاههای برق آبی، به طوری از 804 مگا وات در آخربرنامه چهارم به 1824 مگا وات در آخر برنامه پنجم بالغ گردد.ث - علاوه بر تحقق هدفهای فوق در برنامه پنجم، در جهت تأمین نیازهای دراز مدت نیزطرحهای دیگری به مرحله اجرا گذارده خواهد شد کههدفهای کمی آنها در برنامههایبعد تحقق خواهد یافت.خط مشیهای اساسی و سیاستها اجراییبه منظور تحقق هدفهای فوقالذکر خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجرایی توسعه منابعآب با توجه به جنبههای طبیعی، اجتماعی و سازمانی در دوجهت تأمین آب بیشتر وصرفهجویی در مصرف آن به شرح زیر میباشد:الف - تأمین آب:1 - نظر به فعالیتهایی که تا کنون در زمینه تهیه و تنظیم آب انجامگردیده، و عدمتعادلی که در حال حاضر بین بهرهبرداری از آب و تهیه و تنظیم آن بهوجود آمده است،در برنامه پنجم به بهرهبرداری از آبهای مهار شده قبلی اولویت تام داده خواهد شد وسدهای مخزنی جدید به منظور آبیاری منحصراًدر مواردی احداث خواهند شد که تنظیم آببه لحاظ جبران عقب ماندگی اجتماعی و عمران ناحیهای ضرورت کامل داشته باشد.2 - از هدر رفتن آبهایی که به دریاها، باطلاقها و کویرها جاری میشود از طریقایجاد تأسیسات آبی لازم جلوگیری خواهد گردید.3 - بهرهبرداری از آب رودخانههای مرزی مورد توجه قرار گرفته، شرایط لازم برایاستفاده از حقابههای کشور فراهم خواهد گردید.4 - انتقال آب از حوزههایی که بیش از احتیاجات محلی منابع آب در اختیار دارند بهمناطق مستعد. ولی خشک و کم آب انجام خواهد گردید.5 - موجبات بهرهبرداری هماهنگ از آبهای سطحی و زیرزمینی برای حداکثر استفاده ازمنابع آب موجود در هر منطقه فراهم خواهد گردید.6 - بهرهبرداری از آبهای زیرزمینی با روشهای علمی و فنی، به قسمی که هدر رفتن آببه حداقل تقلیل یابد مورد عمل قرار خواهد گرفت.7 - در مناطقی که مطالعات فنی و اقتصادی به منظور بهرهبرداری از منابع آبهایزیرزمینی انجام شده و امکان توسعه بهرهبرداری وجود دارد،استفادهکنندگان بر حسبمورد از طریق تشکل در شرکتهای تعاونی و شرکتهای سهامی زراعی و یا به صورت منفردتشویق به سرمایهگذاری خواهندشد. ولی به هر حال طبق قانون آب و نحوه ملی شدن آنبهرهبرداری از منابع آب تحت کنترل و نظارت دولت خواهد بود. سرمایهگذاری بخشدولتی درامر بهرهبرداری از آبهای زیرزمینی در موارد زیر خواهد بود.در موارد استثنایی که بهرهبرداری صحیح از آبهای زیرزمینی با مشکلات فنی مواجهبوده و مستلزم سرمایهگذاری سنگینی باشد که از حدود تواناییبخش خصوصی خارج است.استفاده توأم از آبهای سطحی و زیر زمینی در شبکههای مدرن آبیاری که کنترل وبهرهبرداری از آبهای سطحی و زیرزمینی را توسط یک واحدبهرهبرداری ایجاب نمایند.در سایر مناطق کشور که مطالعات شناسایی امکان بهرهبرداری مجاز از منابع آب راتأیید مینماید و اجرای قانون مستلزم مطالعه و بررسیهای تفصیلیمیباشند. با توجهبه قانون آب و نحوه ملی شدن آن، موجبات سرمایهگذاری و بهرهبرداری از آبهایزیرزمینی توسط بخش خصوصی از طریق ارائهراهنماییهای فنی و اقتصادی و اعطای وامهایطویلالمدت دولت فراهم خواهد شد.8 - با توجه به سرمایهگذاریهایی که در هر یک از طرحهای مختلف توسعه منابع آب شده،و با توجه به هزینههای نگهداری و بهرهبرداری از آنها، در هرمورد قیمت تمام شدههر متر مکعب آب بر اساس هزینههای جاری و استهلاک (شامل بهره سرمایه) محاسبهخواهد شد و با توجه به عوامل اقتصادی واجتماعی، سیاست هماهنگی از نقطه نظر آببهابرای مصرفکنندگان کشاورزی و صنعتی بر حسب مناطق مختلف کشور تعیین و تدریجاً بهمرحلهاجرا گذارده خواهد شد.9 - از شور شدن آبهایی که به علت عبور از طبقات شور و کنبدهای نمکی غیر قابلاستفاده میگردند جلوگیری به عمل خواهد آمد.10 - به منظور استفاده از آب دریا، آبهای شور و لب شور داخلی، باروری ابرها فاضلآب شهرها و در دسترس گذاشتن آبهایی که در حالت طبیعینمیتوانند به مصرف امورکشاورزی، صنعتی و یا شهری برسند، آخرین پدیدههای علمی و فنی به کار گرفته خواهدشد.ب - ایجاد شبکههای آبیاری و زهکشی:1 - ساختمان شبکههای آبیاری و زهکشی در مناطقی که سدهای مخزنی یا انحرافی آنساخته شده با سرعت هر چه بیشتر تکمیل خواهد شد.2 - تکمیل و ایجاد شبکههای اصلی آبیاری و زهکشی از محل سرمایهگذاریهای بخش دولتیانجام خواهد شد.3 - احداث شبکههای فرعی آبیاری (کانالهای درجه 3 و 4*) با سرمایهگذاریها بخشدولتی انجام و طبق ضوابط خاص در اختیار استفادهکنندگان قرارخواهد گرفت.***>>پاورقی: کانال درجه چهارم کانالی است که در روی آن آبگیرهایی نصب شده باشد کهبر حسب شرایط توپوگرافی بتواند قطعاتی به مساحت 20الی 50 هکتار را آبیاری نماید.این کانال معمولاً از کانال درجه سوم و در بعضی مواقع از کانالهای درجه اول منشعبمیشود.<<**>>پاورقی: در مواردی که اراضی زیر سدها به واحدهای کشت و صنعت خصوصی واگذارمیشود طبق قوانین موجود آبرسانی تا قطعات یکصدهکتار با سرمایهگذاریهای بخشدولتی صورت خواهد گرفت.<<4 - شبکههای مدرن آبیاری در مناطقی که شبکههای سنتی با موازین فنی منطبق نبوده وموجب هدر رفتن آب میگردد احداث خواهد شد.5 - شبکههای زهکشی به منظور جلوگیری از شور شدن اراضی و تبخیر آبهای زیر زمینی کمعمق احداث خواهد شد.6 - با استفاده از کمکهای فنی و مالی دولت و خودیاری روستاییان نسبت به اصلاح وبهبود شبکههای آبیاری و زهکشی سنتی در اراضی دایر اقدام بهعمل خواهد آمد.7 - در زمینه بهرهبرداری از اراضی، شرایط اجتماعی و اقتصادی موجود در اراضی زیرهر یک از شبکههای آبیاری مورد بررسی قرار خواهد گرفت و بادر نظر گرفتن این شرایطنسبت به متشکل کردن زارعین در واحدهای بهرهبرداری در هر منطقه اقدام به عمل خواهدآمد.پ - آبرسانی شهرها:1 - به منظور ایجاد تأسیسات متناسب با طرح جامع آب هر منطقه، شامل تأسیسات آبکشاورزی، صنعتی و شهری و بهرهبرداری معقول از منابع آبهر منطقه، سازمانهای آبمنطقهای عهدهدار رساندن آب به شهرها و دهات مسیر خواهند گردید. برای احداث وبهرهبرداری از شبکه توزیع آب وهمچنین ایجاد تأسیسات مربوط به فاضلاب در شهرهاشرکتهایی تشکیل خواهد گردید که مدیریت آنها با سازمان آب منطقهای وابسته به وزارتآب وبرق خواهد بود. در مورد توزیع آب در روستاها وزارت آب و برق مبادرت به تربیتکادر فنی لازم خواهد نمود.سرمایهگذاریهای اولیه مربوط به تأسیسات آبرسانی و توزیع داخلی آب و نیز شبکهفاضلاب شهرها طبق ضوابط خاص به طور بلاعوض از اعتباراتعمرانی تأمین خواهد گردید،مشروط بر آنکه کلیه درآمدهای حاصله از فروش آب منحصراً به مصرف بهرهبرداری ونگهداری و نیز توسعه تأسیساتآبرسانی برسد.2 - در شهرهایی نظیر تهران که با کمبود آب مواجه هستند، سیاست توزیع و تخصیص آبطوری تعیین خواهد شد که انگیزه کافی برای صرفهجویی درمصرف آب ایجاد نماید. درمناطقی که قیمت تمام شده آب بالا است، ولی بنا به مقتضیات اجتماعی وصول کل هزینهتأمین آب از مصرفکنندگان بهمصلحت نیست، نرخ تعدیل شدهای که شامل کمک دولت خواهدبود برای حداقل مصرف تعیین و ملاک عمل قرار خواهد گرفت. به هر حال نرخ آبهمیشه بهترتیبی تعیین خواهد شد که تکافوی هزینههای نگهداری و بهرهبرداری از تأسیسات رابه نماید.ت - تولید برق آبی:با توجه به محدودیتهای اساسی منابع آب کشور، خط مشی اساسی تولید برق آبی به شرحزیر خواهد بود:1 - در مناطق کم آب، نظیر فارس، منابع آب تا حد امکان برای مصارف شهری، کشاورزی وصنعتی اختصاص داده خواهد شد و از تأسیس نیروگاههایبرق آبی که مستلزم رها نمودن آباضافی به منظور تولید برق میباشد صرفنظر خواهد شد.2 - در مناطق پر آب، نظیر خوزستان که آب موجود بیشتر از احتیاجات شهری، کشاورزی وصنعتی میباشد، به منظور حداکثر استفاده از منابع آب،ایجاد نیروگاههای برق آبیمورد توجه قرار خواهد گرفت.3 - با توجه به سرمایهگذاریهایی که در ایجاد نیروگاههای برق آبی شده است و نظر بهاینکه شبکههای آبیاری در اراضی جدید زیر سدهای مخزنی بهتدریج آماده بهرهبرداریمیگردند، در دورانی که هنوز احتیاجات آب برای کشاورزان به میزان حداکثر خودنرسیده است از طریق تولید برق آبی اضافهحداکثر استفاده از سرمایهگذاریهای انجامشده خواهد شد.ث - کنترل سیلابها:در احداث سدهای مخزنی کنترل سیلاب برای کاهش خسارات ناشی از آن در نظر گرفتهخواهد شد، ولی با در نظر گرفتن محدودیت منابع آب کشوراولویت به احداث سد برایتأمین احتیاجات شهری، کشاورزی و صنایع داده خواهد شد.ج - نظارت بر منابع آب:به منظور کنترل کیفیت آب و نگهداری منابع آب کشور، نحوه اجرایی قانون ملی کردنآبها در مناطق تعیین و به تدریج در سراسر کشور به مرحله اجراگذاشته خواهد شد.اولویت مورد نظر در این باره به شرح زیر است:1 - در مناطقی که تراکم جمعیت و یا شدت آلودگی آب زیاد بوده، و منابع آب تکافویاحتیاجات شهری، کشاورزی و صنعتی را ننماید.2 - در مناطقی که تأسیسات آبی لازم برای بهرهبرداری مفید و معقول از منابع آبایجادگردیده است.چ - تحقیق و بررسی:1 - در برنامه پنجم استانداردها و معیارهای لازم برای جمعآوری و تهیه آمار، انجاممطالعات و احداث تأسیسات آبی و بهرهبرداری از آنها تهیه و بهمرحله اجرا گذاشتهخواهد شد.2 - در انجام تحقیقات مربوط به توسعه منابع آب اولویت به تجهیز و استفاده ازآزمایشگاه هیدرولیک وزارت آب و برق و امکانات دانشگاههای کشورداده خواهد شد.3 - در برنامه پنجم به منظور شناخت کمیت و کیفیت منابع آب و دستیابی به منابع جدیداهمیت خاصی به شناخت منابع زیرزمینی و تهیه برنامه ملیآب داده خواهد شد.4 - تحقیقات لازم در مورد روشهای جدید آبیاری، مانند بارانی و قطرهای به انجامخواهد رسید.برنامههای مشخصبه منظور تحقق هدفهای اساسی بالا شش برنامه برای تأمین آب، احداث شبکههایآبیاری، آبرسانی به شهرها، تولید برق آبی، نظارت و مطالعات، بهشرح زیر اجرا خواهدشد.الف - برنامه تأمین آببه منظور تأمین احتیاجات آب شهرها و صنایع کشاورزی و تولید برقآبی و جلوگیری ازطغیان رودخانهها و خسارات ناشی از آن برنامههای زیرپیشبینی شده است:1 - ساختمان سدهای مخزنی که در برنامه چهارم شروع شده است تکمیل خواهد گردید بدینترتیب حدود 9.490 میلیون متر مکعب آب در سال مهارخواهد شد.2 - ساختمان سدهای مخزنی جدیدی که مطالعات آنها در دوران برنامه چهارمکاملگردیده، شروع خواهد شد و عملیات ساختمانی تعدادی از آنها دربرنامه پنجم وبقیه در برنامههای بعدی خاتمه خواهد یافت. مقدار آبی که توسط این سدها در برنامهپنجم تنظیم خواهد شد معادل 1443 میلیون مترمکعب در سال در برنامههای بعدی حدود21.490 میلیون متر مکعب خواهد بود.3 - ساختمان سدهای انحرافی در مناطق مستعد و بهرهبرداری مستقیم از آب رودخانههابرای استفاده از 1.130 میلیون متر مکعب آب در سال بهمرحله اجرا گذاشته خواهد شد.4 - عملیات اجرایی برای انتقال 430 میلیون متر مکعب آب از مناطق پر آب به مناطقخشک و کم آب که در برنامه چهارم شروعگردیده به اتمام خواهدرسید و عملیات لازمبرای انتقال 195 میلیون متر مکعب آب دیگر در برنامه پنجم شروع خواهد گردید، کهعملیات مربوط به انتقال 95 میلیون مترمکعب آن خاتمه خواهد یافت.5 - تأسیسات لازم برای بهرهبرداری از 1.981 میلیون متر مکعب از آبهای زیرزمینی درمناطقی که مستلزم سرمایهگذاری بخش عمومی است به وجودخواهد آمد به علاوه بخشخصوصی نیز تأسیسات لازم را برای افزایش بهرهوری از 315 میلیون متر مکعب در سالایجاد خواهد نمود. ولی در هر حالحدود عملیات بر حسب امکانات بخشهای فوقالذکرقابل تغییر خواهد بود.6 - به منظور تحصیل بهرهوری بهتر از تأسیسات آبهای زیرزمینی و سطحی در نقاطی کهاز نظر فنی و اقتصادی قابل توجیه میباشد، از این منابع به طورتلفیقی برای آبیاریاستفاده خواهد شد.7 - ظرفیت دستگاههای شیرینکننده آب شور از حدود 20 میلیون متر مکعب در سال بهحدود 23 میلیون متر مکعب در سال، در آخر برنامه پنجمافزایش خواهد یافت.ب - برنامه ساختمان شبکههای آبیاری و زهکشی:به منظور آبرسانی به اراضی زیر سدها و اراضی که از منابع آب زیرزمینی استفادهمینمایند، برنامه ساختمان شبکههای آبیاری و زهکشی به شرح زیراجرا میگردد:1 - ساختمان شبکههای آبیاری و زهکشی اصل (درجه 1 و 2) که در برنامه چهارمشروعگردیده بود در سطح 387 هزار هکتار تکمیل خواهد گردید.2 - ساختمان شبکههای آبیاری و زهکشی اصلی جدید در سطح 913 هزار هکتار شروع خواهدشد که در سطح 613 هزار هکتار آن تا آخر برنامه پنجمخاتمه خواهد یافت.3 - ساختمان شبکههای فرعی (درجه 3 و 4) آبیاری و زهکشی که در برنامه چهارمشروعگردیده بود در سطح معادل 140 هزار هکتار تکمیل خواهدگردید.4 - ساختمان شبکههای فرعی آبیاری و زهکشی جدید در سطح 1088 هزار هکتار شروع خواهدشد که 547 هزار هکتار آن تا پایان برنامه پنجم خاتمهخواهد یافت.5 - اصلاح و بهبود شبکههای آبیاری سنتی در سطح 165 هزار هکتار طی برنامه پنجمشروع و کلاً خاتمه خواهد یافت.پ - برنامه آبرسانی به شهرها:ظرفیت تأسیسات مربوط به آبرسانی به شهرها از مراکز تأمین آب، شامل ساختمان آبگیر،تصفیهخانه، انتقال آب ایستگاههای پمپاژ به میزان 650 میلیونمتر مکعب در سال آخربرنامه پنجم گسترش خواهد یافت.ت - برنامه تولید برق آبی:به منظور تأمین برق مورد نیاز بخشهای کشاورزی، صنعتی و عمران شهری و روستاییبرنامه تولید برق آبی به شرح زیر اجرا خواهد شد:1 - ساختمان و نصب تأسیسات برقآبی که در برنامه چهارم شروع گردیده بود تکمیلمیشود و در نتیجه یک میلیون کیلووات به قدرت نصب شدهاضافه خواهد شد.2 - قدرت نصب شده نیروگاههای برقآبی که در برنامه پنجم ساختمان آنها شروع خواهدشد 1265 هزار کیلووات میباشد که 20 هزار کیلووات آن درپایان برنامه پنجم قابلبهرهبرداری خواهد بود.ث - برنامه نظارت بر منابع آب:به منظور مراقبت در بهرهبرداری مناسب و معقول از منابع آب کشور و جلوگیری ازآلودگی آبها، برنامههای زیر اجرا خواهد شد:1 - نظام ملی شدن آب که مقدمات آن در برنامه چهارم انجام شده است نسبت به 15 درصداز آبهای مورد استفاده در آخر برنامه پنجم اجرا خواهد شد.2 - تشکیلات ضروری به منظور اجرای آییننامههای مربوط جلوگیری از آلودگی آبها درمناطقی که شدت آلودگی زیاد بوده و آب برای نیاز شهری،کشاورزی و صنعتی کافینمیباشد به وجود خواهد آمد.3 - آمارهای لازم برای پیشبینی وقوع طغیان در مناطق پر جمعیت کشور از طریق ایجادتشکیلات و تأسیسات مورد نیاز فراهم خواهد شد.ج - برنامه تحقیق و بررسی:به منظور شناخت کمیت و کیفیت منابع آب و بهرهبرداری مؤثر و مناسب از آن منابع،برنامههای زیر اجرا خواهد شد:1 - تهیه آمار مربوط به آب و هوا که اساس مطالعات توسعه بهرهبرداری از منابع آبکشور میباشد و جمعآوری آمار مربوط به آبهای زیرزمینی وشناخت این منابع به منظوربرآورد ظرفیت مجاز مخزن و تعیین امکانات توسعه بهرهبرداری و همچنین کنترل مستمرکمی و کیفی سفرههای آبزیرزمینی ادامه خواهد داشت.2 - احتیاجات دراز مدت آب هر یک از شهرهای کشور مورد بررسی قرار خواهد گرفت و باتوجه به منابع مختلف آب، بهترین، اقتصادیترین منبع یامنابع آب در هر منطقه مشخصو برنامه زمانی فعالیتهای مختلف تهیه و توزیع آب تنظیم خواهد گردید.3 - محدودیتهای منابع آب کشور ایجاب مینماید که از پیشرفتهای روز افزون علم وفن در جهان و موفقیتهایی که در زمینه توسعه بهرهبرداری ازمنابع آب به دست آمدهدر جهت پیدا کردن راه حلهای مناسب برای تهیه آب بیشتر و بهبود کیفیت آبهای موجود وهمچنین صرفهجویی در مصرف آباستفاده گردد.4 - آموزش و تربیت کادر فنی لازم برای توسعه و بهرهبرداری از منابع آب دررشتههای مختلف با توجه به احتیاجات آتی کشور توسعه خواهد یافت وترتیباتی اتخاذخواهد شد که متخصصین ایرانی از ورزیدگی و تجربه کافی برخوردار گردیده و به تدریجنیاز کشور به متخصصین خارجی مرتفع گردد.سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانیکل اعتبارات توسعه منابع آب از 46.8 میلیارد ریال در برنامه چهارم (شامل 45.3میلیارد ریال از محل بودجه عمرانی و 1.5 میلیارد ریال از بودجهعادی دولت) به164.7 میلیارد ریال در برنامه پنجم بالغ میگردد.جدول شماره 1 - کل اعتبارات و جدول شماره 2 - سرمایهگذاری ثابت در توسعه منابعآب را طی برنامه پنجم نشان میدهد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7265 الی 7267<3 - توسعه صنایعمقدمه:توسعه صنعتی از آن جهت که حامی و مشوق پیشرفت سایر بخشهای اقتصاد و همچنین عاملبسیار مهمی در ارتقاء درآمد ملی و ایجاد امکاناتاشتغال مولد میباشد، دارای اهمیتبه خصوص است.در این مرحله از توسعه اقتصادی کشور، توسعه صنعتی به عنوان جزئی از جریان بلندمدت رشد اقتصادی مداوم مورد توجه قرار گرفته و اهمیت آنفقط از این نظر نیست کهواحدهای صنعتی که در دوران برنامه ایجاد میشوند طی سالهای آینده نیز فعالیتخواهند داشت بلکه بیشتر از آن جهت استکه اقدامات انجام شده یا معوق مانده در اینزمینه تعیینکننده دستآوردهای کشور در سالهای آینده خواهد بود.توسعه صنعتی نه تنها موجب عرضه کالاهای صنعتی مورد نیاز جامعه شده بلکه بیشترموجبات افزایش کارآیی و نوسازی را در سایر بخشهای اقتصادفراهم مینماید و موجبافزایش نوآوری، بهبود روشهای مدیریت و پیشرفت سطح مهارتهای فنی میگردد.در برنامه عمرانی پنجم توسعه صنایع کشور به عنوان اقدامی اساسی در زمینه پیریزیشالوده یک اقتصاد پیشرفته که گذر به مرحله تمدن بزرگ را باگامهای محکم امکانپذیرسازد مورد توجه قرار گرفته است به این منظور در برنامه پنجم ضمن پیشبینی اقداماتلازم برای رفع کمبودهای فعلی وتأمین نیازهای جاری، زمینه مناسبی برای تولید انواعگوناگون ماشین آلات و تجهیزات صنعتی و فلزات اساسی لازم برای تولید کالاهایسرمایهای بهوجود خواهد آمد. بهرهبرداری از منابع عظیم گاز طبیعی و سنگهایمعدنی فلزی پایههای اساسی صنایع پتروشیمی و ذوب فلزات را تشکیل میدهدکه محوراصلی گسترش بنیادی صنایع و نوسازی کلیه بخشهای صنعتی و اقتصادی کشور بر این اساسمیباشد.با توجه به نوسانات روزمره در روندهای بازرگانی جهانی و تغییر امکانات دسترسی بهمواد اولیه و نوسانات قیمتها، هدف این برنامه ارائه یک چهارچوب قابل انعطاف برایتوسعه صنعتی کشور بوده به نحوی که همگام با پیشامد ضرورت قادر به تأمین نیازهایدوران برنامه و ضرورتهای بلند مدتآینده باشد.طی این برنامه به نقش بخش خصوصی کشور در تولید کالاهای صنعتی توجه بسیاری مبذولگردیده است. هدفهای کلی و رئوس سیاستسرمایهگذاری دولت در صنایع و برنامههایاجرایی مربوط به شرح زیر میباشد.هدفهای کلیهدفهای کلی صنایع در برنامه پنجم به شرح زیر است:الف - ارزش تولیدات صنایع از 509 میلیارد ریال در سال آخر برنامه چهارم با رشدمتوسطی حدود 17 درصد در سال به 1130 میلیارد ریال خواهدرسید.ب - ارزش افزوده صنایع از 164 میلیارد ریال در سال آخر برنامه چهارم با رشد متوسطیحدود 20 درصد در سال به 408 میلیارد ریال در سال آخربرنامه پنجم خواهد رسید.پ - به منظور صرفهجویی در هزینهها، تقلیل قیمت تمام شده و بهبود مرغوبیت کالاهادر نظام موجود بهرهبرداری تجدید نظر خواهد گردید تا ازحداکثر ظرفیت تولیدواحدهای صنعتی استفاده شود.ت - ایجاد صنایع تازه و توسعه صنایع موجود بر اساس مزیت نسبی پایهگذاری خواهدگردید.ث - افزایش میزان صادرات کالاهای صنعتی به منظور توسعه بازار واحدهای صنعتی کشور وهمچنین تأمین نیازهای ارزی در بلند مدت از جملههدفهای صنعتی میباشد.هدفهای جنبیهدفهای جنبی صنایع در برنامه پنجم زیر است:الف - به منظور تسریع در رشد کشاورزی و مالاً بالا بردن سطح درآمد سرانه مردمروستانشین و همچنین کمک به رفع کمبود کالاهای مصرفی غذایی ودامی از طریق شرکتهایسهامی زراعی و اتحادیههای تعاونی صنایع وابسته به کشاورزی ایجاد خواهد شد.ب - به منظور توزیع عادلانهتر ثمرات پیشرفتهای صنعتی گسترش صنعتی از طریق واگذاریسهام واحدهای صنعتی به کارگران، کارمندان و قاطبه مردمانجام خواهد گردید.پ - در تأسیس واحدهای صنعتی توجه خاصی به عمل خواهد آمد تا از آلودگی آب، هوا ومحیط زیست جلوگیری گردد.ت - به توسعه واحدهای صنعتی مربوط به تأمین وسائل، لوازم و کالاهای مورد نیاز برایاجرای برنامههای ملی آموزش و تغذیه رایگان در مدارستوجه خاصی خواهد گردید.خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجراییالف - سیاستهای اساسی و خط مشیهای توسعه صنعتی.سیاستها و خطمشیهای اساسی در زمینه توسعه صنایع طی دوران برنامه پنجم به قرارزیر تعیین میگردد:1 - تکمیل، تجهیز و توسعه واحدهای صنعتی موجود و ادغام واحدهای صنعتی مشابه.2 - ایجاد و توسعه صنایع واسطهای و سرمایهای.3 - تأکید بر ایجاد و توسعه صنایع مبتنی بر هیدروکربورها (شیمی و پتروشیمی) وصنایع ذوب فلزات.4 - احداث صنایع اقمار، جنبی و تکمیلی به صورت صنایع کوچک تغذیهکننده صنایع بزرگبه منظور تسریع در تقویت اقتصاد صنعتی کشور.5 - واگذار تدریجی واحدهای صنعتی دولتی که در گذشته به منظور ارشاد آموزش و تشویقسرمایهگذاری خصوصی ایجاد شده بود به بخشخصوصی.6 - سرمایهگذاری در طرحهای صنعتی و معدنی خارج از کشور در مواردی که اجرای اینطرحها موجبات تأمین مواد اولیه و واسطه مورد نیاز صنایعکشور و صدور فرآوردههایصنعتی و کانی کشور را به بازارهای خارجی فراهم میسازد.7 - تشکیل ذخیره مواد و کالاهای اساسی مورد نیاز صنایع کشور طی سالهای برنامه پنجمبه منظور کاهش اثرات تورم جهانی و تداوم بی وقفه تولیدصنعتی.8 - تشویق گرایش صنایع اساسی کشور به تغییر جایگاه و انتقال به سواحل دریایی کشوربه منظور دسترسی به بازارهای مواد اولیه خارجی و بازارهایفروش محصولات صنعتیایران و سهولت تأمین سوخت، آب و نیروی مورد نیاز اعم از سوختهای غیر نفتی و نیرویبرق اتمی.9 - افزایش تخصص در صنایع مصرفی و بادوام که تولیدات آن بتواند احتیاجات روزافزونداخلی را تأمین نموده و تشویق صادرات اینگونه کالاها.ب - خط مشیها و سیاستهای تعرفهایبررسی مداوم سطح حمایتهای گمرکی در رشتههای مختلف صنعتی با توجه به امکاناتتوسعه هر رشته به عنوان یک اصل اساسی در سیاستتعرفهای کشور مورد نظر خواهد بود ونحوه کاربرد این اصل در مورد کالاهای مختلف صنعتی در برنامه پنجم عمرانی به صورتزیر تعیین میگردد.1 - در مورد کالاهای مصرفی سیاست کاهش حمایت گمرکی به منظور بالا بردن کیفیتکالاهای ساخت کشور و ایجاد امکانات رقابت سالم با کالاهایمشابه خارجی ادامه خواهدیافت.2 - در مورد کالاهای واسطه و سرمایهای، حمایت گمرکی مناسب نسبت به صنایع سازندهاین کالاها در داخل کشور به منظور کاهش واردات و تشویقساخت آنها در داخل برقرارخواهد شد. این حمایتها پس از یک دوره معقول تدریجاً کاسته خواهد شد.پ - خط مشیهای و سیاستهای اعتباری1 - تشویق شرکتهای بیمه دولتی و خصوصی و بیمههای اجتماعی کارگران به خرید سهامشرکتهای صنعتی.2 - ایجاد بانکهای صنعتی ناحیهای و توسعه خدمات بانکهای صنعتی موجود به مناطقمختلف کشور برای کمک به ایجاد واحدهای صنعتی.3 - تأمین نیازمندیهای سرمایه در گردش کارخانجات دولتی و خصوصی از طریق بانکهایتخصصی و تجاری.4 - ایجاد مشوقهای مالی مانند نرخهای بهره ترجیحی برای صنایع کوچک به خصوص درمناطق عقب افتاده.5 - ایجاد تسهیلات لازم برای کارمندان و کارگران کارخانهها و شرکتهای صنعتی جهتخرید سهام صنعتی.6 - کمک به بانکهای تخصصی و تجاری به منظور مشارکت در سرمایهگذاری صنایع کوچک ومتوسط و اعطای وام به این صنایع بدون توجه به وثائقمتداول بالاخص در شرکتها ومناطق عقب افتاده*>>*پاورقی: در زمینه اولویتهای صنایع کوچک روستایی ضوابط انتخاب محل بر اساسنزدیکی به مواد اولیه، تأمین نیروی انسانی مورد نیاز،دسترسی به بازارهای فروشتعیین خواهد گردید.<<7 - ایجاد سازمان سرمایهگذاری عام و پذیرهنویسی توسط دولت به منظور جمعآوریپساندازها و حمایت از سهامداران کوچک.8 - تجدید نظر در سیاست بانکهای تجاری و تخصصی به نحوی که اعطای کمکهای مالی بهصاحبان صنایع خصوصی بر اساس ارائه طرحهای سالم وقابل اجرا انجام گیرد. این سیاستخصوصاً در مورد کمکهایی که از محل اعتبارات عمرانی انجام میشود رعایت خواهد شد.ت - خطمشیها و سیاستهای آموزشی و تحقیقاتی1 - تجدید نظر اساسی در رشتههای تحصیلی دانشگاهها و مؤسسات عالی از لحاظ کیفی وکمی و تقویت رشتههای فنی و علمی و مدیریت به منظورکمک به بخش صنایع و معادن.2 - ایجاد مراکز آموزشی و تربیت حرفهای در جوار واحدهای صنعتی دولتی و خصوصی بهمنظور تعلیم تکنیسین و کارگر ماهر و تعلیم صاحبان حرفهو صنایع کوچک و روستایی.3 - واگذاری بورسهای آموزشی برای دورههای کارآموزی کوتاه مدت و دراز مدت در خارجاز کشور در سطوح مختلف و در رشتههای مورد نیاز صنایعو معادن.4 - تشویق واحدهای صنعتی متوسط و بزرگ به استفاده از نظام حسابداری صنعتی و تعلیمحسابداران صنعتی.5 - تأکید بر افزایش و تشویق تحقیقات صنعتی در سطح دانشگاهها، مدارس عالی وواحدهای تولیدی به منظور جذب تکنولوژی پیشرفته صنعتی،ایجاد تکنولوژی صنعتی ایرانیو پیریزی یک سیاست مستقل علمی تکنولوژیک.6 - تعلیم مدیران صنعتی در سطوح مختلف به منظور بهبود هر چه بیشتر مدیریتکارخانهها و آموزش نیروی انسانی ماهر مورد نیاز صنایع.ث - سیاست استاندارد کردن محصولات و حمایت مصرفکننده.1 - توسعه استاندارد کالاها و نظارت دائم بر کیفیت کالاها به منظور بالا بردنمرغوبیت کالاهای تولیدی داخلی و صادراتی.2 - حمایت از مصرفکننده داخلی از طریق کنترل مرغوبیت کالا با توجه به قیمتهایتمام شده.3 - جلوگیری از واردات کالاهای صنعتی خارج از استاندارد متعارف.ج - سیاستها و مقررات اداری و سازمانی1 - اعطای اختیارات بیشتر به ادارات محلی دولتی و تقویت کادر فنی آنها جهت صدورپروانه تأسیس و بهرهبرداری صنایع کوچک و متوسط درشهرستانها بدون مراجعه به مرکز.2 - موظف کردن سازمانهای دولتی و مؤسسات وابسته به تأمین نیازمندیهای خود ازمحصولات ساخت کشور در صورت وجود کالاهای مشابهداخلی.3 - تجدید نظر در قانون تجارت به منظور حفظ منافع سهامداران کوچک و تطبیق قانونتجارت با سیاستهای جدید به منظور گسترش مالکیتواحدهای صنعتی.4 - تأمین آب و برق و تلفن مورد نیاز صنایع به صورتی مطمئن و با نرخهای معین ونسبتاً ثابت.5 - بررسی و نظارت مداوم بر قیمت کالاهای وابسته صنعتی به منظور جلوگیری از افزایشغیر معقول هزینه تولید کالاهای مصرفی.6 - فروش واحدهای صنعتی دولتی به بخش خصوصی بر اساس ضوابطی که به تصویب مقاماتقانونی خواهد رسید.7 - ایجاد سازمانهای صنعتی مادر برای هر یک از رشتههای اساسی صنعت به منظورهماهنگ کردن سیاستهای سرمایهگذاری در چارچوب سیاستعمومی و اقتصادی کشور.ه - خط مشی و سیاست حفظ محیط زیستتعیین ضوابط فنی لازم به منظور حفظ محیط زیست و جلوگیری از آلودگی آن و اعمالتدریجی ضوابط مزبور در انتخاب محل و طرح فنی واحدهایتولیدی و اعطای اولویت وحمایتهای گوناگون به طرحهای صنعتی که این ضوابط را پیروی مینماید طی برنامه پنجممورد تأکید خواهد بود.برنامههای مشخصالف - صنایع غذایی: ارزش افزوده صنایع غذایی، آشامیدنیها و دخانیات با رشد متوسطسالانهای برابر 11 درصد افزایش خواهد یافت.1 - با توجه به لزوم تأمین مصرف قند کشور هدف آن است که طی برنامه پنجم از ظرفیتکامل کارخانههای قند بهرهبرداری شود و علاوه بر آنظرفیتهای تولید از 670 هزارتن به حدود یک میلیون تن افزایش یابد.2 - به منظور تأمین سلامت و بهداشت و تأمین مصرف روز افزون شهرها هدف آن است کهتولید مواد لبنی پاستوریزه از 235 هزار تن به 500 هزار تندر سال آخر برنامهافزایش یابد.3 - به منظور تأمین غذای دام مورد نیاز برای برنامه تأمین گوشت کشور و با استفادهاز ضایعات کارخانجات از قبیل تفاله، کنجاله، سبوس و ملاس تولیدخوراک دام از 355هزار تن به 900. هزار تن در سال آخر برنامه پنجم افزایش خواهد یافت.4 - با توجه به آب و هوای متغیر مناطق کشور و فاصله مراکز تولید و مصرف هدف آن استکه قسمت اعظم شبکه سردخانههای کشور تکمیل گردد. بهاین منظور ظرفیت سردخانههایکشور از 49 هزار تن به 100 هزار تن در پایان برنامه پنجم افزایش خواهد یافت.5 - برای رفع کمبود پروتئین حیوانی در کشور با انجام تحقیقات اساسی در مورد آبزیانخلیج فارس و دریای عمان، ایجاد تأسیسات زیربنایی صید درنقاط مختلف ساحلی، ایجاد وتقویت شرکتهای تعاونی ماهیگیری و اعطای وام و ارائه خدمات سازمانی به شرکتهایمزبور و بالاخره ایجاد ناوگانماهیگیری، میزان صید ماهی و میگو افزایش خواهد یافتکه در نتیجه تولید انواع کنسرو ماهی از 2.7 میلیون قوطی به 8 میلیون قوطی در سالآخربرنامه پنجم افزایش خواهد یافت.6 - تولید آرد ماهی برای تهیه خوراک دام از 130 تن به 2000 تن در سال آخر برنامهپنجم افزایش خواهد یافت و کارخانه فعلی آرد ماهی شرکتشیلات جنوب برای این منظورنوسازی شده و توسعه خواهد یافت.ب - صنایع نساجی و پوشاک، دستی و روستایی: ارزش افزوده این رشته از صنایع با رشدمتوسط سالانهای برابر 11 درصد افزایش خواهد یافت. هدفاین برنامه تأمین خودکفاییو صدور کالاهای این صنایع به خارج از کشور میباشد و در تهیه پوشاک آماده تأکیدخاص به عمل خواهد آمد.1 - هدف آن است که از ظرفیت کامل کارخانههای موجود بهرهبرداری به عمل آید وتولید انواع پوشاک نخی از 450 میلیون متر به 850 میلیون متر درسال آخر برنامهپنجم افزایش خواهد یابد. احداث یک کارخانه 50 هزار دوکی نساجی در بلوچستان از جملهاقدامات این برنامه است که موجباتاشتغال مولد را برای 1400 نفر فراهم میسازد.2 - تولید انواع منسوجات پشمی از 13. میلیون متر به 26 میلیون متر در سال آخربرنامه پنجم خواهد رسید و به این ترتیب مصرف داخلی کشور تأمینخواهد شد.3 - در مورد تولید کشبافی هدف آن است که طی برنامه پنجم کیفیت کالاهای تولیدی اینرشته از صنایع بهبود یابد تا علاوه بر تأمین مصرف داخلی وادامه صادرات به خارج ازکشور قدرت رقابت در بازارهای جهانی افزایش یابد. تولید انواع کشبافی تاری و پودیاز 32 هزار تن به حدود 60 هزار تن درسال آخر برنامه پنجم افزایش خواهد یافت.4 - با توجه به تغییر سلیقه مردم از الیاف مصنوعی به ابریشم طبیعی، صنعت سنتیابریشم تجدید حیات نموده و با تهیه مواد اولیه این صنعت در داخلمصرف روزافزونکشور در این زمینه تأمین خواهد شد و تولید از 190 تن به حدود 400 تن در سال آخربرنامه پنجم افزایش خواهد یافت.5 - صنایع دستی که تاکنون بیشتر در شهرها و شرکتها مورد تشویق قرار گرفته است درروستاهایی که دارای سابقه سنتی در این زمینه هستند از طریقبهبود روش و وسائل کار،تضمین خرید مستقیم فرآوردهها و عرضه به بازارهای داخلی و خارجی مورد تشویق وحمایت قرار خواهد گرفت.6 - ارشاد و نظارت صنعت فرش کشور به منظور ترویج طرحهای اصیل ایرانی و بهبود مواداولیه قالی و همچنین بازاریابی و ارائه خدمات ارشادی بهبخش خصوص توسط شرکت فرشایران انجام خواهد گرفت.پ - صنایع سلولزی: ارزش افزوده صنایع سلولزی با رشد متوسط سالانه معادل 25 درصدافزایش خواهد یافت.در برنامه پنجم سعی خواهد شد از 1.4 میلیون هکتار جنگلهای تجارتی و قابلبهرهبرداری کشور استفاده کامل به عمل آید و با احداث مجتمع چوب وکاغذ در گیلاناز طرف دولت سالانه 59 هزار تن تخته و الوار و 150 هزار تن کاغذ و مقوا تولید شود.به علاوه مجتمع چوب و کاغذ مازندران باظرفیت تولید 220 هزار تن انواع کاغذ احداثخواهد شد.تولید کاغذ و محصولات کاغذی کشور در این برنامه از 134 هزار تن به 400 هزار تن درسال آخر برنامه افزایش خواهد یافت که حدود 60 درصد ازمصرف کشور را تأمین خواهدکرد.ت - صنایع پوست و چرم: ارزش افزوده صنایع پوست و چرم در برنامه پنجم بار شد متوسطسالانهای معادل 32 درصد افزایش خواهد یافت.کارخانههای پوست و چرم با مشارکت بخشخصوصی در نقاط مختلف کشور ایجاد خواهد شد که سالانه حدود 2.5 میلیون جلد پوست راتبدیلخواهد نمود.کارخانههای موجود کشور توسعه خواهند یافت و مطالعات و اقدامات اساسی در زمینهبهبود مواد اولیه این صنعت به عمل خواهد آمد.فعالیتهای تولیدی بخش خصوصی در زمینه ایجاد و نوسازی صنایع چرم و پوست از کمکهایمالی دولت به بخش خصوصی توسط بانکهایتخصصی برخوردار خواهد گردید.ث - صنایع شیمیایی و پتروشیمی: ارزش افزوده صنایع شیمیایی و پتروشیمی در برنامهپنجم با رشد متوسط سالانهای معادل 27 درصد افزایشخواهد یافت.1 - تولید مواد اولیه و واسطه شیمیایی و پتروشیمی نظیر مواد اولیه الیاف مصنوعی بهمنظور جانشینی واردات و صدور به بازارهای جهانی از هدفهایاین رشته از صنایعمیباشد. میزان تولید مواد اولیه الیاف مصنوعی در طرحهای پتروشیمی 250 هزار تن درسال خواهد بود.2 - تولید مواد مصرف نهایی شیمیایی و پتروشیمی از قبیل کود، رنگ، الیاف مصنوعی وپلاستیک و لاستیک وسائط نقلیه به منظور تأمین مصرفداخلی و صادرات افزایش خواهدیافت و در این زمینه فعالیتهای بخش خصوصی مورد تشویق قرار خواهد گرفت. میزان تولیدکود شیمیایی از حدود350 هزار تن به 1.7 میلیون تن در سال آخر برنامه خواهد رسید.تولید پلاستیک و مواد اولیه لاستیک در طرحهای پتروشیمی این برنامه به 591 هزارتندر سال 1356 خواهد رسید.3 - با استفاده از مزیت نسبی کشور در تولید پارهای از محصولات اصلی پتروشیمی سعیخواهد شد تولید محصولات مزبور به مقدار زیاد انجام شده وبه خارج از کشور صادرگردد. در طرحهای این برنامه تولید مواد آروماتیک و الکلها 1.9 میلیون تن مواداولیه پتروشیمی 2 میلیون تن، مواد شیمیاییمعدنی 270 هزار تن و تولید خوراک دام ازپروتئین تکیاختهای 100 هزار تن در سال آخر برنامه پنجم خواهد بود.ج - صنایع معدنی غیر فلزی: ارزش افزوده صنایع معدنی غیر فلزی با رشد متوسطسالانهای برابر 32 درصد افزایش خواهد یافت مواد و مصالحساختمانی مورد نیازبرنامههای تأمین مسکن، احداث راهها، فرودگاهها، ساختمانهای صنعتی، کانالها، سدهاو بنادر تأمین خواهد شد.1 - ظرفیت تولید کارخانههای دولتی ری و لوشان به 2300 و 2600 تن در روز توسعهخواهد یافت و از کارخانه سیمان آریا با ظرفیت 10000 تن درروز بهرهبرداری به عملخواهد آمد. با انجام اقدامات مزبور و اعطای وام کافی برای ایجاد و توسعهکارخانههای سیمان به بخش خصوصی از طریقبانکهای تخصصی (از محل اعتبار عمرانیانتقال به بخش خصوصی) انتظار میرود ظرفیت تولید سیمان کشور از 3.6 میلیون تن بهحدود 20 میلیونتن در آخر برنامه پنجم افزایش یابد.2 - میزان تولید شیشه کشور از 45 هزار تن به 145 هزار تن در سال آخر برنامه پنجمافزایش خواهد یافت که بیش از 90 درصد مصرف داخلی کشور راتأمین خواهد نمود.3 - هدف از تولید انواع کاشی علاوه بر تأمین احتیاجات داخلی صدور مازاد مصرف کشوربه خارج میباشد. تولید انواع کاشی از 135 میلیون عدد به610 میلیون عدد در سال آخربرنامه پنجم افزایش خواهد یافت.چ - صنایع فلزات اساسی و محصولات فلزی: ارزش افزوده این صنایع در برنامه پنجمسالانه 32 درصد افزایش خواهد یافت.1 - ظرفیت کارخانه ذوبآهن آریامهر تا 1.9 میلیون تن انواع فولاد ساختمانی افزایشخواهد یافت و مجتمعهای ذوبآهن از طریق احیاء مستقیم وفولادسازی با ظرفیتی درحدود 10 میلیون تن ایجاد خواهد گردید.طی برنامه پنجم مصرف مصالح فلزی ساختمانی از قبیل تیر آهن، لوله، مفتول، پروفیلاز محل تولید داخلی تأمین خواهد شد و تا پایان برنامه قسمتی ازاحتیاجات ورق آهنکه در حدود 45 درصد آهن و فولاد مصرفی کشور میباشد در داخل کشور تأمین خواهدگردید.2 - با اکتشاف و تجهیز معادن عظیم مس سرچشمه کرمان و احداث کارخانه تغلیظ و تصفیهتولید مس فلزی کشور به حدود 145 هزار تن در سال آخربرنامه پنجم میرسد که قسمتاعظم آن به صورت محصولات مسی به خارج از کشور صادر خواهد شد.ح - صنایع مکانیکی: ارزش افزوده صنایع مکانیکی (ماشینهای غیر برقی) طی برنامهپنجم با رشد متوسطی معادل 38 درصد در سال افزایش خواهدیافت.ساخت کالاهای سرمایهای فلزی از قبیل ماشینهای ابزار، ظروف تحت فشار، انواعدیگهای صنعتی و ساختمانهای فولادی که پایهگذار سایر صنایعبوده و از طریق بالابردن سطح دانش فنی و آموزش نیروی انسانی ماهر نیازهای بلند مدت صنعتی شدن کشور رابرآورده مینماید افزایش خواهد یافت.میران تولید کارخانه ماشینسازی تبریز از 8هزار تن به 30 هزار تن و تولید کارخانه ماشینسازی اراک از 30 هزار تن به 75 هزارتن در سال آخر برنامهپنجم افزایش خواهد یافت.خ - صنایع الکترونیکی: ارزش افزوده صنایع الکترونیکی و الکتریکی (ماشینهای برقی)با رشد متوسط سالانهای معادل 19 درصد طی برنامه پنجمافزایش خواهد یافت.1 - با گسترش همه جانبه شبکه تلویزیونی در سراسر کشور و اجرای برنامههای آموزشیاز این طریق مصرف تلویزیون طی برنامه پنجم سالانه به طورمتوسط 33 درصد افزایشخواهد یافت. تولید گیرندههای تلویزیونی از 170 هزار دستگاه به 720 هزار دستگاه درسال آخر برنامه پنجم افزایش خواهدیافت.2 - تولید تلفنهای رومیزی برای جوابگویی به احتیاجات روز افزون گسترش شبکهمخابراتی کشور از 100 هزار دستگاه به 240 هزار دستگاه در سالآخر برنامه پنجمافزایش خواهد یافت.3 - بر اثر افزایش درآمد سرانه و گسترش رفاه مصرف یخچال افزایش خواهد یافت.تولید یخچال کشور از 184 هزار دستگاه به 250 هزار دستگاه در سال آخر برنامه پنجمافزایش خواهد یافت.4 - با اجرای چند طرح اساسی از طرف دولت، زیر بنای تحقیقاتی و فنی لازم برای تولیدترانزیستور و قطعات مربوط و تطبیق مشخصات این کالاها بانیازهای کشور به وجودخواهد آمد که در پیشبرد و گسترش صنایع الکترونیکی کشور کمک مؤثری خواهد بود.د - صنایع وسائط نقلیه: ارزش افزوده صنایع وسائط نقلیه با رشد متوسط سالانهایبرابر با 20 درصد افزایش خواهد یافت.1 - هدف آن است که در برنامه پنجم به بهرهبرداری از واحد موتورسازی، نسبت ساختقطعات اتومبیل در داخل کشور تا میزان 75 درصد ارزشافزوده، افزایش یا بدو بدینترتیب واردات قطعات مزبور خارج کاهش یابد.2 - با اجرای طرح توسعه تراکتورسازی تبریز، میزان تولید این کارخانه از 5 هزاردستگاه به 20 هزار دستگاه در سال آخر برنامه پنجم افزایش خواهدیافت.3 - احداث کارخانه واگنسازی با ظرفیت سالانه حدود 1000 دستگاه واگن به نحوی که،وابستگی بخش ارتباطات کشور را به واردات کاهش دهد.4 - در برنامه پنجم تعمیرگاه کشتیهای نفت کش برای تعمیر کشتیهای تا ظرفیت 500هزار تن در سواحل جنوب ایجاد خواهد شد و ساختکشتیهای کوچک 6 هزار تنی عملی خواهدگردید. با اجرای این طرح سعی خواهد شد که کشتیهای تجارتی و نفتکشهایی که در خلیجفارس و بحرعمان رفت و آمد میکنند در تعمیرگاه ساحلی ایران تعمیر شوند و مقدماتساخت کشتیهای با ظرفیت بیشتر نیز در این برنامه فراهم خواهد شد.ذ - صنایع کوچک: از نظر اهمیتی که این دسته از صنایع در گسترش پایههای صنعتیکشور دارد و خاصه با توجه به تأکیدی که در برنامه پنجم در موردایجاد همبستگی بینصنایع مختلف به ویژه میان صنایع بزرگ و کوچک به عمل آمده است برنامه و سیاستهایمربوط به این دسته از صنایع به شرح زیرخواهد بود:1 - شناخت صنایع کوچک خاصه از نقطه نظر استعداد ایجاد همبستگی با سایر بخشهایاقتصادی.2 - اعطای کمکهای فنی و آموزشی به صنایع کوچک و انجام خدمات مشورتی و راهنمایی بهاین واحدها به نحوی که اولویت آنها بر اساس درجهاستعداد و همبستگی با یکدیگرتعیین گردد.3 - اعطای وام و اعتبار به حدود ده هزار واحد صنعتی کوچک با شرایط سهل و تجدید نظردر نوع وثیقه با توجه به درجه استعداد همبستگی اینصنایع.4 - تأسیس شعب و ادارات مستقل جداگانه در بانکهای تخصصی صنعتی و تجاری برای اعطایوام و کمکهای مالی به صنایع کوچک.5 - موظف کردن سازمانها و مؤسسات دولتی به خرید محصولات صنایع کوچک.6 - ایجاد مراکز پیمانکاری بین صنایع کوچک و بزرگ.7 - فراهم کردن تسهیلات زیر بنایی از قبیل - راه - آب - تلفن - برق و کارگاهآموزشی و خدمات مرکزی به منظور استقرار صنایع کوچک در نقاطمستعد کشور.سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانی:برای تحقق هدفهای فوقالذکر، میزان سرمایهگذاری صنعتی طی برنامه پنجم عمرانی780.1 میلیارد ریال برآورد گردیده است که حدود 36 درصد آنتوسط دولت و 64 درصدتوسط بخش خصوصی انجام میگیرد. جدول شماره 2 سرمایهگذاری ثابت در صنعت را طیدوران برنامه پنجم نشان میدهد.سرمایهگذاری دولت شامل 252.1 میلیارد ریال از محل اعتبارات عمرانی و 25 میلیاردریال به صورت سرمایهگذاری مستقیم مؤسسات انتفاعی وبازرگانی خواهد بود.به علاوه مبلغ 100 میلیارد ریال نیز از محل اعتبارات عمرانی از طریق بانکهایتخصصی به بخش خصوصی منتقل خواهد شد.کل اعتبارات صنایع از 103.5 میلیارد ریال در برنامه چهارم (شامل 99.2 میلیاردریال از محل بودجه عمرانی و 4.3 میلیارد ریال از محل بودجه عادیدولت) به 368.09میلیارد ریال در برنامه پنجم بالغ میگردد.جدول شماره 1 - کل اعتبارات و جدول شماره 2 - سرمایهگذاری ثابت در توسعه صنایعرا طی برنامه پنجم نشان میدهد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7284 الی 7288<4 - توسعه معادنمقدمه:شناخت منابع و ذخائر معدنی نخستین گام در راه بهرهبرداری از معادن کشور میباشددر برنامه پنجم هدف کلی این بخش آن است که علاوه بر توسعهمطالعات معدنی،فعالیتهای معدنی موجود مرتبط و همبسته با بخش صنعت و سایر فعالیتهای اقتصادی کشورگردیده و اثرات آن در اقتصاد داخلینمایان گردد.هدفهای کلی:هدفهای کلی برنامه معادن به شرح زیر است:الف - رشد متوسط ارزش افزوده معادن به قیمتهای ثابت معادل 31 درصد در سال.ب - تأمین مواد اولیه مورد نیاز کارخانه ذوبآهن آریامهر و سایر کارخانههای فولادو کارخانه ذوب مس سرچشمه از معادن کشور.پ - احداث کارخانههای تغلیظ و ذوب روی و سرب و تهیه فر و کرم و تأمین مواد معدنیمورد نیاز این کارخانهها از داخل در صورت مثبت بودن نتایجمطالعات فنی و اقتصادی.ت - تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنایع جدید کشور و جلوگیری از کمبودهای احتمالی درآینده از طریق ذخیرهسازی قسمتی از مواد معدنی اساسی قابلتبدیل به کالاهای قابلمصرف در داخل و یا قابل صدور به خارج.خط مشی اساسی و سیاستهای اجراییخط مشیهای اساسی و مربوط به معادن در برنامه پنجم به شرح زیر میباشد:الف - تقویت بنیه مالی سازمان زمینشناسی کشور به منظور تأمین کادر فنی و تجهیزاتلازم.ب - منطقهای کردن سازمان زمینشناسی از نظر اجرایی با توجه به نیازها و شرایطمناطق مختلف کشور.پ - استفاده از روشهای جدید متداول در دنیا از طریق جلب خدمات مؤسسات خارجی ومهندسین مشاور ذیصلاحیت به منظور انجام اکتشافاتاصولی معدنی در مراحل گوناگون.ت - بهرهبرداری از منابع کشف شده معدنی از طریق تشویق بخش خصوصی و در صورت لزومرأساً توسط بخش دولتی.ث - ایجاد امکانات زیربنایی دولت از قبیل شبکه راههای معدنی و تأمین آب و برق وتسهیلات حمل و نقل مواد معدنی و کمک به امر خانهسازی برایکارگران معدن.ج - آموزش فنون معدن کاری و تأمین کادر فنی معدن در سطوح مختلف توسط بخش دولتی ازطریق تأسیس آموزشگاه عالی معدن در کرمان و سایرمراکز آموزشی موجود.چ - کمک دولت به بهرهبرداران خصوصی معادن از طریق عملیات گمانهزنی به منظورذخیرهیابی معادن، ارائه روش استخراج معدن، مطالعات معدنی،کانهآرایی و همچنینتغلیظ و بازیابی مواد معدنی کم عیار موجود در معادن با دستگاههای فلوتاسیون متحرککه خرید آنها برای بعضی از معدنکاران بهسبب مقدار کم مواد معدنی مذکور اقتصادینیست.ح - کمک مالی دولت به بخش خصوصی از طریق ایجاد صندوق خاص معادن و ایجاد شعب معدنیدر بانکهای تخصصی موجود و اعطای کمکهایمالی به صاحبان معادن خصوصی بر اساس ارائهطرحهای سالم و قابل اجرا و بودن توجه به وثائق متداول.خ - تجدید نظر در سازمانهای معدنی کشور.در - تجدید نظر در قوانین و مقررات به بهرهبرداری معادن به منظور ایجاد تسهیلاتلازم و تشویق و ترغیب بخش خصوصی جهت سرمایهگذاری درمعادن و مالاً تولید و استخراجبیشتر.برنامههای مشخص:الف - مطالعات زمینشناسی و تهیه نقشههای زمینشناسی کشور در مساحتی حدود 700هزار کیلومتر مربع که هنوز مطالعه زمینشناسی قرار نگرفتهاست انجام خواهد گرفت ونقشههای زمینشناسی کشور به مقیاس یک دویست و پنجاه هزارم، یک صد هزارم و یکپنجاه هزارم بر حسب اولویتتهیه خواهد شد.ب - حداقل در 25 درصد از مساحت کشور (400 هزار کیلومتر مربع) به ترتیب اولویتپژوهشهای معدنی اصولی در دو مرحله شامل مرحلهاکتشافات مقدماتی و عمومی و مرحلهاکتشافات تفصیلی در نقاط و حوزههایی که علائم و آثار قابل ملاحظه معدنی مشاهدهگردیده انجام خواهد شد.در پژوهشها و اکتشافات معدنی برنامه پنجم، اکتشافات موادمعدنی مورد نیاز صنایع کشور از قبیل فسفات، بوکسیت، پتاس، ماسه ریختهگری واورانیوماولویت ویژهای خواهد داشت.پ - از معادن مکشوفه کشور اعم از سنگ مس، سنگ آهن، ذغالسنگ، سرب، روی، و کرومیت وغیره که ذخائر و شرایط آنها معلوم شده استبهرهبرداری به عمل خواهد آمد و باتبدیل مواد اولیه معدنی به کالاهای قابل مصرف در داخل کشور و قابل صدور به خارج،ارزش افزوده حاصل ازتولیدات معدنی مستقیماً عاید اقتصاد کشور میگردد. اهم اینمعادن به شرح زیر میباشد:1 - معادن مس سرچشمه، میدوک، چارگنبد، عباسآباد، علیآباد، مزرعه درهزرشک.2 - معادن سنگآهن چغارت، چادرملون، تنگهزاغ، گل گوهر،3 - معادن ذغال سنگ حوزه کرمان، جبال البرز، حوزه شاهرود.4 - معادن خاک نسوز و مواد فرعی ذوبآهن.5 - معادن سرب نخلک، قنات مروان.6 - معادن کرومیت.7 - معدن طلای موته.8 - معادن متفرقه و جدیدالاکتشاف.سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانی.میزان سرمایهگذاری معدنی و هزینههای اکتشافی و زمینشناسی طی برنامه پنجم 66.5میلیارد ریال پیشبینی گردیده که حدود 94 درصد آن 61.8میلیارد ریال توسط بخشعمومی و بقیه توسط بخش خصوصی انجام میگیرد.کل اعتبارات معادن از 17.30 میلیارد ریال در برنامه چهارم به 65.36 میلیارد ریالدر برنامه پنجم بالغ میگردد.جدول شماره 1 - کل اعتبارات و جدول شماره 2 - سرمایهگذاری ثابت در توسعه معادنرا طی برنامه پنجم نشان میدهد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7292 الی 7294<5 - نفتمقدمه:صنعت نفت و توسعه تأسیسات نفت در دوره برنامه پنجم از دو جهت واجد اهمیت خاص استیکی تأمین درآمد برای اجرای برنامه توسعه اقتصادیکشور و دیگر تأمین انرژی موردنیاز برای انجام فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی جامعه ایران.هدفهای کلی:هدفهای کلی صنعت نفت در برنامه پنجم عبارتند از:الف - تأمین فرآوردههای نفتی مورد نیاز کشور، تنظیم و توزیع آن در شهرها وروستاها.ب - کوشش در ایجاد توازن بین نسبتهای مصرف و تولید فرآوردههای مختلف نفتی باتأکید و توجه خاص به استفاده از گاز طبیعی در جانشینی موادمیان تقطیر.پ - نفوذ مستقیم در بازارهای جهانی نفت خام و فرآوردههای نفتی از طریق ایجادپالایشگاههای صادراتی در ایران و مشارکت در عملیات پالایش وبازاریابی و پخش وفروش فرآوردههای نفتی در مراکز بزرگ مصرف دنیا.ت - حداکثر استفاده از نفت خام و گازهای تولیدی برای تولید فرآوردههای پتروشیمیبا ارزش افزوده بیشتر در ایران و صدور آن به بازارهای بینالمللی.ث - حفظ ذخائر نفت و گاز از طریق نظارت دقیق بر توسعه و بهرهبرداری صحیح از مخازنزیرزمینی کشور و حصول اطمینان از توسعه به موقع وحداکثر استفاده از منابع نفتیواقع در نواحی قراردادهای مختلف.ج - توسعه و تسریع برنامههای اکتشافی به منظور کشف هر چه بیشتر منابع جدید.در اجرای هدفهای کیفی فوق هدفهای کمی به شرح زیر خواهد بود:الف - تولید نفت خام از 294 میلیون متر مکعب (5.1 میلیون بشکه در روز) در سال1351 به حدود 424 میلیون متر مکعب (7.3 میلیون بشکه درروز) در سال 1356 افزایشخواهد یافت.ب - صادرات نفت خام در دوره برنامه پنجم از 281 میلیون متر مکعب (4.8 میلیون بشکهدر روز) در سال 1351 به 392 میلیون متر مکعب (6.7میلیون بشکه در روز) در سال 1356خواهد رسید.پ - مصرف فرآوردههای نفتی در کشور (بدون احتساب سوخت کشتیها) طی برنامه پنجم بارشد متوسط سالانه 17.8 درصد از 13.2 میلیون مترمکعب در سال 1351 به 29.6 میلیونمتر مکعب در سال 1356 برآورد میشود قسمتی از فرآوردههای نفتی مانند نفت، قیر وروغنها غیر انرژیزابوده، مقدار آن از 0.6 میلیون متر مکعب در سال 1351 به 1.2میلیون متر مکعب در سال 1356 افزایش مییابد. مصرف سرانه فرآوردههای نفتی بارشدسالانه 14.5 درصد از 423 لیتر در سال 1351 به 823 لیتر در سال 1356 افزایشمییابد.خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجراییخط مشیهای اساسی و سیاستهای اجرایی صنعت نفت در برنامه پنجم به شرح زیر میباشد:الف - تهیه و اجرای یک برنامه تفحص و اکتشاف به منظور افزایش و تعیین ذخائر ثابتشده نفت و نظارت دقیق و مستمر بر عملیات مربوط در ایرانبه منظور حداکثر بهرهوریاز منابع نفتی کشور.ب - رعایت ضوابط مشخص در تعیین بهای نفت خام و فرآوردههای نفتی برای جبران آثارتورم و کاهش نرخ ارز با توجه به هزینه تولید انرژی از سایرمنابع.پ - بررسی درباره تعدیل و ایجاد هماهنگی در نرخ انواع فرآوردههای نفتی در داخلکشور با توجه به هدفهای تعیین شده صنعت نفت.برنامههای مشخصبرنامههای مشخص صنعت نفت کشور در دوره برنامه پنجم عمرانی به شرح زیر خواهد بود:الف - به منظور تأمین نیازمندیهای مصرفکنندگان مختلف در داخل کشور ظرفیتپالایشگاهی داخل از معادل 14 میلیون متر مکعب نفت خام در سال1351 (242 هزار بشکهدر روز) به 38 میلیون متر مکعب در سال 1356 (655 هزار بشکه در روز) افزایشمییابد. بدین منظور علاوه بر پالایشگاههایموجود و در دست ساختمان مانندپالایشگاههای آبادان، تهران، کرمانشاه، شیراز و دستگاه تقطیر لاوان، پالایشگاهجدید تبریز و احتمالاً پالایشگاهاصفهان مورد بهرهبرداری قرار خواهد گرفت. ساختمان3 پالایشگاه دیگر برای بهرهبرداری در برنامه ششم عمرانی آغاز و طرح پالایشگاههایصادراتیبه موقع اجرا گذارده خواهد شد.ب - در برنامه پنجم عمرانی خط لوله دوم نفت خام اهواز - تهران و خط لوله تهران -تبریز که اکنون در دست ساختمان است مورد بهرهبرداری قرارخواهد گرفت. در برنامهپنجم خط لوله نفت خام مارون - اصفهان احداث و ساختمان خط لوله نفت خام اصفهان -شمال شروع خواهد گردید. در ایندوره حدود 27000 اینچ کیلومتر خط لوله فرآوردههاینفتی احداث میشود که اهم آنها عبارتند از خط لوله تهران - شاهرود - خط لولهشاهرود -مشهد، خط لوله شاهرود - گرگان - گند، خط لوله تهران - ساری، خط لولهشیراز - کرمان، خط لوله دوم تهران - رشت و خط لوله تبریز - رضاییه.پ - به منظور توزیع فرآوردههای نفتی احداث و بهرهبرداری از مخازن نفتی جدید کشوربه میزان 2.3 میلیون متر مکعب تا پایان سال 1356 ضروریمیباشد بدین نحو در پایانبرنامه پنجم ظرفیت مخازن نفتی کشور بالغ بر 4 میلیون متر مکعب میگردد. تأسیساتسوخترسانی در فرودگاهها و بنادرو جزایر خلیج فارس نیز متناسباً توسعه خواهد یافت.ت - بررسیهای کلی و اساسی در صنعت نفت انجام خواهد گرفت و ساختمانهای لازم برایتوسعه آزمایشگاههای پژوهشی و ایستگاههای اندازهگیریآلودگی هوا و آب تأسیس خواهدشد.ث - به منظور افزایش ذخائر ثابت شده نفت در کشور کاوشهای لازم توسط شرکت ملی نفتایران و سایر شرکتهای نفتی به عمل خواهد آمد. فعالیتهایشرکت ملی نفت ایران بیشتردر حوزههای خوزستان و سرخس و مازندران و غرب خواهد بودج - شرکت ملی نفت ایران به منظور تحصیل بازارهای ثابت در مراکز مصرف در خارج ازکشور اقدامات زیر را به عمل خواهد آورد:1 - اکتشاف و استخراج نفت در دریای شمال.2 - مشارکت در امر عملیات تصفیه و توزیع در کشورهای اروپایی و آفریقایی.3 - مشارکت در عملیات توزیع و فروش فرآوردههای نفتی در ایالات متحده آمریکا.4 - تأمین قسمتی از نفت خام مورد نیاز پالایشگاههای خارجی از جمله مدرس و آفریقایجنوبی.5 - استفاده از طرحهای خطوط لوله بینالمللی نفت در کشورهای مصرفکننده6 - افزایش ظرفیت ناوگان نفتکش از 183.500 تن به حدود یک میلیون تن.7 - مشارکت در حمل و نقل نفت خام و فرآوردههای نفتی با شرکتهای خارجیسرمایهگذاری و اعتبارات عمرانی:سرمایهگذاری صنعت نفت در دوره برنامه پنجم عمرانی 623.7 میلیارد ریال برآوردمیشود که از آن 333.0 میلیارد ریال از درآمد عمومی 202.9میلیارد ریال توسط شرکتملی نفت ایران و 87.8 میلیارد ریال توسط بخش خصوصی سرمایهگذاری خواهد شد.سرمایهگذاری در تأسیسات نفت تابعمحدودیت مالی نبوده و در صورت لزوم در ارقاماعتبارات آن تغییرات لازم داده خواهد شد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7299 الی 7301<6 - گازمقدمه:در دوره برنامه پنجم مصرف گاز طبیعی اهمیت ویژه خواهد یافت و امکان استفادهبیشتری از انرژی مزبور به جای فرآوردههای نفتی به خصوصفرآوردههای میان تقطیر(نفت سفید و نفت گاز) امکانپذیر خواهد گردید سهم گاز طبیعی در تأمین تقاضایانرژی در ایران در پایان برنامه به بیش از 23درصد افزایش خواهد یافت و مقدار مصرفبه حدود 9 میلیارد متر مکعب بالغ خواهد گردید.هدفهای کلیهدفهای کلی صنعت گاز در برنامه پنجم عبارتند از:الف - استفاده بیشتر از گاز برای تولید فرآوردههای پتروشیمی.ب - استفاده بیشتر از منابع گاز ایران برای تأمین قسمت مهمی از انرژیهای مورد نیازکشور.پ - توسعه صادرات گاز و درآمد حاصل از صادرات گاز.ت - افزایش کارآیی سرمایهگذاری در صنعت گاز.خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجرایی.برای اجرای برنامه توسعه صنعت گاز طی برنامه پنجم سیاستهای زیر اعمال خواهد شد:الف - فراهم ساختن حداکثر تسهیلات لازم برای احداث خطوط لوله و شبکههای توزیعگاز طبیعی از طرف وزارت راه و ترابری و شهرداریها.ب - تشویق مصرفکنندگان خانگی و تجاری به مصرف این نوع سوخت از طریق ایجاد تسهیلاتلازم و تعدیل هزینههای اولیه استفاده از گاز طبیعی.پ - فراهم آوردن تسهیلات مالی (تقسیط سپرده و هزینههای انشعاب و اعطای اعتباربانکی) برای مصرفکنندگان مختلف.ت - رفع کمبودهای کمی و کیفی و نیروی انسانی از طریق بالا بردن سطح معلومات شاغلینفعلی در صنعت گاز و تربیت کارکنان جدید.ث - افزایش درآمد حاصل از صادرات گاز طبیعی و تعیین نرخ فروش گاز در مقایسه بافرآوردههای نفتی برای صادرات و برای پارهای از بخشهایمصرف در داخل کشور.ج - ادامه استفاده سرویس گازرسانی انقطاعپذیر برای مصارف صنعتی و برق جهت تنظیممصرف و حداکثر بهرهبرداری از تأسیسات گازرسانی وصرفهجویی در هزینههایذخیرهسازی گاز.چ - ادامه رعایت کامل شرایط ایمنی در تأسیسات گازرسانی.برنامههای مشخصبرنامههای مشخص در توسعه تأسیسات گاز در دوره برنامه پنجم به شرح زیر خواهد بود.الف - در زمینه جمعآوری، پالایش و انتقال گاز طرحهای عمده زیر به موقع اجراگذاشته خواهد شد.1 - ادامه عملیات مرحله دوم طرح شاهلوله گاز ایران.2 - بررسی و احداث خط لوله دوم گاز به منظور تأمین احتیاجات نیروگاهها، واحدهایپتروشیمی و ذوبآهن گازی و سایر مصارف در مسیر خطمزبور.3 - توسعه منابع گاز قشم و احداث خط لوله قشم - بندر عباس به منظور تأمین احتیاجاتنیروگاهها، صنایع ذوبآهن گازی و مس و سایر مصارف درجنوب شرقی کشور.4 - ایجاد سیستم به هم پیوسته گازی در خوزستان.5 - توسعه منابع گاز کنگان.ب - برنامه توزیع گاز در شهرها امکان عرضه گاز در شهرهایی مانند تهران، اهواز،شیراز، اصفهان و مشهد را فراهم خواهد ساخت.پ - اجرای برنامه گازرسانی به روستاها امکان استفاده از گاز طبیعی را برایروستاهای مسیر شاه لوله گاز فراهم خواهد ساخت.ت - به منظور افزایش مقدار صدور گاز به خارج و درآمد حاصل از آن طرحهای عمدهای ازجمله طرح گچساران - خارک و طرح کنگان به مرحله عملدر خواهد آمد.سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانیسرمایهگذاری در صنعت گاز در برنامه پنجم 167.5 میلیارد ریال برآورد میشود که ازآن 51.0 میلیارد ریال از درآمد عمومی و 69.0 میلیارد ریالتوسط شرکت ملی گاز ایرانو 470.5 میلیارد ریال توسط سرمایهگذاران خارجی خواهد بود. سرمایهگذاری در توسعهتأسیسات گاز تابع محدویت مالینبوده و در صورت لزوم در ارقام اعتبارات آن تغییراتلازم داده خواهد شد. جدول شماره 1 سرمایهگذاری از درآمد عمومی و جدول شماره2سرمایهگذاری ثابت در صنعت مزبور را طی برنامه پنجم نشان میدهد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7304 الی 7306<7 - برقمقدمه:صنعت برق کشور به تبعیت از توسعه سریع اقتصاد ایران در دوره برنامه پنجم عمرانیاز رشد شایانی برخوردار خواهد بود تا بتواند نیازهای انرژیبخشهای صنعتی، کشاورزی،تجارتی، حمل و نقل و همچنین مصارف خانگی را تأمین نماید.هدفهای کلیالف - مقدار مصرف نیروی برق با رشد سالانهای معادل 31 درصد از 8.200 میلیون کیلووات ساعت در سال 1351 به 32000 میلیون کیلو وات درسال 1356 بالغ خواهد گردید.ب - مقدار مصرف سرانه نیروی برق با رشد سالانه 27.5 درصد از 265 کیلووات ساعت درسال 1351 به 891 کیلووات در ساعت در سال 1356خواهد رسید.پ - رشد آن قسمت از مصرف که توسط شرکتها و مؤسسات برق تابع وزارت نیرو تأمینمیشود حدود 36 درصد در سال خواهد بود و در خاتمهبرنامه پنجم مقدار مصرف از منابعبرق عمومی به 28000 میلیون کیلووات ساعت خواهد رسید و بقیه مصرف توسط مولدهای برقاختصاصی تأمینخواهد گردید.ت - با توجه به تولید نیروگاههای اختصاصی مؤسسات صنعتی برای مصارف خود، تولیدنیروی برق عمومی از حدود 6870 میلیون کیلووات ساعتدر سال 1351 به حدود 32800میلیون کیلووات ساعت در سال 1356 خواهد رسید.ث - رشد تولید مولدهای آبی طی برنامه برابر با 16 درصد و رشد تولید مولدهای حرارتیبرابر با 38 درصد خواهد بود. در سال 1356 کل تولیدمولدهای آبی حدود 7300 میلیونکیلووات ساعت و کل تولید مولدهای حرارتی برابر با 30000 میلیون کیلووات ساعت خواهدبود.ج - در زمینه بهبود بهرهبرداری از واحدهای موجود و افزایش کارآیی کل سنجش برقاقدامات لازم به عمل خواهد آمد.چ - اقدامات ضروری برای استفاده از انرژی هستهای انجام خواهد گرفت.خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجراییالف - بهبود سازمان و مدیریت صنعت برق: سیاست و خط مشیهایی که برای بهبود سازمانو مدیریت صنعت برق در برنامه پنجم اعمال خواهد شدبه شرح زیر است:1 - ایجاد هماهنگی در فعالیتهای سازمانهای مختلف صنایع انرژی و اعمال یک سیاستجامع از طریق نظام متمرکز و مؤثر.2 - افزایش کارآیی در صنعت برق ایران از طریق اعمال اصول و روشهای جدید مدیریت،آموزش مدیران برای اداره صنعت برق و آشنایی بیشتر بادانش و تکنولوژی جدید.3 - تکمیل و بهبود روشهای مالی و حسابداری متحدالشکل در شرکتهای برق وابسته بهوزارت نیرو.4 - آموزش کارکنان صنعت برق در کلیه سطوح مختلف به منظور بالا بردن مهارت آنان جهتاجرای طرحهای مختلف و اداره کلیه تأسیسات برق کشورو جانشین نمودن تدریجیکارشناسان ایرانی به جای متخصصان خارجی به طرق زیر انجام خواهد گرفت:- استفاده از کلیه امکانات آموزشی کشور که به تربیت کارکنان فنی مورد نیاز صنعتبرق کشور اشتغال دارند.- استفاده از مراکز آموزش تخصصی صنعت برق کشور.- آموزش ضمن ساخت و نصب در دوره بهرهبرداری آزمایشی در تأسیسات تولید و انتقال وتوزیع نیروی برق.- آموزش کارگران و تکنیسینها در کارگاهها و مراکز آموزش شرکتهای برق منطقهای یامراکز آموزشی سیار.- آموزش کارشناسان ضمن همکاری با کارشناسان خارجی و تشکیل دورههای آموزشی کوتاهمدت.- آموزش افراد مورد نیاز برای ایجاد و بهرهبرداری از تأسیسات برق اتمی.ب - توسعه تأسیسات برق: سیاست و خط مشیهایی که برای ایجاد و توسعه تأسیسات برق دردوره برنامه پنجم عمرانی اعمال خواهد شد شاملموارد زیر است:1 - توسعه صنعت برق در چهارچوب برنامه جامع انرژی و هماهنگ با توسعه عرضه سایرانواع انرژی.2 - انجام بررسیهای اساسی به منظور احداث نیروگاههای برق اتمی در ایران و شروعاجرای طرحهای تولید برق اتمی.3 - احداث و تمرکز تأسیسات تولید برق حتیالمقدور در کنار پالایشگاهها یا در حوالیخطوط لوله و یا منابع گاز طبیعی به منظور کاهش آلودگی هوا درنواحی شهری و صنعتی ونیز کاهش هزینه سوخت برای تولید برق از طریق مصرف مازوت سنگین و گاز طبیعی درنیروگاهها.4 - توسعه تأسیسات و شبکههای توزیع نیروی برق بر مبنای طرحهای جامع توزیع و درصورت نبودن چنین نقشههایی در برخی شهرها بر مبنایطرحهای توزیع.5 - اجرا و اداره طرحهای تأمین برق روستایی در مراکز روستایی هماهنگ با سایرطرحهای مراکز مزبور و در قالب طرحهای جامع توزیع روستاییتوسط شرکتهای برقمنطقهای.پ - بهبود روشهای بهرهبرداری: اقداماتی که به منظور بهبود روشهای بهرهبرداری ازتأسیسات برق توصیه میگردد شامل موارد زیر خواهد بود:1 - افزایش ضریب بار از طریق تأمین مصارف صنعتی و روستایی.2 - تأمین نیروی برق به صورت مطمئن و مداوم و با کیفیت مورد نیاز انواع مشترکین.3 - توجه به اولویت مصارف نیروی برق با در نظر گرفتن سایر انواع انرژی و با توجهبه کمترین هزینه برای مصرفکنندگان مختلف و نتیجتاً حداکثرصرفهجویی از لحاظسرمایهگذاری.ت - تنظیم تعرفههای برق: ادامه فعالیتهایی که در دوره برنامه چهارم در زمینهتنظیم تعرفههای برق صورت گرفته ضرورت دارد. تعیین نرخهای برق دربرنامه پنجم تابعاصول کلی زیر خواهد بود:- تعیین نرخها برای گروههای مختلف مصرفکنندگان بر اساس هزینه تمام شده به اضافهسود معقول.- تأمین هزینههای توسعه صنعت برق از منابع داخلی صنعت مزبور در یک دوره طولانی.- تعدیل نرخ به منظور ایجاد هماهنگی در نرخ فروش برق در مناطق مختلف کشور و باتوجه به بازگشت مطلوب سرمایه.ث - سیاست سرمایهگذاری در تأسیسات برق: با توجه به افزایش کارآیی و بهبود مدیریتو با در نظر گرفتن سرمایهگذاریهایی که تاکنون در صنعت برقبه عمل آمده است امکانسرمایهگذاری برای توسعه صنعت مزبور از منابع مالی واحدهای تولیدکننده برق فراهمآمده است و از این رو سرمایهگذاری دراین رشته تدریجاً از منابع مالی خود صنعتصورت خواهد گرفت. لکن سرمایهگذاری در تأسیسات برق روستایی به علت بالا بودنهزینههای ثابت وعدم قدرت مالی این واحدها از طریق کمک مالی دولت انجام خواهد شد.برنامههای مشخصبرنامههای مشخص صنعت برق به قرار زیر خواهد بود:الف - تأسیسات تولیدی:1 - به منظور تأمین نیازمندیهای مصرفکنندگان مختلف ظرفیت تأسیسات عمومی تولید برقکشور از 2.094 مگا وات در سال 1351 به حدود7.500 مگا وات در سال 1356 افزایش خواهدیافت.جدول شماره 1 تغییرات ظرفیت مولدهای حرارتی و آبی را طی برنامه پنجم نشان میدهد.جدول 1 - وضع تولید مولدهای حرارتی و آبی در سالهای 1351 و 1356 ارقام به مگا وات>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7310<2 - طی دوران برنامه پنجم عمرانی بهرهبرداری از معادل 2329 مگا وات مولدهای برقکه برخی از عملیات تأسیساتی آنها در دوره برنامه چهارم شروعشده بود انجام خواهدگرفت و در ضمن از ظرفیت حدود 3290 مگا وات نیروگاههای جدید نیز استفاده خواهد شد.3 - در طول برنامه پنجم در زمینه احداث حدود 6000 مگا وات مولد جدید به منظوربهرهبرداری در دوران برنامه ششم عمرانی و همچنین احداثمدارهای برق هستههایاقدام لازم به عمل خواهد آمد.ب - شبکه خطوط انتقال نیرو: طی برنامه پنجم عمرانی شبکه خطوط انتقال نیرو در سراسرکشور گسترش یافته و کلیه مراکز بزرگ تولید و مصرف بهیکدیگر مرتبط خواهند شد. طولخطوط انتقال نیروی برق از 2.928 کیلومتر در سال 1351 به 10.933 کیلومتر در سال1356 افزایش خواهد یافت.جدول شماره 2 چگونگی وضع خطوط انتقال را در سالهای 1351 و 1356 نشان میدهد.جدول 2 - طول خطوط انتقال نیروی برق در سالهای 1351 و 1356>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7311<پ - شبکههای توزیع: به منظور بهبود وضع شبکههای موجود و برخورداری از حداکثرقابلیت اطمینان و ثبات ولتاژ و همچنین به منظور گسترششبکههای موجود و برخورداریاز حداکثر قابلیت اطمینان و ثبات ولتاژ و همچنین به منظور گسترش شبکههای توزیع بهطوری که امکان تأمین برق بهنحو مطلوب و با کیفیت ثابت در کلیه شهرها و روستاهایاطراف آن فراهم گردد، شبکههای توزیع نیروی برق در کلیه مراکز شهری و بر حسبامکاناتدر روستاهای اطراف توسعه خواهد یافت. نوسازی و گسترش شبکههای توزیع دربرنامه پنجم به شرح زیر صورت خواهد گرفت:1 - خطوط 63 و 33 کیلو ولت زمینی و هوایی 1500 کیلومتر2 - خطوط 20 و 11 کیلو ولت زمینی و هوایی 4500 کیلومتر3 - پستهای توزیع اولیه مگا ولت آمپر4 - پستهای توزیع ثانویه 20 هزار پست 10.000 مگا ولت آمپر5 - شبکههای توزیع فشار ضعیف 400.230 ولت 66.000 مگا ولت آمپرت - برق روستایی: در برنامه پنجم توسعه برقرسانی به روستاها به منظور بالا بردنکیفیت زندگی روستاییان و همچنین کمک به توسعه فعالیتهایاقتصادی روستاها بر اساسبرنامههای زیر انجام خواهد گرفت:1 - استفاده از تأسیسات تولید نیروی شهری به منظور برقرسانی به روستاهای اطراف درمواردی که این امر از نقطه نظر اقتصادی قابل توجیه باشد. دراین حالت تأمین برقمشمول مقررات و معیارهای معمول شرکتهای برق منطقهای بوده و مصرفکنندگان برق تابعمقررات موضوعه خواهند بود.2 - تأمین برق در 1.180 مرکز حوزه عمران روستایی که در برنامه پنجم منظورگردیدهاند. اجرای طرحهای برق روستایی هماهنگ با سایر طرحهایمراکز عمران روستاییصورت خواهد گرفت.3 - تأمین برق در 200 روستای منفرد که در فهرست طرحهای عمران و نوسازی روستاهاقرار دارند.در مورد استقرار نظامات مربوط به بهرهبرداری از تأسیسات برق روستایی و نرخ فروشبرق در روستاها آییننامههای خاصی تهیه خواهد شد.سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانی.در دوره برنامه پنجم کل سرمایهگذاری در صنعت برق 310.5 میلیارد ریال برآوردمیگردد. از این مبلغ 70.5 میلیارد ریال از محل درآمدها و هزینهاستهلاک و 240.0میلیارد ریال بقیه از محل اعتبارات عمرانی تأمین خواهد گردید.هزینه توسعه تأسیسات برقآبی در برنامه توسعه منابع آب و هزینههای آموزش نیرویانسانی صنعت برق به مبلغ 4.0 میلیارد ریال در فصل آموزش وپرورش منظور شده است.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7314 الی 7316<1 - حمل و نقل و ارتباطاتمقدمهبا توجه به اینکه اصولاً تسهیلات ارتباطی موجود کشور به مراتب کمتر از حداقل میزانمورد نیاز است و نظر به این که پیشبینی میشود حجم مبادلاتخارجی کشور نیز طرفسالهای آینده با سرعت کم سابقهای افزایش یابد، توسعه تسهیلات ارتباطی همگام باتوسعه تجارت داخلی و خارجی و به طورکلی به موازات توسعه اقتصادی و تکامل اجتماعیکشور طی سالهای باقیمانده از برنامه پنجم حائز اهمیت خاص میباشد.هم اکنون بسیاری از طرحهای صنعتی و کشاورزی و توریستی که با سرمایهگذاریهای عظیماز طرف بخش خصوصی و بخش عمومی به موقع اجرادرآمده است در شرف تکمیل و آمادهبهرهبرداری است در حالی که تسهیلات ارتباطی مورد نیاز برای بهرهبرداری کامل ازآنها به هیچ وجه کافی نبوده وچنانچه در ایجاد این تسهیلات برنامههای وسیع ضربتیبه موقع اجراء گذارده نشود نه تنها بهرهبرداری از سرمایهگذاریهای مزبور بامشکلات مهمیمواجه خواهد بود بلکه تشدید کمبودهای ارتباطی کشور عوامل کند کنندهایدر مقابل پیشرفتهای اجتماعی و رشد مطلوب اقتصادی مملکت پدیدخواهد آورد.با توجه به این مسأله اساسی و با اجرای طرحهای تجدید نظر شده ارتباطی در برنامهپنجم در سال 1357 دروازههای وارداتی و صادراتی کشور خواهندتوانست در حالت عادیحدود 33 میلیون تن کالاهای غیر نفتی را (شامل کالاهای تجارتی، سنگ معدن، غله، شکرو سیمان) جذب نمایند.در ضمن در این برنامه نسبت به توسعه قدرت حمل و نقل دریایی کشور و ایجادشاهراههای جدید و همچنین استقرار نظام نوینی در امر حمل و نقلجادهای نیز توجهخاصی به عمل آمده است.هدفهای کلیبا توجه به هدفهای توسعه اقتصادی و اجتماعی و لزوم رفع تنگناهای ارتباطی کشورهدفهای کلی فصل ارتباطات و حمل و نقل به شرح زیر خواهدبود:الف - افزایش ظرفیت عادی سالانه بنادر از حدود 7 میلیون تن در آخر برنامه چهارمبه حدود 29 میلیون تن در سال 1357 (این مقدار شامل مواد نفتیو پتروشیمی نبوده وحدود 50 درصد آن مربوط به سنگ معدن و غلات میباشد).ب - توسعه شبکه راهآهن کشور و احیاء آن و نیز اقدام به برقی و دو خطه کردن خطوطموجود و همچنین افزایش ظرفیت و سرعت قطارها.پ - افزایش کشش راههای کشور به خصوص در مسیر دروازههای وارداتی و قطبهای صنعتی وکشاورزی از طریق ایجاد شاهراهها و راههای اصلیجدید.ت - توسعه شبکه راههای فرعی کشور به منظور اتصال مراکز تولید کشاورزی به مراکزمصرف و تأمین رفاه عمومی از نظر تسهیلات ارتباطی.ث - تشویق و حمایت و ارشاد بخش خصوصی در امر بهرهبرداری صحیح و سریع از حمل و نقلجادهای و استفاده هر چه بیشتر از ظرفیت ترابریزمینی به خصوص در مسیر دروازههایوارداتی و صادراتی کشور.ج - توسعه و تجهیز فرودگاههای کشور و تدارک هواپیماهای مسافری و باری به منظورگسترش شبکه حمل و نقل هوایی در سطح داخلی و بینالمللی.چ - تشویق و حمایت مؤسسات کشتیرانی ایرانی در جهت توسعه باربری دریایی در خطوطبینالمللی و تقویت ناوگان تجارتی کشور.خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجرایی:الف - خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجرایی ساختمان و نگاهداری راهها:1 - برای تجهیز مهندسان مشاور و پیمانکاران بخش خصوصی و هدایت مهندسان مشاور درزمینه به کاربردن آخرین روشهای علمی و همچنین ارشادپیمانکاران در استفاده حداکثراز ماشین آلات و پیاده کردن سیستمهای جدید مدیریت وزارت راه و ترابری اقدام بهبرقراری کنفرانسهای آموزشی و ارائهنتایج پژوهشهای بینالمللی خواهد بود.2 - برای انجام مطالعات و تحقیقات مستمر در مورد عملیات مختلف راهسازی و راهداری وکاربرد مصالح ساختمانی به طریق اقتصادی و همچنینمطالعه درباره بهترین وباصرفهترین طرق بهرهبرداری از تسهیلات زیربنایی موجود سازمان پژوهش عملیاتراهسازی و راهداری در وزارت راه وترابری ایجاد خواهد شد.3 - برای تعمیم روشهای نوین مطالعه و تهیه پروژه و نظارت بر اجرای آنها و اجرایعملیات مطالعاتی به طریق نمونه وزارت راه و ترابری اقدام بهتأسیس مؤسسه خدماتمهندسی با مشارکت کارشناسان و مؤسسات طراز اول بینالمللی خواهد نمود.4 - برای تأمین نیروی انسانی لازم در امر ساختمان و نگاهداری راهها تخصصهای موردنیاز از نظر کیفی و کمی طبقهبندی خواهند شد و برای آموزشو تربیت کادر مورد نیازچه از طریق مؤسسات آموزش عالی و تخصصی موجود و چه با ایجاد واحدهای آموزشی دروزارت راه و ترابری نسبت بهتأمین کادر متخصص اقدام به عمل خواهد آمد در ضمن توجهخاصی نیز به جذب ایرانیانی که در خارج از کشور مشغول تحصیل در اینگونهرشتههامیباشند مبذول خواهد شد و نسبت به اعزام مهندسین و تکنیسینهای برایکارآموزی درباره روشهای راهسازی و راهداری به کشورهایی که در اینمورد تحقیقات وتجربیات کافی دارند اقدام خواهد گردید.5 - برای احتراز از سرمایهگذاریهای مضاعف جهت خرید ماشین آلات سنگین راهسازی توسطپیمانکاران که در نتیجه موجب افزایش قیمت واحدعملیات راهسازی میگردد در برنامهپنجم احتیاجات پیمانکاران به ماشین آلات راهسازی از طریق کرایه از شرکت تعاونیماشین آلات که بدین منظورتأسیس و مأمور و مسئول تهیه و نگهداری این نوع ماشینآلات خواهد بود تأمین خواهد گردید.6 - سازمان راهداری وزارت راه و ترابری مسئول نگاهداری مستمر راههای کشوری واستانی خواهد بود، این سازمان تنها عملیات مستمر ترمیمی وحفاظت از ابنیه فنی رارأساً انجام داده و عملیات بزرگ راهداری توسط پیمانکارانی که عملیاتشان توسط وزارتراه کنترل میشود انجام خواهد شد.سازمان مزبور با استفاده از خدمات آزمایشگاه فنیو مکانیک خاک و سازمان پژوهش راهسازی و در صورت لزوم مهندسان مشاور، با توجه بهآمارترافیک و ازدیاد آن وضع کلیه راهها را با استفاده از آخرین روشها و ماشینآلات الکترونیکی از نظر مقاومت مکانیکی قسمتهای مختلف بررسی نموده وعملیات ترمیماساسی هر مسیر را طبق پروژههایی که با توجه به مراتب فوق تهیه خواهد گرید به موقعاجراء خواهد گذارد. این سازمان در هر سالبرنامه جامعی از کلیه عملیات مورد لزومبرای نگاهداری راههای کشور در پنج سال بعدی را تهیه و طبق آن عمل خواهد نمود.7 - کنترل وزن کامیونها در نقاط بیشتری از محورها و به نحوی دقیقتر انجام خواهدگرفت، ضمناً واحد ترابری وزارت راه و ترابری موظف است کهمقررات دقیق و صحیحی برایمشخصات و علائم و اندازههای وسایط نقلیه وضع کرده و از کار کردن وسائط نقلیه فاقدمشخصات جلوگیری نماید.شمارش ترافیک راهها بر اساس برنامههای منظم و مشخص توسطوزارت راه و ترابری به موقع اجراء گذارده خواهد شد.8 - برای تسریع در اجرای عملیات و صرفهجویی در هزینههای خرید مستحدثات واقع درحریم راهها از این پس حریم هر یک از راهها به محض تهیهو تصویب پروژههای اجراییبا اجرای تشریفات قانونی مربوطه خریداری و در اختیار وزارت راه و ترابری قرار دادهخواهد شد. در تشکیلات وزارت راهو ترابری واحدهای مسئول نگاهداری و حفاظت اینگونهحریمها خواهد بود.9 - برای ایجاد واحدهای پیمانکاری بزرگ در سطح استانها که بتواند در اجرای طرحهایعمرانی و به خصوص در اجرای برنامههای راهسازی استانی ومنطقهای مشارکت داشته ومؤثر واقع شوند سعی خواهد شد که پیمانکاران محلی به ادغام شرکتهای خود در یکدیگرتشویق گردند تا در هر استانواحدهای پیمانکاری قوی با استفاده از خدمات شرکتتعاونی بهرهبرداری از ماشین آلات به وجود آید.10 - آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک وزارت راه و ترابری علاوه بر انجام آزمایشهایمربوط به کنترل اجرای کارها دارای وظیفه خدمات مشاوری دربارهشناخت نواقص عملیاتانجام شده بوده و برای آنکه کلیه خدمات آزمایشگاهی بدون وقفه و به نحو مطلوب درسراسر کشور در حداقل زمان ممکنانجام شود به تأسیس آزمایشگاههای بزرگ منطقهای کههر یک خدمات لازم برای چند استان را تأمین نمایند اقدام خواهد شد. در ضمن هماهنگبا بالارفتن حجم عملیات راهسازی و ساختمانی آزمایشگاه مرکزی نیز توسعه خواهدیافت.11 - ساختمان کلیه راههای کشور از طریق وزارت راه و ترابری انجام خواهد شد و درموارد کاملاً استثنایی که سایر دستگاههای دولتی ضمن اجرایپروژههای خاص ناگزیر بهساختمان راه گردند مشخصات و ضوابط وزارت راه و ترابری را رعایت خواهند نمود بهنحوی که راههای ساخته شده از هرجهت شبکه ارتباطی هماهنگی را تشکیل دهد.ب - خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجرایی مربوط به حمل و نقل زمینی:1 - به منظور جلوگیری از اتلاف وقت و استفاده هر چه بیشتر از نیروهای ترابری زمینیدر حمل کالا با مشارکت بخش خصوصی سیستم ترابری مبداءتا مقصد نهایی روی کلیهمحورهای دروازههای وارداتی و صادراتی پیاده خواهد شد تا از مجموع نیروی ترابریزمینی به نحو کامل استفاده گردد.2 - آمارگیری دقیق وسایل ترابری زمینی انجام خواهد گرفت.3 - تعرفه وسایل ترابری مناسب برای هر یک از محورهای جادهای کشور تعیین خواهد شد.4 - شرکت انبارهای عمومی و نیز شرکت تخلیه و بارگیری با استفاده از مجموعه تجارب وپدیدههای جدید تکنولوژی در امور مربوط به خدمات جنبیترابری تأسیس خواهد شد.پ - خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجرایی ساختمان و توسعه شبکه راهآهن:1 - در جهت تفکیک وظایف راهآهن دولتی ایران در زمینه تشکیلات سازمانی تجدید نظراساسی به عمل خواهد آمد به نحوی که واحدهایبهرهبرداری و نگهداری به طریقبازرگانی اداره گردد.2 - راهآهن نسبت به استقرار اصول حسابداری صنعتی و تهیه ترازنامه سالانه در رأسمدت مقرر اقدام خواهد.3 - به منظور نگاهداری تجهیزات و خطوط و ابنیه، برنامه مشروحی هر سال برای پنج سالآتیه با در نظر گرفتن استهلاک ماشین آلات و فرسودگیخطوط تهیه و تدوین خواهد شد.4 - در مورد تأمین و تهیه بالا است، راهآهن برنامه پنجسالهای تهیه خواهد نمود تابر طبق آن احتیاجات سالانه را از منابع مشخص تأمین نماید،همچنین در مورد تکمیل وتجهیز کارخانجات تراورسسازی داخلی در جهت رفع احتیاجات خود حتیالامکان کوششخواهد نمود.5 - به منظور رفع مشکلات مالی راهآهن نسبت به ترمیم تخفیفهایی که به دستور دولتدر تعرفه راهآهن اعمال میشود اقدام خواهد شد.6 - تا هنگامی که تعادل بین کار و تعداد کارمندان متخصص راهآهن ایجاد نشده است ازاستخدام هر گونه کارمند غیر دولتی خودداری خواهد شد.7 - راهآهن دولتی ایران به طور مستمر اطلاعات لازم را در زمینه میزان حمل و نقلبار و مسافر کسب نموده و به منظور رقابت با سایر وسایط نقلیهزمینی نسبت به تأمینتسهیلات و امکاناتی که استفاده از خدمات راهآهن را به نحو مطلوب رونق بخشد اقداممینماید.8 - نسبت به توسعه مراکز آموزشی به منظور جبران کمبود نیروی انسانی متخصص اقداممیگردد همچنین به منظور پژوهش در مسائل مربوط بهمقاومت و فرسایش نگاهداری صحیح وشناخت بهترین وسیله جریمه نسبت به ایجاد واحدهای تحقیقاتی توجه خواهد شد.9 - کلیه تجهیزات و وسایل نقلیه که در برنامه پنجم به منظور توسعه خطوط و افزایشقدرت کشش راهآهن از محل اعتبارات عمرانی خریداریمیگردد به صورت وام بوده وبازپرداخت آن طبق شرائطی که آییننامه آن تهیه خواهد شد به عهده راهآهن دولتیایران میباشد.موضوع فوق شامل تجهیزاتی که مربوط به برنامه چهارم بوده و خرید آنها به برنامهپنجم موکول گردیده است نمیباشد.ت - خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجرایی مربوط به ساختمان و توسعه بنادر و حمل ونقل دریایی:1 - به مدیریت هر یک از بنادر بزرگ اختیارات قانونی نسبت به اداره کلیه امور مربوطبه بهرهبرداری و نگاهداری از بندر مربوط اعطاء خواهد گردید وهر یک از بنادر بهصورت واحد بازرگانی تحت نظر سازمان بنادر و کشتیرانی انجام وظیفه خواهد نمود:2 - به مدیریت هر بندر اجازه داده میشود که با بنگاههای خصوصی واجد صلاحیتقراردادی برای انجام کلیه یا قسمتی از عملیات و خدمات داخلیبنادر (از قبیلبارگیری و باراندازی کشتیها و حمل بارها در محوطه بنادر و گمرکات) برای مدت معینمنعقد سازد.همچنین اجازه داده میشود که دستگاههای خصوصی در ساختمان تأسیسات و تجهیزات بنادرسرمایهگذاری کنند. به شرکتهای کشتیرانی، اتاقهایبازرگانی و مؤسسات حمل و نقلاجازه داده میشود که در بنادر به هزینه خود اسکله و انبار به سازند تا در مرحلهاول خود آنها استفاده کنند و در مراحلبعد از طرف سازمان بنادر و کشتیرانی طبقشرائط خاص مورد استفاده قرار گیرد.3 - در تعرفههای مربوط به انبارداری تجدید نظر خواهد شد تا از انبارهای ترانزیتیبه صورت انبارهای طویلالمدت استفاده نشود.4 - برای تأمین کادر فنی نسبت به ایجاد آموزشگاه فنی برای تعلیم کادر و اعزامدانشجو به آموزشگاههای خارج از کشور اقدام خواهد گردید.5 - در جهت بهبود هدایت کشتیها و حداکثر بهرهبرداری از اسکلههای موجود هر یک ازبنادر مجهز به شبکه مخابراتی خواهد شد.6 - برای نگهداری تجهیزات و تأسیسات بندری سازمان بنادر و کشتیرانی برنامه مشروحیهر سال برای پنج سال آتیه با در نظر گرفتن استهلاک ماشینآلات و احتیاجات ترمیمیدیگر تهیه خواهد نمود.7 - مؤسسات کشتیرانی ایرانی باید برنامه خطوط جدید حمل و نقل خود را به ترتیبیتهیه و تنظیم نمایند که ضمناً امکان حمل کالاهایی که توسطسایر کشتیرانیها در خطوطبینالمللی از نزدیک آبهای ایران عبور مینماید و در بنادر کشورهای همسایه تخلیهمیگردند میسر سازد. برای این منظورلازم است که برنامههای مربوط به حمل و نقلدریایی کالاهای به مقصد و یا از مبدأ ایران و امکانات استفاده از بنادر کشورهایدیگر نزدیک ایران بهصورت ترانزیت مورد مطالعه قرار گیرد و این برنامهها توسطوزارت راه و ترابری تهیه گردد و شرکتهای کشتیرانی ایرانی در اجرای این برنامههامشارکتنمایند و از تسهیلات مالی پیشنهاد شده در این برنامه برخوردار شوند.ث - خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجرایی ساختمان و توسعه فرودگاهها و حمل و نقلهوایی:1 - به منظور جذب نیروی انسانی و کارکنان متخصص و همچنین نگهداری صحیح فرودگاهها وتجهیزات و تأسیسات فرودگاههای هواپیمایی کلکشور برنامه مشروحی هر سال برای پنجسال آتیه با در نظر گرفتن استهلاک تجهیزات و تأسیسات مربوط و احتیاجات ترمیمی دیگرتهیه خواهد نمود.2 - برای تأمین کادر فنی مورد نیاز، آموزشگاههای اختصاصی تقویت و تجهیز خواهندگردید.3 - شرکت هواپیمایی ملی ایران که یک مؤسسه بازرگانی است موظف به پرداخت حق پرواز وفرود و بهرهبرداری از فرودگاههای کشور خواهد بود.4 - به منظور هماهنگ کردن برنامه ساختمان فرودگاهها با برنامه بهرهبرداری ازآنها، هیچ فرودگاه جدیدی ساخته نخواهد شد مگر آنکه قبلاً شرکتهواپیمایی ملی ایرانبرای آن برنامه پرواز پیشبینی نمایند.علاوه بر خطمشیها و سیاستهایی که برای برنامههای مختلف فصل ارتباطات به شرحفوق تعیین گردیده است نظر به اینکه اجرای پروژههایبندرسازی، راهسازی و راهآهن ودر نتیجه افزایش کشش و ظرفیت آنها تا سال 1357 وقت خواهد گرفت لذا به منظور کاهشتنگناهای موجود ارتباطیسیاستها و خط مشیهای دیگری به شرح زیر نیز به مورد اجراءگذارده خواهد شد.1 - تجدید نظر اساسی در مقررات گمرکی و تشریفات ترخیص کالا.2 - رفع حتمی موانع اداری موجود برای پاساوان کردن هر چه بیشتر کالاهای وارداتی.3 - افزایش نوبت کار در بنادر و گمرکات کشور تا حد شبانهروزی.4 - واگذاری اختیارات بیشتر به رؤسا و مسئولان بنادر و گمرک خانههای کشور ومؤاخذه آنها در صورت امتناع از اعمال اختیارات مزبور.5 - تشویق افراد و مؤسسات بازرگانی به سوق دادن موزون و متعادل کالاهای وارداتیخود به بنادر مختلف به نحوی که فشار بیش از حد به بنادر معینی(علیرغم امکاناستفاده از بنادر دیگر) وارد نیاید.6 - واگذاری تخلیه و بارگیری در بنادر به بخش خصوصی.7 - تأکید بر تشویق افراد و مؤسسات بازرگانی و یا اتاقهای بازرگانی و شرکتهایخصوصی به ایجاد شاهراهها، اسکلهها و انبارهای اختصاصی.8 - استفاده حداکثر از "بارج" ها به منظور تسریع در تخلیه کالا از کشتی.9 - تجدید نظر قطعی و اساسی در مقررات ارجاع عملیات نقشهبرداری به سازماننقشهبرداری و مؤسسات خصوصی.برنامههای مشخص:الف - ساختمان و توسعه شاهراهها- در دوران برنامه پنجم نسبت به شروع ساختمانحدود 1730 کیلومتر شاهراه اقدام خواهد شد که تا انتهای دورانبرنامه حدود 455کیلومتر آن تکمیل و آماده بهرهبرداری گردیده و تکمیل بقیه به برنامه ششم موکولخواهد شد. (جدول شماره 1).به جز شاهراههایی که در برنامه پنجم تکمیل و آماده بهرهبرداری خواهند شد سایرشاهراهها در صورتی که ایجاد آنها با مشارکت بخش خصوصیامکانپذیر باشد از نظراعتباری محدودیتی نداشته و پس از بررسی لازم به موقع اعتبار مورد نیاز آن تأمینخواهد شد.جدول شماره 1 - ساختمان شاهراهها>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7327<شاهراههایی که در طی برنامه پنجم تکمیل و آماده بهرهبرداری خواهند بود.ب - ساختمان و توسعه راههای اصلی - در پایان برنامه چهارم طول راههای اسفالته دردست بهرهبرداری بالغ بر 12.500 کیلومتر بوده است. در برنامهپنجم با توجه به لزومایجاد ارتباط سریع بین مراکز جمعیت و قطبهای کشاورزی و صنعتی و معدنی و بازارهایعمده آنها و همچنین اتصال بنادر ودروازههای زمینی به داخل کشور و تأمین ارتباطسریع با مراکز توریستی، علاوه بر تکمیل عملیات ناتمام راههای اصلی برنامه چهارم(جدول شماره2)اقدام به ساختمان 7498 کیلومتر راه اصلی جدید خواهد گردید که باتوجه به اولویت ساختمانی آنها به دو گروه تقسیم شدهاند.گروه اول شامل 3.668 کیلومتر راههای واجد اولویت درجه یک است که ساختمان آنها بهطور کامل در برنامه پنجم عملی خواهد شد. گروه دوم شامل3.830 کیلومتر راه با اولویتدرجه دو است که ساختمان آنها در برنامه پنجم شروع و تکمیل آنها به برنامه ششمموکول میگردد.(جداول شماره 3 و 4)جدول شماره 2 - راههای اصلی ناتمام برنامه چهارم که طی برنامه پنجم تکمیل خواهدشد>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7329 الی 7333<پ - ساختمان و توسعه راههای فرعی - در کشور پهناوری مانند ایران که مراکز مهمجمعیت و مصرف و مناطق عمده تولید با فواصل زیاد از هم قرارگرفتهاند راههای فرعیدر تأمین ارتباط نواحی کشاورزی، صنعتی و معدنی و فراهم نمودن امکانات بهرهبرداریاز منابع جنگلی و تأمین ارتباط مناطقدور افتاده به شهرها و در نتیجه بالا بردنسطح فرهنگ و بهداشت مناطق مذکور حائز اهمیت فراوان میباشد.در پایان برنامه چهارم طول راههای فرعی در دست بهرهبرداری حدود 12 هزار کیلومتربوده است و در برنامه پنجم علاوه بر تکمیل 3500 کیلومترراههای برنامه چهارم، بهمنظور توسعه شبکه راههای فرعی کشور ساختمان 15500 کیلومتر راه فرعی جدید به مرحلهاجراء گذارده خواهد شد که ازاین مقدار ساختمان 8000 کیلومتر تا پایان برنامه پنجمخاتمه خواهد یافت و تکمیل 7500 کیلومتر دیگر به برنامه ششم موکول میگردد.راههای فرعی جدید که ساختمان آنها در این برنامه شروع میگردد کلاً به صورتآسفالته خواهد بود. اسامی راههای فرعی استانی و منطقهای واجداولویت به موقع درهنگام تدوین بودجههای سالیانه بر حسب نیاز استانها تهیه و پیشنهاد خواهد شد.ت - نگهداری و ترمیم اساسی راهها - با توجه به سرمایهگذاریهای سنگینی که طیبرنامههای گذشته جهت احداث راههای اصلی و فرعی شده استنگهداری به موقع و صحیحراههای موجود اولویت تام خواهد داشت. جمع اعتبار پیشبینی شده از محل اعتباراتعمرانی جهت نگهداری راهها طیبرنامه پنجم معادل 25 میلیارد ریال میباشد که باصرف آن شروع عملیات جدید روکش آسفالت 3000 کیلومتر راههای اصلی و آسفالت نفوذیحدود10000 کیلومتر راههای شنی و تدارک ماشین آلات راهداری معادل 8.0 میلیارد ریالانجام خواهد گرفت - جدول شماره 6).در ضمن برای آموزش و تربیت کادر فنی مورد لزوم راهداری در دوران برنامه پنجم ازاعتبار فصل آموزش استفاده خواهد شد.جدول شماره 6 - برنامه نگهداری و ترمیم اساسی راهها در دوران برنامه پنجم>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7335<ث - ساختمان و توسعه شبکه راهآهن - برنامه پنجم راهآهن با در نظر گرفتن افزایشحجم مبادلات بازرگانی خارجی و میزان حمل و نقل داخلی کشورو به منظور برقراریارتباط لازم بین دروازههای ورودی و مراکز مصرف تنظیم و تدوین گردیده است.فعالیتهای عمده برنامه پنجم راهآهن به ترتیباولویت به شرح زیر میباشد:اول - تکمیل عملیات ناتمام برنامه چهارم: این عملیات شامل خرید لوازم ریلگذاری وتجهیزات (واگن - لوکوموتیو و غیره) - مرمت قسمتی ازخطوط قدیمی و فرسوده - برقیکردن خط تبریز - جلفا - تجهیز و توسعه خطوط ذوبآهن - تکمیل خطآهن زرند کرمان -ساختمان تعدادیروگذرهای راهآهن و ایجاد ایستگاه باری بندر شاهپور میباشد.دوم - عملیات جدید برنامه پنجم:1 - احداث راهآهن برقی و دو خطه بندرعباس - سیرجان - محور یزد کرمان.2 - ایجاد خط دوم برقی تهران - اهواز - بندر شاهپور3 - ایجاد خط دوم برقی تهران - قزوین - تبریز4 - احیای قسمتی از خطوط موجود5 - ساختمان مجتمع تعمیرگاه لوکوموتیو و واگن6 - ساختمان چهار انبار کالا هر یک به مساحت یکصد هزار متر مربع در مسیر خطآهنقزوین تهران - بندر شاهپور.7 - خرید تجهیزات و ماشین آلات مورد لزوم به منظور افزایش قدرت کشش و بهرهبرداریخطوط جدید.8 - مطالعه و تهیه پروژه اجرایی خطوط واحد اولویت شامل اصفهان - اهواز کرمانزاهدان میرجاوه - مشهد سرخس.شرح کلی برنامه راهآهن طی برنامه پنجم در جدول شماره 7 منعکس میباشد.جدول شماره 7 - شرح کلی برنامه راهآهن در دوران برنامه پنجم>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7337<*>>پاورقی: به علت ضرورت و فوریت اجرای عملیات ردیف 6 جدول فوق، هیچگونه محدودیتاعتباری در مورد احداث خطوط مذکور وجودنداشته و در صورتی که امکان هزینه نمودنبیش از آنچه که در برنامه پنجم پیشبینی شده مقدور باشد به موقع اعتبار لازم تأمینخواهد شد.<<ج - ساختمان و توسعه بنادر - بر اساس مطالعات انجام شده و همچنین در اجرای سیاستکلی مبنی بر اینکه بنادر جنوب از سال 1357 به بعدجوابگوی صد درصد مبادلاتبازرگانی خارجی کشور از طریق جنوب باشد در دوران برنامه پنجم عملیات زیر به موقعاجراء گذارده خواهد شد:اول - تکمیل عملیات ناتمام برنامه چهارم - عمده این عملیات عبارت است از ساختمانتعمیرگاه و انبار و تأسیسات فرعی در بندرعباس، تعمیق کانالبوشهر و ساختمان بنایاداری، ساختمان چهار پست اسکله جدید در بندر شاهپور، توسعه بنادر پهلوی و نوشهر وخرید تجهیزات تخلیه و بارگیریبرای کلیه بنادر کشور.دوم - عملیاتی که در برنامه پنجم شروع خواهد شد عبارت است از:1 - با توسعه و تجهیز بندر شاهپور شامل 26 پست اسکله جدید و اسکله مخصوص بارجها،تأسیسات تخلیه سنگ معدن، تأسیسات سیلوی ترانزیتبرای تخلیه گندم، محوطهسازی وتعریض کانال در خور موسی این بندر در حالت عادی آمادگی قبول حدود 15.0 میلیون تنکالای غیر نفتی را در سالخواهد داشت.2 - با ایجاد اسکلههای جدید در بندر بوشهر این بندر در حالت عادی آمادگی جذب حدودیک میلیون تن کالای غیر نفتی را در سال خواهد داشت.3 - با واگذاری بندر تجارتی فعلی بندر عباس به نیروی دریایی شاهنشاهی ایجاد مجتمعبندری جدید در این ناحیه ضروری است. طبق مطالعاتانجام شده محل این بندر حدود 30کیلومتری غرب شهر بندر عباس در محوطهای به مساحت حدود کیلومتر مربع تعیین شده کهعلاوه بر تأسیساتبندری محلهای لازم جهت ایجاد صنایع مجتمع بندری جدید در اینناحیه ضروری است. طبق مطالعات انجام شده محل این بندر حدود 30 کیلومتریغرب شهربندر عباس در محوطهای به مساحت حدود کیلومتر مربع تعیین شده که علاوه بر تأسیساتبندری محلهای لازم جهت ایجاد صنایع جوارآب، محوطه لازم برای بندر آزاد و بندرماهیگیری در آن پیشبینی گردیده است. این بندر در مرحله اول توسعه در سال 1357میتواند در حالت عادیحدود 10 میلیون تن کالاهای غیر نفتی را در سال بپذیرید.4 - با احداث بندر جدید چاهبهار این بندر آمادگی پذیرش 200 هزار تن کالا را درسال خواهد داشت.5 - با ایجاد اسکلههای جدید در بنادر پهلوی و نوشهر ظرفیت این دو بندر در آخربرنامه پنجم مجموعاً بالغ بر 800 هزار تن کالای غیر نفتی در سالخواهد شد.با این ترتیب با احتساب ظرفیت عادی خرمشهر ظرفیت عادی سالیانه کلیه بنادر تجاریکشور در سال 1357 تقریباً معادل 29.0 میلیون تن برایکالاهای غیر نفتی بالغ خواهدشد.6 - به منظور کمک در عمران بنادر کوچک و جزائر خلیج فارس و توسعه ماهیگیری،ساختمان موجشکن و اسکله در بنادر و جزایر مزبور و همچنینایجاد خطوط کشتیرانی درسواحل خلیج فارس به مرحله اجراء در خواهد آمد.7 - به منظور تأمین دریانوردی امن اقدامات اساسی و ضروری شامل تکمیل تجهیزاتشناور، وسایل مخابراتی دریایی، توسعه و تکمیل چراغها وعلائم دریایی، تدارکتجهیزات لازم برای راهنمایی کشتیها در محوطه بندر به مرحله اجراء در خواهد آمد.8 - انجام برنامههای آموزشی و تربیت کادر فنی مورد لزوم برای امور بندری وکشتیرانی در ردههای مختلف در نظر گرفته شده است.شرح کلی برنامه پنجم ساختمان و توسعه بنادر در جدول شماره 8 منعکس میباشد.جدول شماره 8 - برنامه ساختمان و توسعه بنادر در دوران برنامه پنجم>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7340<*>>پاورقی: به علت ضرورت و فوریت توسعه و تجهیز بنادر شاهپور و عباس هیچگونهمحدودیت اعتباری در مورد تکمیل این دو بندر وجودنخواهد داشت و در صورتی که امکانهزینه نمودن بیش از آنچه که در برنامه پنجم پیشبینی شده میسر باشد به موقع اعتبارلازم تأمین خواهد شد.<<چ - ساختمان و توسعه فرودگاهها - برنامه پنجم ساختمان و توسعه فرودگاههای کشور باتوجه به افزایش ترافیک هوایی و نیازمندیهای روز افزونکشور به فرودگاهها و تأسیساتو تجهیزات هواپیمایی تهیه و تنظیم گردیده و شامل قسمتهای زیر است:1 - تکمیل عملیات ناتمام برنامه چهارم - قسمتی از عملیات ساختمانی فرودگاههای کشورمانند ساختمان فرودگاه اصفهان و توسعه فرودگاه مهرآباد وهمچنین عملیات مربوط بهتهیه و نصب تجهیزات فرودگاهها که در دست اقدام است طی برنامه پنجم تکمیل خواهد شد.2 - توسعه فرودگاههای موجود - با توسعه فعالیتهای حمل و نقل هوایی و افزایش ترافیکفرودگاهها و همچنین استفاده از انواع جدید هواپیماها (اعماز بازرگانی و نظامی)توسعه و تجهیز و تقویت فرودگاههای موجود شامل توسعه و تقویت باند فرودگاههایرامسر، رشت، همدان، نوشهر، خارک،رضاییه، کرمان، اهواز و ایجاد ترمینالهای جدید درفرودگاههای اصفهان مشهد شیراز کیش و ساختمان و آشیانه هواپیما در فرودگاه مهرآبادبه مرحلهاجراء در خواهد آمد.3 - ساختمان فرودگاههای جدید کشوری - عملیات ساختمانی فرودگاه بینالمللی تهران کهمیبایست در سال 1360 آماده بهرهبرداری باشد در برنامهپنجم شروع و طی برنامه ششمتکمیل خواهد شد.ساختمان فرودگاههای جدید بابلسر، گرگان و بیرجند شروع و ساختمان فرودگاه اراک بهمرحله اجراء در خواهد آمد.4 - ساختمان فرودگاههای کوچک - به منظور توسعه حمل و نقل منطقهای و پست هوایی بینمراکز و شهرهای عمده استانها و تسهیل ارتباط باقطبهای صنعتی و کشاورزی مهم دربرنامه پنجم نسبت به ایجاد یک سلسله فرودگاههای محلی درجه 2 و 3 اقدام خواهد شد کهپس از آماده شدنخطوط هوایی منظم در این مناطق برقرار خواهد شد.5 - تعمیرات و مرمت اساسی فرودگاهها - در برنامه پنجم تعمیر و مرمت اساسی بعضی ازفرودگاهها انجام خواهد پذیرفت.6 - تجهیزات ناوبری و اتوماتیک پرواز - پروژه کنترل اتوماتیک پرواز به منظور تأمینسیستم ارتباطی سریع و مطمئن و خودکار کردن کنترل پرواز کلیههواپیماها و سایرماشینهای پرنده در سراسر فضای کشور شروع به اجراء خواهد شد همچنین تأمین ماشینآلات مورد نیاز و خرید پنج فروند هواپیمایبازرسی به منظور انجام بازرسیهایدورهای مرتب و کنترل صحت کار دستگاههای هدایت هواپیما در کشور پیشبینی گردیدهاست.شرح کلی برنامه پنجم ساختمان و توسعه فرودگاهها در جدول شماره 9 منعکس میباشد.جدول شماره 9 - شرح کلی برنامه ساختمان و توسعه فرودگاهها در برنامه پنجم>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7343<*>>پاورقی: به علت ضرورت و فوریت ایجاد فرودگاه جدید بینالمللی تهران و پروژهاتوماتیک پرواز هیچ گونه محدودیت اعتباری در مورد آنها وجودندارد و در صورتی کهامکان هزینه شدن بیش از آنچه که در این برنامه پیشبینی شده وجود داشته باشد بهموقع اعتبار لازم تأمین خواهد شد. <<ح - حمل و نقل زمینی - برنامه ترابری جادهای در دوران برنامه پنجم عمرانی شاملعملیات زیر است:1 - خرید تعداد 2000 کامیون، 6000 تریلی و تدارک تجهیزات و احداث تأسیسات مربوط بهایجاد تراک ترمینالها ( پایانههای کامیون) و تعمیرگاههایمورد نیاز به منظوراستقرار نظام نوینی در ترابری جادهای.2 - آمارگیری حمل و نقل و ترافیک راههابرای اجرای برنامه حمل و نقل زمینی اعتباری معادل 14000 میلیون ریال در برنامهپنجم اختصاص یافته است.خ - حمل و نقل دریایی - به علت شرائط خاص جغرافیایی خلیج فارس و تعدد بنادر کوچکغیر مجهز به خصوص در قسمت جنوبی خلیج، کالاهایبه مقصد ایران حتی اگر کلیه بنادر وامکانات ترابری داخلی به حداکثر توسعه یابد نمیتواند از تعرفه حمل و نقل به مقصدخلیج فارس (که در حالحاضر بسیار گران است) مستثنی شوند علیهذا برای آنکه کالاهایمقصد ایران مشمول این گرانی و همچنین پرداخت جریمه نشوند لازم است کهمؤسساتکشتیرانی ایرانی توسط دولت حمایت و تقویت شوند.با در نظر گرفتن این مراتب و همچنین با توجه به لزوم توسعه شبکه خطوط حمل و نقلدر آبهای بینالمللی و خلیج فارس تعداد کشتیهای موجود از 18فروند (با ظرفیت 1.2میلیون تن در سال) به 90 فروند (با ظرفیت 8 میلیون تن در سال) در خاتمه برنامهپنجم افزایش داده خواهد شد. مضافاً تدارکتعدادی بارج و کشتیهای کوچک جهت تسریع درتخلیه کشتیهای بزرگ و حمل و نقل ساحلی پیشبینی شده است.ضمناً با اجرای برنامههای آموزشی کوشش خواهد شد که کادر ناوگان تجارتی کشور کلاًاز افراد متخصص ایرانی تأمین گردد.برای توسعه و تجهیز مؤسسات کشتیرانی ایرانی اعتباری معادل 40000 میلیون ریال درنظر گرفته شده است که به صورت وام با شرایطمناسب در اختیار مؤسسات مزبور گذاردهخواهد شد. به علت ضرورت و فوریت توسعه و تقویت هر چه بیشتر ناوگان تجارتی کشورهیچگونهمحدودیت اعتباری از نظر کمک به مؤسسات مورد اشاره وجود نداشته در صورتی کهامکان هزینه نمودن بیش از آنچه که در برنامه پنجم پیشبینی شدهمیسر باشد به موقعاعتبار لازم تأمین خواهد شد.د - حمل و نقل هوایی: با توجه به لزوم توسعه و تقویت شبکه خطوط هوایی بینالمللی،داخلی و منطقهای خرید 16 فروند هواپیما با اعتباری معادل22.5 میلیارد ریال که 6.5میلیارد آن به صورت وام پرداخت خواهد شد پیشبینی گردیده است با تدارک هواپیماهایفوق پروازهای بینالمللی بهزوریخ، وین، مسقط، پکن، شانگهای، توکیو، بیروت، قاهرهو نیویورک برقرار خواهد گردید و در جهت توسعه خطوط داخلی نیز پرواز بههمدان،سنندج، بابلسر، اراک، خرمآباد، کیش و دیگر شهرهایی که قابلیت پذیرشهواپیماهای هما را داشته باشند در طول برنامه پنجم انجام خواهد پذیرفت.جدول 10 - تعداد و نوع هواپیماهایی که طی برنامه پنجم خریداری خواهد شد>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7346<یک فروند آن در برنامه ششم تدارک خواهد شدسرمایهگذاری و اعتبارات عمرانیکل اعتبار فصل ارتباطات و حمل و نقل از 99.9 میلیارد ریال در برنامه چهارم (شامل84.7 میلیارد ریال از محل بودجه عمرانی و 15.2 میلیارد ریال ازمحل بودجه عادی) به425.6 میلیارد ریال در برنامه پنجم بالغ میگردد.جدول شماره 11 اجزاء اعتبارات فوق را در برنامه پنجم نشان میدهد.جدول شماره 12 کل سرمایهگذاری ثابت بخش عمومی و بخش خصوصی را در ارتباطات و حملو نقل نشان میدهد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7347 الی 7350<2 - مخابرات، پست، رادیو و تلویزیونمقدمههماهنگ نمودن شبکه مخابراتی با رشد سریع اقتصادی از یک طرف، دسترسی به همه نقاطپراکنده کشور به منظور استفاده از همه منابع و تحققسیاست عدم تمرکز دولت از طرفدیگر توسعه قابل ملاحظه را در امر پست و مخابرات موجب شده است. توسعه نیازهایجامعه در آینده به اینوسائل اجازه میدهد که به طور واقعبینانه آخرین ترقیات فنیرا در انتخاب این سیستمها به کار برده و از نظر اقتصادی کاملاً بجا است کهبرنامهاحتیاجات 20 سال آینده را از هم اکنون به طور دقیق تنظیم نمود.هدفهای اساسیالف - تعداد تلفنهای خودکار تا آخر برنامه پنجم دو میلیون شماره و تا پایانبرنامه ششم به 7.5 میلیون شماره بالغ خواهد گردید.ب - از ماهواره مستقل ملی به منظور گسترش مدارات مخابراتی به اقصی نقاط و پوششرادیویی و تلویزیونی استفاده خواهد شد.پ - خطوط یکپارچه مایکروویو تکمیل میگردد.ت - توسعه تلگراف و ایجاد شبکه فرآیند راه دور، خودکاری بیشتر در امر ارتباط بیننقاط و تأسیسات تلفن و گسترش شبکههای ارتباطی با کشورهایجهان از جمله هدفهای کلیاست.ث - تقویت ظرفیت شبکه پستی کشور تا حدود یک میلیارد نامه در سال از طریق به کاربردن تکنیکهای جدید و تقلیل زمان ارسال نامه در نقاط مختلفکشور، به صورتی کهمراسلات پستی در نقاط پر جمعیت حداکثر ظرف مدت 24 ساعت و در نقاط کم جمعیت حداکثرطی 48 ساعت و در سطح کشوراز یک نقطه به نقطه دیگر حداکثر 96 ساعت به گیرنده برسد.ج - شبکه رادیو تلویزیون از طریق نصب فرستندههای بیشتر و تقویت فرستندههای موجودو ایجاد شبکه تلویزیون رنگی از لحاظ کمی گسترشخواهد یافت و با نصب فرستندههایبسیار قوی موج متوسط، صدای رادیو ایران برای کشورهای آن طرف مرز تقویت خواهد شد.خط مشیها و سیاستهای اجراییالف - در زمینه مخابرات1 - توسعه و تأسیس صنایع الکترونیک با مشارکت سازندگان داخلی و خارجی.2 - جلوگیری از نصب و تأسیس شبکههای مخابراتی خصوصی به منظور تأمین حداکثربهرهبرداری از خطوط تأسیس شده عمومی.3 - انتخاب پیشرفتهترین نوع سیستم تلفن و شبکه مخابراتی با توجه به صرفههایاقتصادی و مسائل فنی.4 - استفاده از روشهای نوین مدیریت و نظارت در اجرای طرحها به منظور صرفهجویی درهزینه و کوتاه نمودن زمان بین سرمایهگذاری و بهرهبرداری.5 - تأمین نیروی انسانی کارآمد و کافی طی یک برنامه فشرده و پیشرفته.6 - توسعه تحقیق و بررسی در زمینه سیستمهای الکترونیکی و مخابراتی از طریق همکاریمؤثر با مراکز تحقیقاتی کشورهای خارج و دانشگاههایکشور.7 - اجرای طرحهای بزرگ توسعه تلفن کشور به صورت یک جا و با کمک متخصصین خارجی.ب - در زمینه پست1 - تغییر تشکیلات پست به منظور ایجاد تحرک لازم در نظام اداری، مالی وتصمیمگیری.2 - تشکیل شرکت حمل و نقل پست با استفاده از همه امکانات حمل و نقل دولتی.پ - در زمینه رادیو و تلویزیون1 - تغذیه شبکه با برنامههایی که مورد نیاز جامعه است.2 - سنجش اثرات برنامههای پخش شده در مردم و رعایت نظرات و افکار عمومی در تنظیمبرنامههای بعدی.3 - تهیه برنامههایی که فرهنگ ملی را محفوظ داشته و به ایرانیان و به جوامع خارجیبه شناساند.4 - شرکت و کمک سازمانها و مؤسسات دولتی در تهیه و تولید برنامههای تخصصی وحرفهای.5 - استاندارد کردن گیرندههای تلویزیون و کاهش قیمت آن به منظور افزایش تعداداستفادهکنندگان.6 - تجدید نظر در سازمان خبرگزاری به منظور سرعت در مبادلات خبرهای خارجی و داخلی.برنامههای مشخص.الف - در زمینه مخابرات:1 - ازدیاد ظرفیت تأسیسات تلفنی کشور از 430 هزار شماره به 2.0 میلیون شماره (5.5تلفن برای یکصد نفر).2 - افزایش تعداد شهرهایی که دارای مرکز تلفن خودکار خواهند بود از تعداد 32 شهربه 250 شهر.3 - ایجاد ارتباط تلفن خودکار بین شهری و توسعه خطوط راه دور در 224 نقطه جدید.4 - ازدیاد ظرفیت مخابراتی کانالهای شبکه مایکروویو موجود برای قبول بار ترافیکناشی از توسعههای جدید در حد 40 هزار کانال.5 - توسعه خطوط مایکروویو از 89 نقطه به 250 نقطه.6 - افزایش مشترکین تلکس از 600 شماره به 9000 شماره.7 - نصب و بهرهبرداری از آنتن دوم ایستگاه زمینی اسدآباد.8 - ایجاد سیستم تلفن خودکار بینالمللی برای نمرهگیری مستقیم مشترکین تلفن داخلیبا کشورهای خارجی.9 - جمعآوری کلیه خطوط کاریر قدیمی و نوسازی شبکه مخابراتی همه نقاط با ضریباطمینان بالا و اعمال یک سیستم متغیر نرخ در ساعات مختلفشبانه روز برایبهرهبرداری از شبکه نصب شده در همه مدت به طور یکنواخت.10 - تجهیز شبکه تلگرافی از مرس به تلهتایپ تقریباً در 400 نقطه کشور.11 - ایجاد شبکه فرآیند راه دور به منظور استفاده بانکها، خطوط هواپیمایی،هواشناسی و سازمانهای مختلف که احتیاج به داشتن ارتباط سریع علائمدارند.ب - در زمینه پست:1 - تسریع در امر مبادله ترافیک پست از طریق ایجاد مراکز مکانیزه و تجزیه خودکاردر شهرهای تهران، مشهد، زاهدان، کرمان، شیراز، اصفهان، اهواز،همدان و تبریز.2 - ساختمان 300 دفتر پست شهری، 320 دفتر پست روستایی و تأمین 96 نمایندگی پستی،245 ایستگاه نامهرسانی، 30 دفتر سیار و نصب 16000صندوق پستی.پ - در زمینه رادیو و تلویزیون- گسترش پوشش برنامه اول تلویزیون 65 درصد جمعیت.- گسترش پوشش برنامه دوم تلویزیون 50 درصد جمعیت.- گسترش پوشش برنامه اول رادیو در حد پوشش 100 درصد با قدرت کافی در شب و روز.- گسترش پوشش برنامه دوم رادیو برای پوشش 50 درصد جمعیت در روز و 90 درصد جمعیت درشب.- توسعه شبکه پخش صدای ایران برای خارج با نصب فرستندههای قوی و آنتنهای جهتی.- گسترش شبکه اف. ام در حد مراکز استان و شهرهای مهم.- ایجاد شبکه تلویزیون رنگی به خصوص به منظور پخش برنامههای آموزشی- گسترش شبکه خبرگزاری پارس.سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانی:در تجدید نظر برنامه جمعاً 91.3 میلیارد ریال در فصل پست، مخابرات سرمایهگذاریخواهد شد که 66.3 میلیارد آن مستقیماً از محل بودجه عمومیکشور و 25.0 میلیارد بقیهاز منابع شرکت مخابرات ایران تأمین خواهد گردید.قسمت اعظم این اعتبار در برنامه تلفن شهری و بین شهری جهت انجام خطوط راه دور وشاهراههای مخابراتی به مصرف خواهد رسید. اعتباراتمربوط به رادیو و تلویزیون براینگهداشت سطح عملیات و فعالیتهای عمرانی جمعاً 54.5 میلیارد ریال میباشد که 23.7میلیارد آن در زمینهسرمایهگذاری ثابت خواهد بود. ارقام مربوط به رادیو تلویزیوندر بودجه امور عمومی منظور گردیده است.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7356 الی 7358<3 - عمران و نوسازی روستاهامقدمهنتایج سرشماری سال 1345 نشان میدهد که حدود 57 درصد از جمعیت کشور در بیش از 66هزار مرکز روستایی زندگی میکنند که 74 درصد اینجمعیت در 18 هزار روستا که تعدادساکنین هر کدام بیش از 250 نفر میباشد سکوت دارند و 26 درصد از جمعیت باقیماندهدر 48 هزار روستا باجمعیتی کمتر از 250 نفر ساکنند.تدابیر تازه مبتنی بر این اساس است که حداکثر سرمایهگذاری و فعالیتهای اینبرنامه در حوزههای عمران روستایی متمرکز گردد تا بدین وسیلهموجبات برخورداریاکثریت افراد جامعه روستایی از تأسیسات و تسهیلات رفاهی امکانپذیر شود و ازامکانات موجود در مراکز حوزههای مذکور بهعنوان اهرمی در جهت نوسازی روستاهااستفاده به عمل آید.هدفهای کلیهدفهای کلی عمران روستایی هماهنگ با سایر بخشهای برنامه پنجم عبارتند از:الف - تعمیم عدالت اقتصادی و اجتماعی در روستاها.ب - کاهش فاصله سطح زندگی شهر و روستا.پ - مشارکت مؤثرتر جامعه روستایی در نوسازی روستاهای کشور.خط مشیهای اساسی:الف - هر حوزه شامل مجموعهای از دهات در محدودهای مشخص میباشد.در این مجموعه یکی از دهات با توجه به ظرفیت بالقوه اقتصادی و اجتماعی و بر اساسضوابط عمده زیر به عنوان مرکز خدمات حوزه انتخابمیشود:1 - روند افزایش جمعیت از سال 1345 تا 1350.2 - بالا بودن سطح تولیدات کشاورزی و دامی.3 - وجود منابع آب برای توسعه آتی.4 - وجود امکانات لازم، جهت ایجاد و یا توسعه سازمانهای اداری و محلی.5 - وجود سرویسهای مسافرتی، بانکی، تعاونی، بازار و یا دارا بودن زمینهای مساعدجهت تأمین خدمات مذکور.6 - مرکزیت از نظر جغرافیایی جهت سرویسرسانی به دهات حوزه.در محدوده هر حوزه تعدادی از دهات که جمعیت هر یک بیش از 250 نفر است به عنواناقمار تعیین میگردد.در مراکز حوزههای عمران روستایی بر مبنای طرح جامعی که برای گسترش آینده مرکزحوزه تنظیم میشود شبکه لولهکشی آب آشامیدنی، درمانگاه،دبستان، مدرسه دورهراهنمایی، دبیرستان، خانه فرهنگ روستایی، میدانهای کوچک و ساده ورزشی، کتابخانه،حمام، کشتارگاه، غسالخانه و عنداللزومسیلبند و هنرستان روستایی، پارک تفریحی وفضای سبز و همچنین برق، انبار و فروشگاه تعاونی، خانههای سازمانی، خانههایمسکونی جهتروستاییان، دفاتر اداری، خانه انصاف و در صورت لزوم کلینیک دامپزشکی وسایر تأسیسات لازم ایجاد میشود و پیشبینیهای لازم برای استقرارصنایع به عملمیآید.در دهات اقمار حوزه پروژههای آب آشامیدنی، راه ارتباطی، دبستان و در صورتخودیاری و مشارکت روستاییان و یا موارد استثنایی و ضروری حمامپیاده میگردد.ب - ایجاد تأسیسات زیربنایی و تسهیلات رفاهی و تمرکز خدمات مورد نیاز در مراکزحوزههای عمران روستایی به منظور پوشش حداکثر جمعیت وفراهم ساختن موجبات پیشرفتکشاورزی و صنایع در سطح روستاها متناسب با احتیاجات هر حوزه.پ - ایجاد فرصتهای لازم برای پرورش استعدادهای فنی، ورزشی و هنری جامعه روستایی وپذیرش پدیدههای نو در جهت سازندگی مناطقروستایی از طریق گسترش و بهبود کیفیتبرنامههای آموزشی همه جانبه.ت - تشویق و هدایت جامعه روستایی به بهرهبرداری کامل از منابع تولیدی و نگهداریتأسیسات ایجاد شده و مشارکت فعالانه روستاییان در امورمربوط به روستاها به منظورتحکیم مبانی فرهنگ و استقلال ملی.ث - ایجاد فرصت لازم برای پرورش استعدادهای خلاقه نیروی انسانی در روستاها از طریقگسترش سوادآموزی، تقویت فعالیت خانههای فرهنگروستایی، تعمیم آموزش تعاونی، بهبودکمی و کیفی ترویج کشاورزی و خانهداری و فراهم ساختن تسهیلات بیشتری برای تعلیمجوانان روستایی دررشتههای فنی و حرفهای.ج - پیروی از اصل عدم تمرکز کارها و لزوم مشارکت مؤثرتر جامعه روستایی در امورعمرانی مربوط به خود، به وسیله سیاست دخالت دادن هر چهبیشتر روستاییان در فعالیتنوسازی روستاها. در این زمینه امکانات کافی برای انجمنهای ده و شهرستان،تعاونیها، خانههای انصاف، خانههای فرهنگروستایی فراهم میشود تا آنها بتواننددر تنظیم برنامههای محلی و نظارت بر حسن پیشرفت عملیات و نگهداری از تأسیسات وساختمانهای ایجاد شدههمکاری کنند. اجرای طرحها به صورت خاص ناحیهای با سرعت وتسهیلات بیشتری انجام خواهد گرفت و سازمانهای اجرایی ملزم خواهند بود تانسبت بهانجام برنامههای مربوط به خود در حوزههای عمران روستایی اولویت قائل شوند.چ - توزیع هماهنگ کادر خدماتی دستگاههای اجرایی مورد نیاز حوزههای عمران روستاییدر مراکز این حوزهها.ح - استفاده از زمینهای دولتی و رایگان برای احداث تأسیسات زیربنایی، رفاهی وخدمات در مراکز حوزههای عمران روستایی با توجه به امکاناتتوسعه آتی آنها.در صورتی که زمین رایگان موجود نباشد، زمین مورد نیاز در درجه اول از اراضی غیرمزروعی روستای مورد نظر و در درجه دوم از اراضی دیم و درصورت اضطرار از اراضیدرجه چهار و سه آبی بر اساس ضوابط و مقررات آییننامهای که تهیه و به تصویبمیرسد خریداری خواهد شد.خ - ایجاد اشتغال و کمک به افزایش درآمد روستاییان به وسیله تأکید بر استفاده ازوجود نیروی کارگر محلی. به این ترتیب در بخش ساختمان عمرانروستایی در برنامه پنجمحدود 130 هزار اشتغال جدید به وجود خواهد آمد.برنامههای مشخصدر دوران برنامه پنجم حدود ده میلیون نفر از جمعیت روستایی از تأسیسات زیربنایی وتسهیلات رفاهی فصل عمران و نوسازی روستاها بهرهمندخواهند شد.الف - در برنامه پنجم نسبت به ایجاد تأسیسات زیربنایی 1180 حوزه که حدود 12 هزارروستا را در بر میگیرد اقدام میشود. محدوده هر حوزه عمرانروستایی در مناطقمختلف کشور، با توجه به پراکندگی دهات متغیر بوده و حجم و کیفیت پروژهها نیز درحوزههای هر منطقه با رعایت ویژگیهایاقلیمی، اقتصادی و اجتماعی صورت خواهد گرفت.شرکتهای سهامی زراعی و تعاونیهای تولید هر کدام به عنوان یک حوزه عمرانی تلقی شدهواولویت ویژهای برای ایجاد تأسیسات زیربنایی آنها منظور خواهد شد. طرحهای مشخصتأسیسات زیربنایی عبارتند از:1 - حدود 40 هزار کیلومتر راه روستایی با استاندارد مناسب و ابنیه لازم.2 - 15500 پروژه آب آشامیدنی.3 - 7000 پروژه حمام، کشتارگاه و غسالخانه.4 - 3500 پروژه سیلبند، سیل برگردان، تسطیح و شنریزی معابر و زمینهای ورزشی درحوزههای عمران روستایی.ب - برای روستاهای منفرد با جمعیت بیش از 250 نفر و به ویژه روستاهای منفردی که درگذشته طبق مقررات سهم خودیاری برای تأسیسات زیربناییپرداختکردهاند و همچنیندهات منفردی که پس از ادغام تعاونیهای روستایی به عنوان مرکز عمل شرکتها انتخابگردیدهاند نیز تأسیسات زیربناییضروری ایجاد خواهد شد.پ - برای رفع نواقص و تکمیل پروژههای نیمه تمام و همچنین احداث تأسیسات زیربناییروستاهای مناطق خاص و نیز مقابله با پیشامدهای غیرمترقبه و اضطراری اعتبار کافیاختصاص یافته است.برای سرمایهگذاری ثابت در تأسیسات زیربنایی مزبور اعتباری معادل 6 میلیارد ریالمنظور شده و پیشبینی میشود که با اختصاص اعتبار مزبور نسبتبه تأمین 1500 پروژهآب آشامیدنی و لولهکشی، 500 پروژه حمام و 500 پروژه سیلبند و سیل برگردان درروستاهای منفرد پر جمعیت و 2000 موردتأسیسات زیربنایی در روستاهای مناطق خاص وموارد اضطراری و 1000 مورد تکمیل و توسعه پروژههای نیمه تمام موجود اقدام گردد.ت - آشنا نمودن روستاییان به فنون و مهارتهای جدید و تربیت کارگر ماهر کشاورزی وتکنیسین برق، ماشین آلات و سایر حرفههای مورد نیاز روستاها.ث - تکمیل آموزش ضمن خدمت مأموران دولت در سطح روستاها.ج - برای رهبران محلی و جوانان روستایی برنامه آموزشی در زمینههای اصول تعاون وخودیاری اجرا میگردد تا بیش از پیش در پیشرفت فعالیتهایآبادانی روستاها مباشرت ومارکت نمایند. در این برنامههای آموزشی آشنا شدن هر چه بیشتر جامعه روستایی بامفاهیم فلسفه انقلاب شاه و ملت وپذیرش پدیدههای نو در جهت تقویت انجمنهای محلیو تعمیم دموکراسی سیاسی مورد تأکید قرار خواهد گرفت.چ - به منظور فراهم ساختن موجبات وحدت نظر در نحوه برداشت از مسائل روستایی وانجام کارهای عمرانی و کمک به هماهنگ شدن خدماتعرضه شده، آموزش تلفیقی و توجیهیروستاییان اجرا خواهد شد. این برنامه آموزشی نمایندگان انجمنهای محلی، تعاونیها وشرکتهای سهامی زراعیو همچنین سپاهیان انقلاب و سرپرستان شاغل واحدهای ذیعلاقه درنوسازی روستاها را زیر پوشش قرار میدهد و برای اینکه نتایج مورد نظر بهطورمؤثرتری عاید شود، در دوران برنامه نسبت به تهیه مقدمات ایجاد پنج مرکز آموزشیتوجیهی در مناطق مختلف کشور اقدام لازم به عمل میآید.ح - در دوران برنامه پنجم با استفاده از خدمات پژوهشی مؤسسات تحقیقاتی دانشگاهها ویا مهندسین مشاور نسبت به انجام پژوهشها و مطالعات همهجانبه اقتصادی و اجتماعیروستاهای کشور توجه بیشتر مبذول میگردد. این بررسیها حدود امکانات توسعه روستاهاو نیازهای مختلف جامعهروستایی ساکن محدوده عمل حوزههای عمران روستایی را مشخصخواهد نمود.سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانی:کل اعتبارات عمران روستایی از 11.7 میلیارد ریال در برنامه چهارم عمرانی کشور به66.4 میلیارد ریال در برنامه پنجم عمرانی کشور بالغ میگردد.جدول شماره 1 توزیع اعتبارات عمران و نوسازی روستاها را بر حسب برنامه نشانمیدهد.جدول شماره 2 سرمایهگذاری ثابت مربوط به این فصل را در برنامه پنجم نشان میدهد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7364 الی 7366<4 - عمران شهرهامقدمه:بر اساس بررسیهای انجام گرفته، طی برنامه پنجم عمرانی افزایش جمعیت شهرنشینایران در حدود 4 میلیون نفر برآورد میگردد و بدین ترتیبجمعیت شهرنشین ایران از13 میلیون نفر در ابتدای برنامه پنجم به 17 میلیون نفر در پایان دوره برنامه بالغخواهد شد.خصوصیات بارز شهرهای ایران در حال حاضر وجود تعداد زیادی شهرهای کوچک و تعدادمعدودی شهرهای بزرگ میباشد که توزیع و رشدناهماهنگ جمعیت شهری ایران را نشانمیدهد. این ناهماهنگی در رشد و توزیع جمعیت شهری مبین آن است که میل به زندگی درشهرهای بزرگرشد داشته و جمعیت بدون در نظر گرفتن ظرفیت و امکانات شهرهای بزرگ بامهاجرتهای دائمی بر تراکم بیش از حد این قبیل شهرها افزوده است.ادامه این گرایشمسائل و مشکلات حادی از قبیل تراکم نامتناسب جمعیت، ازدحام وسائط نقلیه، عدمتکافوی آب آشامیدنی، آلودگی هوا، کمبودتأسیسات و تسهیلات شهری و بالاخره عدمدسترسی به تأسیسات فرهنگی و بهداشتی را در شهرهای بزرگ موجب خواهد گردید.با توجه به نحوه توزیع فعلی جمعیت در شهرهای ایران و میزان افزایش آتی جمعیتشهرنشین، هدایت و کنترل مهاجرت به شهرها و جلوگیری ازتمرکز شدید جمعیت در یک یاچند شهر بزرگ امری ضروری میگردد. سیاستهای برنامههای عمرانی طی دوران برنامهعمرانی پنجم و بعد از آنحتیالمقدور در قالب سیاستهای عمران منطقه و همچنین درقالب یک سیاست جامع شهرنشینی تدوین و اجرا خواهد گردید. چنین سیاستهایی براساسهماهنگی بین برنامههای مختلف توسعه صنعتی، کشاورزی و اجتماعی و با بررسی مسائلینظیر تحرک و مهاجرت جمعیت، رابطه شهرها بایکدیگر، رابطه شهر با روستا و مناطقاطراف آن استوار خواهد بود تا بتوان در کاهش میزان گسترش شهرهای بزرگ مؤثر بود. درقالب طرح جامعسرزمین اساس تدوین برنامهها تأکید بر هدفهای جامعتری که نمایشگرکیفیت واقعی زندگی در شهرها است خواهد بود و از تعیین هدفهای پراکندهبرایبرنامههای مختلف اقتصادی و اجتماعی حتیالمقدور خودداری خواهد شد.هدفهای کلیالف - تنظیم سیاست شهرنشینی و تعیین توزیع متناسب جمعیت شهرنشین کشور از طریقبررسی مسائل مربوط به مهاجرت و تحرک جمعیت،شناخت استعدادها و امکانات مناطق کشور،تعیین میزان رشد و توسعه شهرها و جایابی شهرهای جدیدب - بهبود نظام برنامهریزی شهری و تقویت و بهبود مدیریت و تواناییهای فنیشهرداریها و سازمانهای محلی.پ - برقراری تعادل مطلوب بین شهرها از طریق ایجاد و توزیع متناسب تأسیسات شهری.هدفهای فوقالذکر در قالب نیازمندیها و بر اساس اولویتهای مربوط به قطبهایتوسعه و سایر شهرها پیگیری خواهد شد و به منظور تضمین حداکثراستفاده ازسرمایهگذاریهای انجام شده در قطبهای توسعه و برقراری تعادل مطلوب بین برنامههایتوسعه اقتصادی و برنامههای رفاه اجتماعی در اینشهرها و همچنین جذب مهاجرینبالقوه تهران به آنها کلیه برنامههای عمران شهری در هماهنگی با برنامههای توسعهصنعتی و با توجه به نوع فعالیتهایپیشبینی شده تنظیم و نسبت به ایجاد تأسیسات وتسهیلات لازم اقدام خواهد شد.خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجراییبه منظور تحقق برنامههای عمران شهری خط مشیها و سیاستهای اجرایی به شرح زیرمیباشد:الف - در زمینه هماهنگی:1 - همکاری در تهیه طرح جامع سرزمین جهت تدوین نحوه استفاده از اراضی در سطح کشورو تهیه و تدوین سیاست شهرنشینی در قالب برنامههایعمران منطقهای.2 - ارائه سیاستهای فنی شهرسازی و نظارت در تهیه طرحهای توسعه شهری به وسیله وزارتمسکن و شهرسازی.ب - در زمینه سیاست زمین:ذخیره زمینهای مورد نیاز برای ایجاد تأسیسات و تسهیلات ضروری شهری به منظورجوابگویی به نیازهای جمعیت شهرنشین کشور.پ - در زمینه سیاستهای اعتباری و مالی:1 - تخصیص منابع مالی برنامه به منظور ایجاد تأسیسات لولهکشی آب شهرها ایجادتأسیسات فاضلاب و طرحهای حفاظتی بر اساس استاندارهاییمتناسب با اهمیت شهرها.2 - مشارکت دولت در ایجاد سایر تأسیسات و تسهیلات شهری با توجه به اهمیت نیازشهرها و همچنین رعایت نسبت درآمد شهرداریها به جمعیت وامکانات توسعه آینده شهرها.3 - تقویت بنیه مالی شهرداریها از طریق حذف سهمیه پرداختی به ادارات آموزش وپرورش، انجمنهای بهداری و سازمان تربیت بدنی، سازمانپیشاهنگی کمیته ملی پیکار بابیسوادی و انجمن کتابخانههای عمومی.4 - بخشودگی اصل و بهره وامهای عمرانی پارهای از شهرداریها که به علت فقدانامکانات مالی مواجه با اشکال میباشند پس از بررسیهای لازم.ت - در زمینه سیاستهای عبور و مرور:ارزیابی سازمانهای مسئول عبور و مرور به منظور تمرکز فعالیتهای تصمیمگیری وبرنامهریزی و بهرهبرداری از سیستم حمل و نقل و عبور و مرور درشهرها و مشخصنمودن مسئولیت کلیه واحدهای ذیربط در رفع مشکلات عبور و مرور شهری.ث - در زمینه سیاستهای اجرایی:واگذاری عملیات اجرایی اهم طرحهای فصل عمران شهری به سازمانها و مقامات محلی بهمنظور تسریع در انجام برنامهها و تحقق هدفهای مربوط وهمچنین تقویت و بهبودمدیریت و تواناییهای فنی شهردار یا از طریق تجهیز و ایجاد یک هسته فنی برای اجرایطرحهای توسعه شهری و ارتقاءامکانات اجرایی سازمانهای محلی.برنامههای مشخصالف - به منظور تحقق هدفهای نظام برنامهریزی توسعه شهری و همچنین تقویت و بهبودمدیریت شهرداریها و سازمانهای محلی برنامههای زیر بهمرحله اجرا گذارده خواهد شد:1 - تنظیم سیاست شهرنشینی و تعیین توزیع متناسب جمعیت شهرنشین کشور از طریق بررسیمسائل مربوط به مهاجرت و تحرک جمعیت، شناختاستعدادها و امکانات مناطق کشور وبررسی رشد و توسعه شهرهای بزرگ و روشهای کنترل آنها در قالب طرح جامع سرزمین.2 - تهیه طرحهای توسعه شهری.3 - تهیه طرحهای تفصیلی.4 - تهیه نقشههای بزرگ مقیاس شهری (کاداستر).5 - کمک به ایجاد و تقویت دفاتر طرح و برنامهریزی شهرداریها.6 - تربیت کادر مورد نیاز برنامههای لازم در رابطه با مراکز آموزش عالی برایشهرداریها به منظور ارتقاء کارآیی دستگاههای مسئول شهری و تعمیمروشهای مترقیاداری، مالی، مدیریت و برنامهریزی.ب - به منظور برقراری تعادل مطلوب بین شهرها از طریق توزیع متناسب تأسیسات عمرانیبر اساس شناخت دقیق کمبودها و احتیاجات شهرهابرنامههای زیر به مرحله اجراءگذارده خواهد شد.1 - آب مشروب: تأمین و بهبود آب آشامیدنی شهرها از طریق ایجاد و توسعه تأسیساتعمومی به نحوی که تا پایان برنامه پنجم عمرانی علاوه بر 8.9میلیون نفر جمعیت شهریکه در ابتدای برنامه از آب آشامیدنی تأمین شده استفاده مینمودند بقیه جمعیت شهریایران یعنی 8.1 میلیون نفر دیگر ازطریق اشتراک واحد مسکونی و یا شیرهای برداشتعمومی از یک مصرف سرانه مطلوب برخوردار گردند.2 - فاضلاب: ارتقاء سطح بهداشت و رفاه عمومی از طریق پوشش کشوری شبکههای فاضلابشهرها و تقدم قطبهای صنعتی و شهرهایی که به علتبالا بودن سطح آب زیرزمینی بامشکلات متعددی مواجه هستند به نحوی که در این قبیل شهرها طی مدت ده سال و در مجموعطی مدت سی سال،برنامه فوق تکوین گردد.3 - طرحهای حفاظتی شهرها: به منظور جلوگیری از خسارات ناشی از سیلابها و طغیانرودخانهها بر اساس مطالعه خصوصیات طبیعی و جغرافیاییشهرها طرحهای حفاظتی از قبیلسیلبند، سیل برگردان و دیوار ساحلی احداث خواهد شد.4 - بهبود عبور و مرور شهری: به منظور برقراری هماهنگی و تعادل بین حمل و نقلعمومی و حمل و نقل انفرادی در رابطه با توسعه روزافزون شهرهااقدامات زیر به عملخواهد آمد:- استفاده حداکثر نیروی برق در ایجاد تأسیسات حمل و نقل عمومی.- توسعه تأسیسات حمل و نقل عمومی در داخل شهرها.- ایجاد توقفگاهها به خصوص در حاشیه مراکز پر ازدحام شهری.- ایجاد ترمینالهای خارج از شهر برای وسائط نقلیه سنگین.- ایجاد راههای گذرا و کمربندی.5 - نوسازی و بهسازی شهری: به منظور بهبود محیط زیست در شهرها نسبت به نوسازی وتجدید محلات قدیمی و غیر بهداشتی و همچنین نسبت بهایجاد سایر تأسیسات و تسهیلاتشهری مانند پارکها و فضای سبز اقدام خواهد شد. در کلیه عملیات مزبور لزوم حفظبافت تاریخی شهرها و توجه بهمعماری ملی و الهامپذیری از آن تأکید میگردد.6 - در مورد پایتخت ضمن جلوگیری از توسعه بیرویه جمعیت تهران ایجاد شبکه دفعفاضلاب و سیستم حمل و نقل عمومی با استفاده از نیروی برقاز برنامههای مشخص عمرانشهرها میباشد.پ - سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانی.کل اعتبارات عمرانی از میزان 9.1 میلیارد ریال در برنامه چهارم به 50.0 میلیاردریال در برنامه پنجم بالغ میگردد.جدول شماره 1 توزیع اعتبارات عمران شهری و جدول شماره 2 سرمایهگذاری ثابت درعمران شهری را نشان میدهد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7372 الی 7374<ساختمانها و تأسیسات دولتیمقدمهتحولات اقتصادی و اجتماعی سالهای اخیر باعث توسعه همه جانبه وظایف و خدمات دولتیدر سراسر کشور گردیده و نیاز دستگاههای دولتی را بهاستقرار در ساختمانهای اداریمناسب که با نوع و حجم فعالیتهای آنها مطابقت داشته باشد نیز افزایش داده است.طی دهه گذشته به خصوص در برنامه عمرانی چهارم توسعه حدود وظایف و خدمات دولتی باافزایش سریع کادر مورد نیاز دستگاههای دولتی توأمبوده به طوری که طی سالهای 51 -1347 به طور متوسط سالانه 28 هزار نفر به تعداد کارمندان دولتی افزوده گردیده وتعداد کارمندان از 300 هزار نفردر سال 47 به حدود 440 هزار نفر در پایان سال 1351بالغ گردیده است. پیشبینی میشود که در صورت ثابت ماندن این روند در سالهایبرنامهعمرانی پنجم تعداد کارمندان به حدود 600 هزار نفر در پایان سال 1356 بالغگردد.چنین افزایشی در تعداد کارمندان دولت با در نظر گرفتن سهم مؤثر ساختمانهای مناسبدر بالا بردن راندمان و بهبود کیفیت کار دستگاهها و با توجه بهاینکه در حال حاضراکثر دستگاههای دولتی به علت کمبود ساختمانهای مناسب در مضیقه بسر میبرند ایجادساختمانهای اداری به منظور جوابگوییبه احتیاجات ساختمانی دستگاهها و کمک به بهبودخدمات اداری را ضروری میسازد.هدف کلی:تأمین و ایجاد ساختمانهای اداری متناسب با حجم و کیفیت وظایف دستگاههای مختلفکشوری و انتظامی و همچنین نیروهای سه گانه شاهنشاهی.خط مشیهای اساسی و سیاست اجراییدر اجرای هدف فوق خط مشیها و سیاستهای اجرایی به شرح زیر است:الف - تمرکز ادارات دولتی - به منظور صرفهجویی در هزینه زمین و ساختمان و تسریعامور اداری و تسهیل ترافیک حتیالمقدور اداراتجدیدالاحداث دولتی در سطح بخشها دریک مجموعه ساختمانی متمرکز خواهند گردید.ب - اولویت شهرها و مناطق - در احداث ساختمانهای دولتی اولویت به بخشها و شهرهایکوچک و مناطقی داده خواهد شد که امکان سرمایهگذاریبخش خصوصی در آنها کمتر است.پ - استاندارد ساختمانی - استاندار ساختمانهای دولتی با توجه به کیفیت وظایفی کهبه عهده دستگاههای ذیربط محول گردیده و همچنین با در نظرگرفتن شرایط خصوصیاتاقلیمی مناطق تعیین خواهد شد و کلیه دستگاههای دولتی ملزم به رعایت آنها خواهدبود.ت - ساختمانهای دولتی در تهران - به منظور احتراز از تمرکز کارکنان دولت در شهرتهران و توزیع متناسب خدمات دولتی در سطح کشورحتیالمقدور از ایجاد ساختمانهایجدید دولتی در تهران برای دستگاههایی که نوع وظایف آنها به ترتیبی است کهمیتوانند در سایر مناطق کشورمستقر گردند جلوگیری به عمل خواهد آمد.برنامههای مشخصبا توجه به هدف اساسی و سیاستها و خط مشیهای پیش گفته برای برنامههای فصلساختمانهای دولتی عبارتند از:الف - برنامه ساختمانهای اداری کشوری - در قالب این برنامه نسبت به احداثساختمانهای اداری جهت دستگاههای مختلف کشوری نظیر دادگستریبخشداریها وفرمانداریها و ثبت اسناد و املاک اقدام خواهد شد.ب - برنامه ایجاد ساختمانهای دستگاههای انتظامی - در این برنامه نسبت به احداثساختمانهای اداری و ندامتگاههای شهربانی کشور و همچنینساختمانهای اداری وپاسگاههای ژاندارمری کشور و ساختمانهای ساواک و نیز سازمان دفاع غیر نظامی درتهران و شهرستانها اقدام میشود.پ - برنامه احداث سایر ساختمانهای دولتی - در قالب این برنامه سایر احتیاجاتساختمانی و تأسیساتی دستگاههای دولتی تأمین میگردد.ت - برنامه تحقیق و بررسی - هدف این برنامه انجام مطالعات و تحقیقات لازم درزمینههای مربوط به تنظیم استانداردها و بهبود روشهای ساختمانیو همچنین بررسی ومطالعه در زمینه کیفیت و کاربرد مصالح با توجه به موقعیت اقلیمی طرحهای مختلفمیباشد.4 - سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانی.سرمایهگذاری در ساختمانهای دولتی از مبلغ 33.8 میلیارد ریال در برنامه چهارم به319.0 میلیارد ریال در برنامه پنجم بالغ میگردد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7377 الی 7379<تأمین مسکن *مقدمه*>>پاورقی: با توجه به اهمیت لایحه مربوط به معاملات زمین که در بهمن 1353 تقدیممجلس شورای ملی گردیده و تأثیر آن در این برنامه، درصورت لزوم فصل تأمین مسکنمورد تجدید نظر قرار خواهد گرفت.<<امروزه بسیاری از کشورها با مشکلات عدیدهای در زمینه نارساییهای شهری به خصوصکمبود مسکن مواجه میباشند. کشور ایران که در دورانتحول از یک اقتصاد یک بعدی بهاقتصاد چند بعدی قرار گرفته است از این مشکل مبری نیست و در زمینه مسکن به علت عدمسرمایهگذاری کافی اینمشکل به نحو بارزی خودنمایی مینماید به طوری که در حالحاضر لزوم توجه و دخالت دولت را برای تنظیم برنامههای سنجیده دراز مدت وکوتاهمدت ایجاب مینماید.بر اساس برآوردهای انجام شده در پایان سال 1351 در برابر 2759 هزار خانوار شهری1625 هزار واحد مسکونی و برای 3489 هزار خانوار روستایی2908 هزار واحد مسکونیموجود بوده است که این ارقام حاکی از کمبودی معادل 1134 هزار واحد در مناطق شهری و581 هزار واحد در مناطقروستایی و یا جمعاً 1715 هزار واحد مسکونی به ازاء هرخانوار * یک مسکن در سطح کشور میباشد. با احتساب واحدهای مسکونی بدون عمرمفید،فاقد حداقل رفاه و ایمنی و بهداشت، تعداد کمبود مسکن به مراتب بیش از رقم ذکر شدهخواهد بود.*>>پاورقی لوح حق: در کتاب قانون این کلمه به صورت خوار آمده و بنا بر این تصحیحشده است.<<در پایان سال 1351 میزان تراکم در واحد مسکونی در سطح کشور 1.4 خانوار و در مناطقشهری 1.7 خانوار و یا به عبارت دیگر بیش از 8 نفر در هرواحد مسکونی زندگیمیکردهاند.بدین ترتیب تعداد 122 واحد مسکونی برای هر 1000 نفر جمعیت در مناطق شهری موجودبوده است.هدفهای کلیالف - کاهش تراکم فعلی افراد در واحدهای مسکونی و افزایش واحد سکونت برایگروههای مختلف به خصوص طبقات کم درآمد.ب - بهبود واحدهای مسکونی موجود از نظر بهداشتی و اجتماعی.در قالب هدفهای مزبور در مناطق شهری کشور 810 هزار واحد مسکونی جدید ایجاد خواهدشد که 550 هزار واحد آن توسط بخش خصوصی و 260هزار واحد دیگر توسط بخش عمومی احداثمیشود.با اجرای این برنامه برای هر خانوار جدیدی که در طول برنامه پنجم به جمعیتشهرنشین کشور اضافه میگردد یک واحد مسکونی به وجود خواهد آمدو تعداد 122 واحدمسکونی موجود برای هر یک هزار نفر جمعیت شهری به 143 واحد مسکونی در آخر برنامهپنجم افزایش خواهد یافت.در سطح روستاها به منظور بهبود وضع مسکن نسبت به ایجاد خانههای ارزان قیمتروستایی برای اعضاء شرکتهای سهامی زراعی و تعاونیهایروستایی از طریق کمکهایاعتباری اقدام خواهد شد و برای کادر خدماتی دولت در مراکز روستایی واحدهای مسکونیایجاد خواهد گردید.پیشبینی میشود مجموعاً 200 هزار واحد خانههای روستایی توسط بخش خصوصی و 40 هزارواحد دیگر توسط بخش عمومی احداث شود.خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجراییالف - سیاستهای اعتباری.1 - به منظور اینکه سیستم بانکی کشور به صورت یک شبکه گسترده آماده اعطای وام مسکنبرای عموم گردد صندوقهای پسانداز در شعب اکثربانکهای کشور ایجاد و توسعه خواهدیافت و با وضع مقررات لازم ترتیبی اتخاذ خواهد گردید که بانکهای تجارتی سهم بیشتریاز سپردههای خود را بهاعتبارات مسکن اختصاص دهند.2 - شرکتهای پسانداز وام مسکن در جهت جلب پساندازها و تخصیص آن به امر مسکنتوسعه یافته و تقویت خواهند شد.3 - به منظور تجهیز اعتبارات بخش خصوصی در جهت تهیه و تدارک واحدهای مسکونیدستهجمعی ارزان قیمت به کارگران و کارمندان ومستخدمین کم درآمد و شرکتهای تعاونیمسکن و همچنین کارفرمایانی که نسبت به ایجاد خانههای سازمانی کارگری اقدام نمایندکمک بهره وام مسکنپرداخت خواهد شد و با اعطای کمکهای اعتباری با بهره نازل وهمچنین معافیتهای مالیاتی بخش خصوصی به آپارتمانسازی تشویق و هدایتخواهد شد.4 - با استفاده از اوراق قرضه مسکن و با مشارکت دولت از طریق ایجاد بانک ساختمانینسبت به احداث و واگذاری واحدهای مسکونی به طبقاتمختلف به اقساط طویلالمدت اقدامخواهد شد.ب - واحدهای صنعتی.در برنامههای خانهسازی برای واحدهای صنعتی ترتیبی اتخاذ میگردد که ساختمانواحدهای مسکونی و تسهیلات شهری مورد نیاز همزمان با شروعبهرهبرداری از واحدهایصنعتی آماده استفاده کارگران و کارمندان مربوط باشد.پ - استانداردهابه منظور هدایت فعالیتهای خانهسازی بخش عمومی و جلوگیری از احداث خانههای لوکسو گرانقیمت کلیه دستگاههای دولتی در اجرای پروژههایخانهسازی ملزم به رعایتاستانداردهایی که بدین منظور توسط وزارت مسکن و شهرسازی تعیین میشود خواهند بود.ت - نیروی انسانی.برای رفع کمبود نیروی انسانی ماهر در رشتههای ساختمانی برنامههای آموزشی خاصیبا همکاری وزارت کار و امور اجتماعی - وزارت آموزش وپرورش و وزارت مسکن و شهرسازیتنظیم و در استانها و شهرستانهای مختلف به مرحله اجراء گذارده خواهد شد.ث - مصالح ساختمانی.به منظور افزایش تولید مصالح ساختمانی متناسب با افزایش فوقالعاده فعالیتهایساختمانی ومسکن و ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضای این مصالح با اعطای معافیتهای مالیاتی وتسهیلات اعتباری بخش خصوصی برای سرمایهگذاری در اینرشته تشویق و هدایت خواهد شد.ج - تحقیقات ساختمانی.به منظور کمک به تقلیل هزینه ساختمان واحدهای مسکونی و ایجاد سرعت در انجام کار وهمچنین جبران محدودیت نیروی انسانی ماهر تحقیقاتلازم در مورد مصالح ساختمانی بهترو مناسبتر و همچنین در سبکهای ساختمانی موافق با شرایط اقلیمی وسیله وزارت مسکن وشهرسازی به عملآمده و مقدمات لازم برای صنعتی کردن فعالیتهای ساختمانی فراهمخواهد شد.برنامههای مشخصبرنامههای مشخص در زمینه تأمین مسکن به شرح زیر پیشبینی گردیده است.الف - احداث 35 هزار واحد مسکونی کارگری جهت کارگران وابسته به کادر خدماتی دولتدر بنادر مختلف کشور و همچنین کارگرانی که در قطبهایصنعتی کشور مشغول کارمیباشند.ب - ایجاد 97 هزار خانه سازمانی برای معلمین، سایر کارمندان دولت، افسران ودرجهداران نیروهای سه گانه شاهنشاهی و شهربانی و ژاندارمری کلکشور به خصوص درنقاط دور افتاده و مناطقی که امکان سرمایهگذاری بخش خصوصی وجود ندارد.پ - احداث 57 هزار واحد مسکونی مجتمع و آپارتمانهای ارزان قیمت و واگذار نمودنآنها به اقساط طویلالمدت به افراد و طبقات کم در آمد.ت - احداث حدود 16 هزار واحد مسکونی ارزان قیمت برای حاشیهنشینان شهری مروجان،کادر تعاون دامپزشکان و نظائر آنها در قطبهای توسعهکشاورزی.ج - ایجاد شهرکهای اقماری و کویهای مسکونی کارگری در نزدیکی شهرهای بزرگ به منظورایجاد محیط مناسب برای کارگران و کارمندانی که درواحدهای صنعتی و کشاورزی واقع دریک منطقه کار میکنند.چ - تقویت بنیه مالی بانک رهنی ایران از طریق افزایش سرمایه در جهت گسترشفعالیتهای این بانک در تشویق بخش خصوصی و تأمین اعتباراتخانهسازی مورد نیازشرکتهای تعاونی مسکن افراد و شرکتهای ساختمانی.ح - احداث 45 هزار واحد مسکونی با استفاده از اوراق قرضه مسکن و مشارکت بخش عمومیاز طریق بانک ساختمانی.خ - ایجاد 30 هزار واحد مسکونی روستایی از طریق وام و خودیاری روستاییانسرمایهگذاری و اعتبارات عمرانی.با توجه به تأکید خاصی که طی برنامه پنجم به امر تأمین مسکن خواهد شد پیشبینیمیگردد که کل سرمایهگذاری در امر مسکن از مبلغ 190.0 میلیاردریال طی دورانبرنامه چهارم به حدود 925.0 میلیارد ریال در برنامه پنجم عمرانی بالغ گردد.سهم بخش خصوصی از میزان کل سرمایهگذاری حدود 685.0 میلیارد ریال و سهم بخش دولتیحدود 240.0 میلیارد ریال شامل 230.0 میلیارد ریالاز محل منابع عمرانی و بقیه ازمحل درآمدهای اختصاصی مؤسسات دولتی میباشد.کل اعتبارات در زمینه تأمین مسکن از مبلغ 9.5 میلیارد ریال در برنامه چهارم به230.0 میلیارد ریال در برنامه پنجم بالغ میگردد. جدول شماره 2 کلسرمایهگذاریثابت در بخش مسکن را طی برنامه عمرانی پنجم نشان میدهد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7385<آموزش و پرورشمقدمهبرنامه پنجم آموزش و پرورش بر این اساس تنظیم شده است که نظام آموزشی کشور ازلحاظ تربیت نیروی انسانی و تأمین صلاحیتهای علمی و فنیجوابگوی پیشرفتهای ایرانباشد و اساس این نظام و برداشت آن از مفهوم آموزش و پرورش به ترتیبی اصلاح شود کههمگام با پرورش نیروی انسانیبه تعلیم و تفهیم هدفهای ملی بپردازد و روح انضباط وهمکاری اجتماعی و غرور ملی را در جوانان کشور تقویت کند و در واقع عامل مؤثر درتجهیزملی برای پیشرفت و استقلال کشور باشد. با توجه به حجم اعتبارات برنامه پنجم،میزان سرمایهگذاری دولت در آموزش و پرورش از معادل (3.2)درصد درآمد ناخالص ملیدر پایان برنامه چهارم به (4.7) درصد افزایش مییابد. اگر مجموع هزینههای مردمنیز در امر آموزش و پرورش به حسابآورده شود میتوان گفت که در حال حاضر معادل(3.6) درصد درآمد ناخالص ملی به مصرف آموزش و پرورش میرسد این رقم در پایانبرنامه پنجم بهحدود (5.1) درصد افزایش خواهد یافت.هدفهای اساسیهدفهای برنامه آموزش و پرورش برای دو مرحله دور مدت 10 ساله و نزدیک مدت پنجسالهبه شرح زیر تدوین گردیده است:الف - در مرحله سازندگی 10 سالهای که تا پایان برنامه ششم عمرانی ادامه خواهدداشت کلیه تأسیسات و تسهیلات زیربنایی آموزشی به وجود خواهدآمد به نحوی که:1 - قبل از پایان این دوره تعلیمات 8 ساله رایگان برای کلیه فرزندان کشور تعمیمیابد.2 - آموزش بزرگسالان ناظر به دو هدف به شرح زیر خواهد بود:- ریشهکنی بیسوادی در گروههای سنی فعال اقتصادی تا پایان برنامه ششم عمرانی.- آماده ساختن عامه مردم برای درک هدفهای ملی و مشارکت در فعالیتهای اقتصادی واجتماعی کشور.3 - با توجه به نیازهای متنوع جامعه محتوی و روش و سیاستهای آموزشی به نحوی تغییریابد که در پایان این مرحله نظام آموزشی کشور بتواند بجز درموارد استثنایی کهمربوط به بخشهای بسیار مدرن صنایع جدید ایران میشود کلیه مهارتها و صلاحیتهایمورد نیاز را در داخل کشور تربیت کند. بر ایناساس ظرفیت نظام آموزشی کشور درپایان برنامه ششم عمرانی به شرح زیر پیشبینی میشود.- ظرفیت مراکز تربیت کارگر ماهر برای بخشهای صنعت و خدمات و کشاورزی معادل 600000نفر (برای تربیت نیروی کار جدید و کارآموزی شاغلان)- ظرفیت مراکز و مدارس تربیت تکنیسین 1200000 نفر هنرآموز.- ظرفیت دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی به حدود 400000 نفر.- توسعه تأسیسات زیربنایی و زمینه تحقیقات علمی به نحوی که کاربرد تکنولوژی را درتوسعه صنایع ملی تسهیل کند و مسائل گوناگون پیشرفتاقتصادی و اجتماعی ایران راتحلیل نماید.ب - در یک مرحله کوتاهتر، به خصوص طی سالهای برنامه پنجم هدف توسعه آموزش و پرورشعبارت است از تأمین سریع نیروی انسانی مورد نیازصنعت و کشاورزی و خدمات.پ - هدفهای کمی برنامه پنجم به شرح جدول 1 تعیین شده است.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7389<(1) - منظور از آموزش متوسطه عمومی و جامع دانشآموزان پایههای 9 تا 12 در نظامقدیم یا جدید است در پایان برنامه چهارم مجموع دانشآموزاندوره اول و دوم متوسطهعمومی بالغ بر 943 هزار نفر بوده است.(2) - شامل مجموع فعالیتهای آموزش فنی وزارتخانههای مربوطه و تربیت معلم ابتدایی.(3) - ارقام مربوط به تربیت حرفهای در اینجا فقط ظرفیت سالانه مراکز تربیتحرفهای کارگر ماهر و نیمه ماهر را شامل میشود.سیاستها و خط مشیهای کلیبه منظور تحقق هدفهای مذکور خط مشیهای اجرایی و کلی زیر پیشبینی گردیده است.الف - تغذیه و آموزش رایگان.1 - آموزشهای پیش از دبستان، ابتدایی، راهنمایی تحصیلی و فنی حرفهای برای کلیهافراد کشور رایگان خواهد بود.2 - کلیه کسانی که آماده خدمت در برنامههای توسعه اجتماعی اقتصادی کشور باشند بهسپردن تعهد خدمت از آموزشهای متوسطه و عالی رایگان وکمک هزینه تحصیلی برخوردارخواهند شد.ب - تأمین و تربیت استاد و معلم و مربیچون توسعه ظرفیت عرضه نیروی انسانی کشور بستگی تام به کارکنان آموزشی و مربیانحرفهای دارد، بنابر این خط مشیهای زیر تعیین میشود:1 - توسعه سریع مراکز تربیت معلم و مربی بر اساس شیوههای جدید و در دورههایکوتاهتر آموزشی.2 - توجه به کارآیی اعمال روشهای جدید مدیریت برای استفاده بیشتر از نیروی انسانیو هم زمان با آن بهبود وضع حقوق و مزایا و توجه به منزلتاجتماعی کارکنان آموزشی.3 - بهرهگیری از امکانات مؤسسات آموزش عالی غیر دولتی برای تربیت معلم و استفادهاز خدمات بازنشستگان و جلب خدمات زنان در مشاغلآموزشی و استفاده از استادان وکارشناسان خارجی و توسعه برنامه هدایت شده اعزام دانشجو به خارج جهت تأمین کادرآموزشی و تقویت دورههایفوق لیسانس و دکتری در داخل کشور.4 - تبدیل مراکز تربیت کارگر ماهر موجود به مراکز تربیت مربی و استفاده از امکاناتمؤسسات بینالمللی یا خارجی برای تربیت مربیان مراکز مذکور.پ - تربیت متخصص - تکنیسین - کارگر ماهر.1 - برای تجهیز کلیه امکانات بالقوه مملکت جهت اجرای برنامههای آموزشی تدابیر وتمهیدات و تسهیلات قانونی و مالی لازم برای واحدهای تولیدیو خدماتی فراهم خواهدآمد.2 - برای آماده ساختن دیپلمههای متوسطه عمومی دورههای کوتاه مدت آموزشی فنی وحرفهای با استفاده از روشهای جدید ترتیب خواهد یافت.3 - برای بهبود کیفیت و جوابگویی سریعتر و انطباق آموزش عالی با نیازهای کشوروزارت علوم و آموزش عالی در ساخت و روش و مدت آموزش دررشتههای مختلف تجدید نظرلازم را به عمل خواهد آورد.4 - برای جوابگویی به نیازهای دور مدت جامعه ایران از ظرفیت دانشگاههای خارج بیشتراستفاده خواهد شد و نیز ایجاد دانشگاههای جدید ماننددانشگاههای بوعلی سینا - آزاد- بلوچستان - کرمان - هنر تحصیلات تکمیلی - و مؤسسات آموزش عالی مانند مجتمعهایآموزش پزشکی ودانشکده علوم تندرستی، مورد توجه قرار خواهد گرفت.ت - رفع نقائص بنیادی نظام آموزشی1 - پیشرفت جامعه ایران ایجاد میکند که همگام با تربیت مهارت و تخصص به تعلیم وتفهیم هدفهای ملی و پرورش حس انضباط و همکاریاجتماعی و غرور ملی توجه اساسی مبذولگردد. بر این اساس در محتوی و روش نظام آموزش و پرورش تجدید نظر کلی به عمل خواهدآمد.2 - فوریت امر ایجاد میکند که با مشارکت وسیع صاحبنظران و با الهام از نیازهایدراز مدت جامعه ایران نسبت به هدف، رسالت، ساخت و روشهایآموزشی تعلیمات متوسطهتجدید نظر اساسی انجام پذیرد.3 - یکی از گرایشهای ناسالمی که به صورت بنیادی باعث انحطاط وضع تحصیلات شده استارزش استخدامی مدارک تحصیلی است. این ترتیبموجب شده است که اخذ این مدارک بیشتراز کسب دانش و صلاحیت و تخصص مورد توجه جوانان کشور قرار گیرد. از این نقطه نظر درتدوین و نحوهاجرای قوانین استخدامی و کسب مجوز قانونی لازم برای اعطای گواهینامهتخصصی یکسانی که بر اثر تجربه مهارت یا تخصص لازم را کسب کردهباشند، انجام خواهدگرفت.4 - تجهیز و تقویت فنی سازمان یا دستگاههای اجرایی مسئول توسعه آموزش و پرورش واصلاح سازمان و روشهای مدیریت و آییننامه و مقرراتاجرایی در اسرع اوقات انجامخواهد شد به همین مناسبت سازمان نوسازی و گسترش ساختمانهای آموزشی و سازمان کاربردتکنولوژی آموزشی دروزارت آموزش و پرورش و سازمان آموزش کشاورزی وابسته به وزارتکشاورزی و منابع طبیعی و بر حسب ضرورت سازمانهای آموزشی مشابهیبرایوزارتخانههایی که فعالیت آموزشی عمدهای را انجام میدهند در برنامه پنجم تشکیلخواهد شد. برای تسریع گردش کار آموزشهای فنی و حرفهایو تربیت معلم از تسهیلاتقانونی شبیه به هیأت امناء مؤسسات آموزش عالی استفاده خواهد شد.برنامههای مشخصالف - آموزش کودکستانیدر آموزش و پرورش پیش از دبستان تعداد نوآموزان از 22 هزار نفر در سال 1351 به580 هزار نفر یعنی به 26 برابر در سال 1356 افزایش خواهد یافت.بیشتر این توسعه در شهرکهای صنعتی و روستاها و در میان خانوادههای کم درآمد کهامکانات لازم برای پرورش مناسب کودکان خود را ندارند انجامخواهد گرفت و کلیهکودکان کودکستانی از برنامه غذایی و آموزش رایگان استفاده خواهند کرد.ب - آموزش ابتداییاز لحاظ توسعه آموزش ابتدایی کلیه کودکان شهری و روستایی در پایان برنامه پنجممشغول تحصیل خواهند بود و با ارتباطی که میان آموزش ابتدایی وآموزش بزرگسالان بهوجود آمده است و با استفاده از شبکه ارتباطات جمعی در پایان برنامه پنجم شبکهایاز امکانات آموزشی به وجود میآید که کلیهروستاهای پراکنده و کوچک را میپوشاند.در تعمیم آموزش ابتدایی و آموزش بزرگسالان روستایی به خصوص از سپاهیان دانشاستفاده خواهد شد در دوران برنامه پنجم تعداد 128 هزار سپاهیدانش به روستاهااعزام میگردند. در برنامه پنجم آموزش ابتدایی رایگان بوده و کلیه دانشآموزان ازبرنامه غذایی بهرهمند خواهند شد.پ - آموزش بزرگسالاندر زمینه آموزش بزرگسالان فقط به آموزش سواد عمومی اکتفا نخواهد شد، توسعهسوادآموزی حرفهای که تجربه آن در کشور ما موفق بوده است وآموزشهای کوتاه مدتحرفهای و توجیهی و اجتماعی در برنامه پنجم به خصوص در روستاها مورد توجه خواهدبود و برای این منظور علاوه بر اعزامبیش از 32 هزار سپاهی ترویج و آبادانی وبهداشت به روستاها از وسائل ارتباط جمعی نیز استفاده میگردد.با اجرای این برنامهها نسبت با سوادان در گروه سنی 10 تا 44ساله که در حال حاضربه حدود 50 درصد میرسد در پایان برنامه پنجم به حدود 80درصد افزایش خواهد یافت وبا این آهنگ و با توجه به آنچه که در توسعه آموزش ابتدایی پیشبینی شده استبیسوادی در گروه سنی 6 تا 44سالهکشور قبل از پایان برنامه ششم ریشهکن میشود.از لحاظ پیگیری در امر ریشهکنی بیسوادی و سوادآموزی حرفهای و آموزشهای توجیهیو اجتماعی و شغلی که توسط سپاهیان ترویج و آبادانی وبهداشت و خانههای فرهنگروستایی داده میشود پیشرفتهای چشمگیری تا کنون حاصل شده است و اگر مجموع اینفعالیتها و روشهای نو و ملی درآموزش بزرگسالان به نحو منظم و علمی بررسی وارزیابی و نتیجهگیری شود، هم موجب اصلاح و بهبود این برنامهها خواهد شد و هممیتواند منشاءنوآوریهایی در روش و محتوای برنامههای سایر سطوح آموزشی گردد. بههمین مناسبت ایجاد مرکز پژوهش آموزش بزرگسالان در برنامه پنجمپیشبینی شده است.ت - آموزش راهنمایی تحصیلیدر زمینه آموزش راهنمایی تحصیلی که به منظور شناخت استعداد و آمادگیهای نوجوانانو راهنمایی آنان به سوی رشتههای مورد نیاز در نظام آموزشیکشور منظور گردیدهتعداد دانشآموزان تا حدود دو برابر و نیم برنامه چهارم افزایش مییابد و در پایانبرنامه 1.67 میلیون نفر خواهد رسید و این دورهتحصیلی رایگان خواهد بود و کلیهدانشآموزان از یک برنامه غذایی بهرهمند خواهند شد.به علاوه امکانات لازم فراهم خواهد شد تا دانشآموزان با استعداد و کم بضاعتبتوانند از بهترین امکانات آموزشی به طور رایگان استفاده کنند.ث - آموزش متوسطه عمومی و جامعدر برنامه پنجم آهنگ رشد تعلیمات متوسطه عمومی حتیالمقدور تعدیل میشود و بهحدود 9 درصد تقلیل مییابد و با تنوع بخشیدن به رشتههایتحصیلی در دبیرستانها وتوسعه مدارس جامع تعداد زیادی از داوطلبان تحصیل، به رشتههای فنی، بهداشتی،خدماتی و امور فنی و اداری سوق دادهمیشوند.ج - آموزش فنی و تربیت حرفهایدر آموزش فنی و تربیت حرفهای هدف اساسی برنامه پنجم آن است که افزایش ظرفیتمدارس و مراکز آموزشی با آهنگی انجام گیرد که در پایان برنامهششم میان عرضه وتقاضا در زمینه مهارتها و تخصصهای فنی و حرفهای تعادل برقرار شود.بدین منظور برای تربیت افراد در سطوح مختلف مهارت در رشتههای صنعتی کشاورزی وخدمات، ایجاد 500 واحد فنی و حرفهای جدیدپیشبینی شده است که ظرفیت آموزشی مدارسو مراکز موجود را از 95 هزار نفر ( دانشآموزان متوسطه فنی و کارگران ماهر ونیمهماهر) در برنامهچهارم به حدود 552 هزار نفر یعنی به حدود 6 برابر در آخربرنامه پنجم میرساند.بر اثر افزایش این ظرفیت 72 هزار نفر تکنیسین درجه یک و 132 هزار نفر تکنیسیندرجه دو و 650 هزار نفر کارگر ماهر و نیمه ماهر در رشتههایصنعت، کشاورزی و خدماتتربیت میشوند فعالیتهای آموزشی وزارت کار و امور اجتماعی از طریق صندوق کارآموزیکه موجبات مشارکت بخشخصوصی را در تربیت حرفهای فراهم آورده است مورد تشویق وحمایت قرار خواهد گرفت و در پایان برنامه پنجم 29 صنعت عمده کشور مشمولقانونکارآموزی خواهند بود. اجراء مختلف برنامه آموزش فنی و تربیت حرفهای در جدول شماره2 منعکس شده است.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7396<1 - آمار دانشجویان دورههای فوق دیپلم در آموزش عالی به حساب آمده است.2 - شامل دورههای تربیت معلم دوساله (فوق دیپلم)3 - شامل دورههای تربیت معلم ابتدایی (دیپلم)4 - شامل دورههای آموزشی تربیت (آشناسازی) کمتر از یک ماه و ضمن کار7 - آموزش عالیدر آموزش عالی تعداد دانشجویان از 115 هزار نفر در پایان برنامه چهارم به 190هزار نفر در پایان برنامه پنجم خواهد رسید.قسمت قابل توجهی از این افزایش به صورت دورههای آموزشی - فنی و حرفهای دوساله وتربیت معلم پیشبینی شده است. چگونگی توزیعدانشجویان در رشتههای مختلف تحصیلی درجدول شماره 3 نشان داده شده است.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7397<در برنامه پنجم 5 هزار نفر از این گروه در رشته علوم تربیتی و بقیه در رشتههایتخصصی تربیت معلم خواهند بوددر برنامه پنجم ساختمانهای اساسی دانشگاه پهلوی و دانشگاه صنعتی آریامهر دراصفهان و دانشگاه بوعلی سینا در همدان و دانشگاه آزاد بر اساسطرحهای جامعی کهتهیه شده انجام خواهد شد. علاوه بر آن دانشگاه بلوچستان و دانشگاه تحصیلات تکمیلیو دانشگاه هنر و دانشکده تندرستی ومجتمعهای آموزش پزشکی و مؤسسات مشابه دیگرطرحهای عمدهای است که در برنامه پنجم به اجرا گذاشته میشود.ح - برنامههای پژوهشیشورای گسترش تحقیقات کشور تقویت میشود که به تعریف سیاست علمی کشور و تشخیصمداوم نیازهای پژوهشی به پردازد. دانشگاهها ومؤسسات عالی آموزش به عنوان عاملاصلی در انجام برنامههای تحقیقاتی شناخته میشوند در این صورت لازم است دانشگاههانیز با جهتگیریتخصصی و با توجه به اصل تقسیم کار در سطح ملی برنامههای پژوهشیمشخص را جانشین فعالیتهای اتفاقی و پراکنده بنمایند و عموم دانشجویان رادرفعالیتهای پژوهشی انفرادی و گروهی شرکت دهند علاوه بر آن برای تقویت تحقیقات درجوار واحدهای تولیدی و خدماتی اقدامات لازم صورتخواهد گرفت.خ - تربیت معلم و مربیدر زمینه تربیت و تأمین معلم بر اساس هدفهای بلند مدتی که ذکر شد، پیشبینی شدهاست که طی برنامه پنجم برای سطوح مختلف آموزشی جمعاً130 مرکز تربیت معلم و مربیایجاد گردد و مادام که این مراکز قابل بهرهبرداری نشدهاند از طریق کارآموزیهایکوتاه مدت در مراکز موجود و ازدانشگاههای کشور نیاز برنامه پنجم تأمین شود.مستعدترین و مناسبترین افراد (در درجه اول افراد محلی) انتخاب میشوند و پس ازاستخدام در وزارت آموزش و پرورش یا در سایر وزارتخانهها بهتربیت آنان اقدامخواهد شد. به همین مناسبت مجموعه برنامه تربیت و تأمین معلم در یک شبکه به همپیوستهای پیاده خواهد شد. که با واحدهایاستفادهکننده ارتباط کامل داشته باشد.د - ورزش و برنامههای کمک آموزشیبرای پرورش جسمی دانشآموزان به خصوص برای پرورش حس انضباط و همکاری و فداکاری کهلازمه درک هدفهای ملی و میهنی است به توسعهورزش در مدارس و مؤسسات آموزشی دربرنامه پنجم توجه خاص مبذول شده است. حدود 500 مجتمع ورزشی خاص مدارس در شهرها وروستاهادر نقاطی که مدارس دارای فضای کافی برای انجام فعالیتهای ورزشی نیستندایجاد خواهد شد. کتابخانههای مدارس و کتابخانههای سیار به عنوانوسیله کمکآموزشی و تربیتی توسعه خواهند یافت و برای این منظور تهیه و چاپ و توزیع 15 میلیونجلد کتاب و نشریات آموزشی پیشبینی شدهاست.برای کاربرد تکنولوژی در آموزش و پرورش و خاصه استفاده از تلویزیون و رادیو برایارتقاء سطح کیفیت آموزش در نقاط دور افتاده (به کمک شبکهمخابراتی و ماهواره) وهمچنین استفاده وسیع از کلیه وسایل کمک آموزشی مناسب، در همه سطوح آموزشی دربرنامه پنجم پیشبینی لازم به عملآمده است.سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانیمجموع اعتبارات برای اجرای برنامههای آموزش و پرورش از 1340 میلیارد ریال دربرنامه چهارم به 551.2 میلیارد ریال در برنامه پنجم افزایشمییابد. از کلاعتبارات آموزشی برنامه پنجم 128.9 میلیارد ریال برای سرمایهگذاری ثابت و 422.3میلیارد ریال کل اعتبارات آموزش و پرورش دربرنامه پنجم حدود 30 درصد یعنی 1660میلیارد ریال در روستاها یا برای روستاها به مصرف خواهد رسید.جدول شماره 4 کل اعتبارات و جدول شماره 5 سرمایهگذاری ثابت را در آموزش طیبرنامه پنجم نشان میدهد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7401 الی 7403<فرهنگ و هنرمقدمهفرهنگ مانند دیگر حاجتهای مادی و فکری از نیازمندیهای اساس انسان بوده و حق فرهنگو حق برخورداری از مظاهر فرهنگ، از حقوق اجتماعیانسان است.تجارب جوامع پیشرفته و در حال پیشرفت هر دو حاکی از این حقیقت است که توسعهاقتصادی و اجتماعی به تأمین رفاه مادی افراد جامعه منحصر ومحدود نمیشود.همچنین کاربرد صحیح و توأم با مسئولیت ابزار کار، حفظ و نگهداری تأسیسات و ثمربخشی تولید جز با داشتن هدف و ایمان و اعتقاد به کار که آن نیزاز تعالیم وارزشهای فرهنگی جامعه سرچشمه میگیرد، امکانپذیر نیست.فرهنگ چیزی تجملی، خاص گروه برگزیدگان یا مناطق ممتاز نیست، بلکه جز و غیر قابلتفکیک زندگانی اجتماعی، میراث مشترک همه افراد وسرزمینها و یکی از ابعاد توسعهعمومی و از عوامل اصلی توسعه اقتصادی و اجتماعی است و هدف آن بهبود کیفیت زندگیاست.با در نظر داشتن تحولات عظیم اجتماعی و اقتصادی سالهای اخیر اکنون جامعه ما بهفرهنگی نیازمند است که بر مبانی فرهنگ ملی استوار باشد وایرانیانی را که در جامعهصنعتی زندگی خواهند کرد به کار آید، چه عدم تطبیق فرهنگهای جدید با فرهنگهای سنتیممکن است به صورت مانعی در راهنیل به هدفهای توسعه درآید، از این رو هم برنامهفرهنگ و هنر ایجاد تناسب و تطابق و تعادلی است میان فرهنگ سنتی و فرهنگهای جدید کهبه همراهصنعت وارد کشور میشوند.هدفهای کلی:الف - پژوهشهای فرهنگی، باستانشناسی، فرهنگ عامه، هنرهای ملی، زبان و ادب برایایجاد پشتوانه فرهنگ ملی و نگهداری عناصر قابل دوام وارزنده آن.ب - توسعه آموزشهای هنری و آموزشهای عام و مستمر فرهنگی و هنری به مدد کلیه وسایلاشاعه و نشر فرهنگی به منظور ایجاد تعادل و تطابق بینفرهنگ و ارزشهای ملی و فرهنگصنعتی.پ - افزایش کمی و ارتقاء سطح کیفی فعالیتهای صحنهای و هنری با توسعه و خانههایفرهنگی به منظور بالا بردن سطح دانش و بینش هنری.ت - حمایت و تشویق از آفرینشهای هنری و ادبی برای ایجاد و حفظ مکاتب اصیل ملیفرهنگی و هنری.ث - توسعه روابط فرهنگی و پاسداری مقام والای زبان، ادبیات و فرهنگ ایران به خصوصدر کشورهای فلات ایران.سیاستها و خط مشیها کلی:الف - توجه به میراث ارزنده فرهنگی ضمن توسعه کمی فرهنگ از سیاستهای اصلی است.پژوهش درباره عناصر گوناگون فرهنگ آن چنان خواهدبود که مردم ایران بتوانند درجهانی که به سرعت دگرگون میگردد و تحول مییابد در راه حفظ اصالت فرهنگی و هویتملی خود به صورت تکیهگاهمستحکمی از آن بهرهمند گردند و دانشمندان و هنرمندان ازمایههای ارزنده آن الهام گیرند.ب - در امر آموزش فرهنگی و هنری توجه فقط معطوف به تربیت هنرمندان و مربیان هنری ومروجان فرهنگی نبوده بلکه تربیت و آموزش فرهنگی وهنری جامعه نیز مورد نظر خواهدبود.پ - توجه به اولویت جغرافیایی و اجتماعی سیاست اصل گسترش فرهنگ را تشکیل میدهد.از نظر جغرافیایی لزوم توجه به مناطقی که گسترشفعالیتهای فرهنگی در آن جاها خاصهاز نظر یکپارچگی و حفظ تمامیت کشور حائز اهمیت اساسی است در اولویت اول خواهد بود.اولویت دوم ناشیاز ضرورت توجه به قشرهای مختلف اجتماع به خصوص جوانان و کارگرانمراکز روستایی و صنعتی است. رعایت اصل برابری در برخورداری ازمظاهر فرهنگی، موردتأکید قرار خواهد گرفت و عامل فرهنگ در جایی که بیشترین مردم کشور در آن سکنیدارند حضور و نقشی سازنده خواهدداشت.ت - به منظور حفظ تعادل بین فرهنگ ملی و دیگر فرهنگها از تعلیمات خشک و تعصبآمیزاحتراز به عمل خواهد آمد، چه ایجاد موانعی در برابرنفوذ تمدن فرهنگ و ارزشهایمعنوی دنیای صنعتی، توأم با کامیابی نخواهد بود.ث - اقدام در جهت ایجاد و توسعه شوراهای فرهنگ و هنر استانها و شهرستانها.ج - تجهیز مرکز مطالعات و هماهنگی فرهنگ و هنر به بررسیهای آماری و تعیینشاخصهای فرهنگی.چ - تأکید نقش شورای عالی فرهنگ و هنر در جهت اجرای خط مشیها و سیاستهای فرهنگیکشور و ایجاد هماهنگی.برنامههای مشخص:الف - پژوهش فرهنگی و نگهداری میراث ارزنده فرهنگی:1 - کاوشهای باستانشناسی در 25 نقطه کشور توسط 83 هیئت ایرانی و 92 هیئت خارجی.2 - بررسیهای باستانشناسی در 12 نقطه کشور توسط 50 هیئت ایرانی و 76 هیئت خارجی.3 - انجام پژوهشهای مردمشناسی و فرهنگ عامه در سراسر کشور از طریق نمونهگیری 40الی 50 هزار واحد مسکونی.4 - مطالعه 1000 روستا. 24 شهر نمونه از نظر مردمشناسی.5 - چاپ 62 جلد کتاب و چهارده دوره مجله باستانشناسی در باب باستانشناسی.6 - مطالعه و تعمیر و مرمت 250 بنای تاریخی و 20 کاروانسرای قدیمی.7 - خرید و تعمیر 50 باب خانه قدیمی.8 - بررسی 50 درصد از گویشهای سراسر کشور با همکاری فرهنگستان زبان ایران وسازمان جغرافیایی کشور.9 - تشکیل انستیتو تحقیقات موسیقی ملی.10 - تأسیس انجمن تاریخ ایران.11 - تحقیقات و اقدامات در زمینه برنامهریزی دراز مدت فرهنگی.12 - بررسی تأثیرات فرهنگی صنعتی شدن و مطالعه درباره دگرگونیهای فرهنگی دوره اخیرایران.13 - ایجاد مرکز اسناد فرهنگی آسیایی با همکاری یونسکو.14 - ایجاد مرکز ملی پژوهشهای باستانشناسی و تاریخ هنر ایران.15 - اقدام جهت تأمین نیروی انسانی در رشتههای باستانشناسی و مرمت آثار باستانیبه خصوص تجدید نظر در دروس برنامههای آموزشیدانشگاهها.ب - آموزش فرهنگی1 - افزایش هنرجویان از 700 نفر به 1400 نفر.2 - ایجاد 9 دانشسرای هنر در تهران، سنندج، زاهدان، کرمانشاه، تبریز، مشهد، شیراز،کرمان، اهواز.3 - افزایش تعداد هنرآموزان از 180 نفر به 830 نفر.4 - ایجاد دانشگاه هنر.5 - افزایش پایگاههای آموزش سمعی و بصری از 23 مرکز به 350 مرکز به منظور اجرایبرنامههای فرهنگی در 20 هزار روستای کشور.6 - افزایش واحدهای سیار آموزش سمعی و بصری از 100 واحد به 250 واحد.7 - ایجاد مرکز سمعی و بصری در 20 پارک تهران و 100 پارک شهرستانها.8 - تکمیل و تجهیز موزههای موجود.9 - افزایش موزههای شهرستانها از 22 موزه فعلی به 62 موزه که شامل 24 موزه درجهیک و 16 موزه درجه دو خواهد بود که اهم این موزهها به شرحزیر است:موزه شاه اسمعیل صفوی- موزه دهه انقلاب - موزه پاسارگاد و موزه کاخ مرمر.10 - ایجاد 4 واحد موزه سیار.11 - تعمیر و تکمیل موزه ایران باستان.12 - احداث 5 کتابخانه مرکزی در تبریز، شیراز، اصفهان و مشهد.13 - احداث 15 کتابخانه درجه 1 و 35 کتابخانه درجه 2 و 16 کتابخانه درجه 3 و 306کتابخانه درجه 4 به تناسب جمعیت شهرها در شهرهایمختلف.14 - افزایش کتب کتابخانههای عمومی از 990 هزار جلد به 2.5 میلیون جلد.15 - ایجاد 100 کتابخانه در خانههای فرهنگ روستایی هر کدام با 1000 جلد کتاب.16 - مقدمات ایجاد کتابخانه بزرگ پهلوی.پ - گسترش فرهنگ1 - افزایش فعالیتهای صحنهای شامل تئاتر، موسیقی، باله و کر از 1800 برنامه به3100 برنامه.2 - افزایش مراکز تئاتر و موسیقی شهرستانها از 23 مرکز به 38 مرکز.3 - ایجاد 4 خانه فرهنگ شهری درجه یک در تبریز، مشهد، شیراز و اصفهان.4 - ایجاد 6 خانه فرهنگ شهری درجه دو در تبریز، اهواز، رشت، رضاییه، همدان وکرمان.5 - ایجاد 6 خانه فرهنگ شهری درجه 3 در زاهدان، سنندج، کرمانشاه، بندرعباس، ساری،قزوین.6 - ایجاد 8 خانه فرهنگ شهری درجه 4 در اردبیل، مهاباد، کاشان، بوشهر، گرگان،خرمآباد، آبادان و یزد.7 - افزایش تولید فیلم از 1600 دقیقه به 4400 دقیق در پایان برنامه پنجم.8 - ایجاد صداخانه ملی.9 - ایجاد تئاتر شیراز.10 - ایجاد کاخ فرهنگ تهران.11 - ایجاد سالن ارکستر سنفونیک.12 - ایجاد سالنهای متعدد تئاتر.13 - ایجاد استودیو بزرگ سینمایی به منظور کمک به تهیهکنندگان فیلم.14 - اعطای وام به مؤسسین سینما در شهرکها و تولیدکنندگان فیلم ایرانی.15 - ایجاد فیلم خانه ملی.16 - ایجاد بنیاد شناسایی فرهنگ ایران.17 - تهیه دائرهالمعارف ایران و اسلام.18 - تهیه دائرهالمعارف ایرانی.19 - افزایش کانونهای پرورش فکری کودکان و نوجوانان به 150 کانون.ت - ایجاد تسهیلات برای آفرینش هنری و ادبی.1 - کمک به برگزاری نمایشگاهها برای عرضه آثار هنری.2 - ایجاد خانه رفاه هنرمندان و نوازندگان.3 - تشکیل و تأسیس گالریهای دولتی و خرید آثار ارزنده هنری هنرمندان برای موزههاو نمایشگاهها.ث - روابط فرهنگی1 - احیاء و تقویت زبان فارسی در فلات ایران و کشورهای همجوار.2 - ایجاد خانه فرهنگ ایران در حیدرآباد (دکن).3 - توسعه روابط فرهنگی و تبادل کتاب، نشریات، دانشجو استاد با کشورهای شمالآفریقا، جنوب و جنوب شرقی آسیا، اروپا و امریکا.سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانیکل اعتبارات فرهنگ و هنر از 4.4 میلیارد ریال در برنامه چهارم (شامل 1.5 میلیاردریال از محل بودجه عمرانی و 2.9 میلیارد ریال از محل بودجهعادی) به 31.7 میلیاردریال در برنامه پنجم بالغ میگردد.جدول شماره 1 اجزاء اعتبارات فوق را در برنامه پنجم نشان میدهد.در جدول شماره 2 کل سرمایهگذاری ثابت بخش خصوصی و بخش عمومی در فرهنگ و هنرمنعکس است.علاوه بر ارقام فوق، 1.8 میلیارد ریال جهت خرید حریم آثار باستانی و خانههایقدیمی تأمین خواهد گردید و در ضمن اعتبارات مربوط به آموزشهایکلاسیک هنری در بخشآموزش پیشبینی گردیده است.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7410 الی 7411<جهانگردیمقدمهجهانگردی فرهنگی از قدیمیترین رشتههای جهانگردی است که از لحاظ قدمت تاریخیاساس جهانگردی بینالمللی را تشکیل میدهد. امروزهجهانگردی علاوه بر جنبههایفرهنگی، به عنوان یکی از فعالیتهای بارور و سودمند اقتصادی و اجتماعی مورد توجهبسیاری از کشورهای جهان قرارگرفته و پایههای اقتصاد برخی از کشورها بر این صنعتاستوار است. از آنجا که جهانگردی صنعت تولید و مصرف است، توسعه آن همواره بهافزایشمیزان کار و درآمد ملی کمک کرده و برای بسیار از کالاها و خدمات تقاضاایجاد میکند و یکی از منابع تحصیل ارز خارجی به شمار میرود. اثراتاجتماعیجهانگردی از نظر ایجاد امکانات جهت استفاده مطلوب از ایام فراغت و شناخت کشور وهمبستگی قومی و ملی به خصوص در امرجهانگردی داخلی قابل توجه میباشد.هدفهای کلیایران علاوه بر دارا بودن موقع مناسب و مساعد جغرافیایی بین دنیای شرق و غرب،دارای بسیاری از مواهب طبیعی و اکتسابی و فرهنگی نیز هست کهقادر است این کشور رابه انواع جاذبههای قابل عرضه به بازارهای جهانگردی بینالمللی مجهز سازد. در عینحال اجرای برنامههای عمرانی کشور،رونق اقتصادی و بالاخره افزایش درآمد سرانه وازدیاد ساعات فراغت باعث ایجاد جنبش جهانگردی داخلی نیز گردیده است. لذا با توجهبه کلیه اینعوامل، شناخت و معرفی فرهنگ ایران، ایجاد وسائل رفاه و تأمین وسائلپذیرایی برای جهانگردان خارجی و داخلی، هدفهای کلی این برنامه به شمارمیرود.خط مشیهای اساسی و سیاستهای اجراییالف - با توجه به تجارب حاصله از اجرای برنامههای گذشته، در برنامه پنجمحتیالامکان از مباشرت مستقیم بخش دولتی در امر احداث هتلهای بزرگو اداره ونگهداری تأسیسات جهانگردی احتراز خواهد شد و سرمایهگذاری دولت بیشتر معطوف بهتأسیساتی خواهد بود که هنوز بخش خصوصیتوانایی یا رغبت به سرمایهگذاری در آنموارد را ندارد، نظیر احداث مهمانسراهای شهری و تأسیسات مشابه در شهرهای نیازمند وفاقد داوطلب بخشخصوصی و یا انجام سرمایهگذاریهای زیر بنایی در مراکز جهانگردی ومجتمعهای تفریحی و ییلاقی.ب - به جهانگردی داخلی از لحاظ ایجاد وسائل رفاه و آسایش و تفریح مسافران توجه خاصخواهد گردید و تأسیسات متوسط و ارزان قیمت با شرایطمناسب برای گروههای مختلفاجتماعی احداث خواهد گردید.پ - در مقررات اعطای وام به بخش خصوصی به منظور ترغیب و ارشاد این بخش بهسرمایهگذاری در جهات مطلوب اقدام گردیده و بر اساسآییننامه مصوب شورای اقتصادوام طویلالمدت با بهره نازل اعطاء خواهد شد.ت - در نحوه اداره و بهرهبرداری مؤسسات جهانگردی وابسته به شرکت سهامی تأسیساتجهانگردی تجدید نظرهای اساسی معمول خواهد گردید تااین شرکت به صورت انتفاعی ادارهگردیده و حتیالامکان از زیاندهی آن جلوگیری به عمل آید.ث - وزارت اطلاعات و جهانگردی با همکاری سایر دستگاههای مملکتی و شورای عالیاطلاعات و جهانگردی نسبت به ایجاد تسهیلات بیشتر درامر تردد و استراحت و تفریح وسیاحت جهانگردان اقدام لازم خواهد نمود.برنامههای مشخصالف - تأمین موجبات افزایش تعداد جهانگردان خارجی از 415 هزار نفر در سال پایانبرنامه چهارم به 925 هزار نفر در سال پایان برنامه پنجم.ب - تأمین موجبات افزایش تعداد جهانگردان داخلی از حدود 4 میلیون نفر در سال پایانبرنامه چهارم به 7 میلیون نفر در سال پایان برنامه پنجم.پ - افزایش تعداد تختها در انواع تأسیسات جهانگردی تجملی از 6350 تخت در پایانبرنامه چهارم به 21950 تخت در پایان برنامه پنجم.ت - افزایش تعداد تختها در انواع تأسیسات جهانگردی متوسط از 9000 تخت در پایانبرنامه چهارم به 20500 تخت در پایان برنامه پنجم.ث - افزایش تعداد تختها در انواع تأسیسات جهانگردی ارزان از 12500 تخت در پایانبرنامه چهارم به 47730 تخت در پایان برنامه پنجم.به طور کلی تعداد تختها در انواع تأسیسات پذیرایی در برنامههای مختلف طبق جدولزیر از 27850 تخت در پایان برنامه چهارم به 90180 تخت درپایان برنامه پنجم خواهدرسید.ج - توسعه تبلیغ در بارزهای عمده جهانگرد فرست از طریق نمایندگیهای وزارت اطلاعاتو جهانگردی، برقراری نمایشگاهها، توزیع انواع مختلفنشریات درباره معرفی جاذبههایجهانگردی کشور و ایجاد همکاری و تشریک مساعی با آژانسهای جهانگردی بینالمللی.چ - جهت ارتقاء سطح خدمات جهانگردی نسبت به آموزشهای ضمن خدمت، مقدماتی و فوقمتوسطه (عالی) به شرح زیر اقدام خواهد شد.**>>پاورقی: اعتبارات برنامه آموزش جهانگردی کلاً در فصل آموزش و پرورش منظورگردیده است.<<1 - آموزشهای فوق متوسطه (عالی) حداکثر به مدت دو سال به تعداد 800 نفر.2 - آموزشهای متوسطه به دو خدمت حداکثر به مدت یک سال به تعداد 2100 نفر.3 - آموزشهای مقدماتی حداکثر به مدت 6 ماه به تعداد 3100 نفر.4 - آموزشهای ضمن خدمت به تعداد 4000 نفر.سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانیکل اعتبارات جهانگردی از 4.0 میلیارد ریال در پایان برنامه چهارم به 13.5 میلیاردریال در پایان برنامه پنجم بالغ میگردد.جدول شماره 1 اجزاء اعتبارات فوق را در برنامه پنجم نشان میدهد.جدول شماره 3 کل سرمایهگذاری ثابت بخش خصوصی و بخش عمومی را در جهانگردی نشانمیدهد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7416 الی 7418<4 - بهداشت، درمان، تغذیه و تنظیم خانوادهمقدمهدر تجدید نظر برنامه پنجم عمرانی کشور، فصل بهداشت، درمان، تغذیه و جمعیت و تنظیمخانواده در اجرای فرمان ملوکانه دائر بر بهداشت رایگان وهمچنین برای رسیدن بههدفهای کلی زیر تغییر اساسی یافته است:الف - کنترل بیماریهای واگیر و عرضه خدمات بهداشتی به کلیه افراد جامعه درکوتاهترین زمان ممکن.ب - بهبود تغذیه کلیه دانشآموزان کودکستانی، مدارس ابتدایی و دوره راهنماییتحصیلی.پ - افزایش میزان دسترسی مردم روستاهای کشور به مراکز بهداشتی و درمانی.ت - تدارک تسهیلات درمان لازم برای تکمیل بیمه درمانی در پایان برنامه ششم عمرانیکشور.هدفهای کلیبا توجه به اینکه سلامت یکی از حقوق مسلم فردی و اجتماعی است و نیز سالمت افرادزیربنای مهم پیشرفت اقتصادی و اجتماعی را تشکیل میدهد،هدف اساسی برنامه پنجمارتقاء میزان سلامت افراد از طریق پیشگیری و مبارزه با بیماریها، توسعه کمی و کیفیخدمات درمانی و بالاخره توان بخشیاست.سیاستها و خط مشیهای اجراییاصول و سیاستهای اجرایی برنامه بهداشت، درمان، تغذیه، جمعیت و تنظیم خانواده بهقرار زیر خواهد بود:الف - تأمین نیاز خدمات بهداشتی و درمانی مردم از وظائف دولت محسوب گردیده و همهمردم از این خدمات به طور رایگان بهرهمند خواهند گردید.ب - طرحریزی خدمات بهداشتی و درمانی کشور بر اساس تعمیم حداقل خدمات مورد نیازبرای کلیه نقاط محیطی و عرضه خدمات تخصصیمتناسب با اصول پزشکی مترقی در مراکزبزرگ خواهد بود.پ - کلیه واحدهایی که خدمات پزشکی عرضه میدارند، به نحوی از انحاء در داخل یکشبکه جامع و هماهنگ قرار خواهند داشت و در برنامهسرمایهگذاری مستقیم و غیرمستقیم دولتی و همچنین سرمایهگذاریهای بخش خصوصی برای ایجاد واحدهای درمانی،توزیع عادلانه امکانات درچهارچوب شبکه فوقالذکر رعایت خواهد شد.ت - برنامه جمعیت و تنظیم خانواده یک برنامه جامع ملی بوده و تحقق هدفهای آنمستلزم کوشش و همکاری وزارتخانهها و سازمانهای مرتبط با اینبرنامه میباشد. دراین زمینه از تسهیلات وزارت آموزش و پرورش، وزارت اطلاعات، سازمان رادیو تلویزیونملی ایران، دانشگاهها و کلیه مؤسساتدرمانی بخش عمومی استفاده خواهد شد.ث - نحوه پیریزی و اجرای برنامه خدمات بهداشتی چنان خواهد بود که در کوتاهترینمدت ممکن بیماریهای واگیر کنترل گردیده و خدمات بهداشتیبرای کلیه افراد جامعهتأمین گردد.ج - با توجه به کمبود نیروی انسانی متخصص و همچنین با در نظر گرفتن جنبههای علمیو اقتصادی از ساختن بیمارستانهای کوچک خودداریخواهد شد و ایجاد بیمارستانهایبزرگ با توجه به نیاز مناطق مورد تأکید قرار خواهد گرفت.چ - بیمه درمانی اساس سیاست تأمین خدمات درمانی خواهد بود و توسعه بیمه به نحویانجام خواهد پذیرفت که تا پایان برنامه ششم کلیه افراد کشوررا شامل گردد.ح - نحوه اجرای بیمه درمانی علیالاصول از طریق خرید خدمات خواهد بود.خ - تا زمانی که پوشش بیمه درمانی کامل نگشته است، کلیه بیمارستانهای بخش عمومی وسازمانهای خیریه در درجه اول خدمات خود را به گروههایکم درآمد بیمه نشده اختصاصخواهند داد.د - در مورد خدمات درمانی و بهداشتی روستاها به علت پراکندگی جمعیت، عرضه خدماتبهداشتی از طریق واحدهای سیار در سطح کلیه دهات وحتیالامکان خانه به خانه ارائهخواهد گردید و در مورد خدمات درمانی این مناطق نیز واحدهای سیار کوچکی در اطرافمراکز درمانی بهداشتیروستایی ایجاد خواهد شد.ذ - به منظور ارائه درمانهای ساده و کمکهای اولیه، نیروی انسانی جدیدی آموزش دیدهو به روستاها اعزام خواهند شد. این افراد تحت نظارت مراکزدرمانی بهداشتی روستاییضمن مراقبت بیمارییهای واگیر، تأمین خدمات درمانی ساده را نیز به عهده خواهندداشت.ر - به منظور بهبود کیفیت خدمات درمانی بهداشتی روستاییان، با توجه به مشکلاتاعزام پزشک به روستاها کوشش خواهد شد که بین شبکه درمانیو بهداشتی روستایی ارتباطعملیاتی به وجود آید.ز - جهت اساسی سیاست جامع تغذیه طی برنامه پنجم بر اصل تأمین نیازمندیها و جبرانکمبودهای تغذیهای گروههای نیازمند و ایجاد تعادل میان نیازو مصرف خواهد بود.س - رعایت حداقل هزینه و در نظر گرفتن عادات و فرهنگ و قابلیت اجرا اساس انتخابخدمات و محتویات برنامه تغذیه در رابطه با نوع مشکلاتگروه زیر پوشش خواهد بود وکوشش خواهد شد که این برنامه از جامعیت کافی برخوردار بوده و با سایر خدماتبهداشتی هماهنگ باشد.ش - به منظور شناخت مسائل و مشکلات بهداشتی، ارتقاء دانش و جهت دادن تحقیقات برایپاسخگویی به نیازهای برنامهریزی و اجرایی و ارائه راهحل در زمینه عرضه خدماتبهداشتی و درمانی به سازمانهای پژوهشی بهداشتی و درمانی توجه خاص خواهد گردید.ص - در زمینه آموزش پزشکی، نارسایی نظام موجد در تأمین نیازهای جامعه کاملاً احساسمیگردد و بدین جهت در آموزش پزشکی ایران با در نظرگرفتن تأمین نیازهای کمی وهمچنین با توجه به ارتقاء کیفیت خدمات بهداشتی، درمان سرپایی، درمان بستری و تخصصیتجدید نظر به عمل خواهدآمد.هدفها و برنامههای مشخصدر برنامه پنجم هفت برنامه عمده به شرح زیر در زمینه بهداشت تنظیم شده است:الف - برنامه جمعیت و تنظیم خانواده - میزان افزایش سالیانه جمعیت کشور در حدود3.1 درصد میباشد و ایران از این نظر در ردیف کشورهاییاست که بیشترین میزانافزایش جمعیت را دارد.برای تحقق هدفهای اقتصادی و اجتماعی کشور، به اجرای برنامه جمعیت و تنظیم خانوادهاولویت تام داده شده است میزان مرگ و میر به علت توسعهخدمات بهداشتی و بهبودشرایط زیست به سرعت کاهش مییابد. از طرف دیگر کاهش میزان موالید تابع عوامل مختلفاجتماعی و فنی است. باتوجه به ضوابط موجود اقدام لازم برای حداکثر تقلیل موالیدبه عمل خواهد آمد به نحوی که میزان رشد سالیانه جمعیت در بلندمدت به یک درصدبرسد.برای وصول به هدف مزبور کاهش نرخ موالید طی برنامه پنجم معادل 9 در هزار (از 48در هزار به 38 در هزار) مورد نظر قرار گرفته است. با توجهبه کاهش نرخ مرگ و میراز 16 به 12 در هزار، میزان افزایش جمعیت در پایان برنامه پنجم 26 در هزار خواهدبود. دستیابی به هدفهای فوق به طرق زیرانجام خواهد گرفت.1 - توسعه کمی و کیفی برنامه آموزشی عمومی و فردی.2 - افزایش پوشش مؤثر خدمات کلینیکی از 6 درصد به 24 درصد زنان در شرایط باروری.3 - آموزش کادر فنی و انجام بررسیها و تحقیقات.ب - برنامه خدمات بهداشتی - ارتقاء سلامت جسمی و روانی جامعه از طریق پیشگیریعملیتر و از نظر اقتصادی موجهتر از درمان است. در اینزمینه با توجه به حداکثرامکان فنی و اجرایی اقدامات زیر انجام خواهد گرفت.1 - کلیه بیمارهای واگیر که پیشگیری آن از طریق واکسیناسیون امکانپذیر میباشد (شامل بیمارهای آبله، سرخک، فلج اطفال، دیفتری، کزاز،سیاهسرفه و بیماریهای عفونیروده) با انجام حدود 170 میلیون بار واکسیناسیون و پوشش حدود 100 درصد جامعه تحتکنترل خواهد بود.2 - حدود 10.5 میلیون مورد مبتلایان به بیماریهای عفونی (شامل سل، جذام، تب مالت،بیماریهای واگیر چشم، بیماریهای عفونی روده، بیلارزیوز) وهمچنین 14.5 میلیون موردمبتلایان به انگلهای رودهای و کچلی بیماریابی و تحت درمان قرار خواهند گرفت.3 - صدور شناسنامه بهداشتی برای افراد تا سن 18 سالگی عملی میگردد.4 - بهسازی محیط شامل تأمین آب آشامیدنی سالم و سایر فعالیتهای بهسازی محیط درروستاها و کنترل بهداشت محیط شهرها صورت خواهدپذیرفت. (هدفها و اعتبارات مربوطبه بهسازی محیط روستاها در فصل عمران و نوسازی روستاها آمده است).5 - اجرای برنامه خدمات بهداشتی و همچنین اجرای قسمتی از برنامه جمعیت و تنظیمخانواده به وسیله شبکه بهداشتی مشتمل بر 1280 مرکزبهداشت اصلی و فرعی در شهرها و3200 مرکز درمانی - بهداشتی و خانه بهداشت در روستاها انجام میپذیرد و توسعهفیزیکی برنامه شامل ایجاد100 مرکز بهداشت اصلی و 640 مرکز بهداشت فرعی در شهرها و500 مرکز درمانی: بهداشتی و 1900 خانه بهداشت در روستاها خواهد بود. ضمناًعملیاتساختمانی 60 مرکز بهداشت اصلی نیز شروع میگردد که در برنامه ششم تکمیل خواهد شد.6 - در سه سال اول برنامه به علت عدم تکافوی مراکز بهداشت موجود برای تحقق هدفهایپیشبینی شده، قسمت قابل توجهی از فعالیتهای مورد لزومبه وسیله اکیپهای سیارانجام میگیرد و به تدریج با ایجاد مراکز بهداشتی جدید، اکیپهای سیار در شبکهبهداشتی استقرار مییابند.پ - برنامه خدمات درمانی - در پایان برنامه چهارم تعداد تختهای بیمارستانی وآسایشگاهی برای هر ده هزار نفر جمعیت 13.6 بوده است. با توجه بهمحدودیت تأمیننیروی انسانی پزشکی، ارتقاء میزان فوق و رسیدن به 17.2 تخت برای هر 10 هزار نفرجمعیت هدف برنامه درمانی طی برنامه پنجممیباشد. بدین منظور تعداد تختهایبیمارستانی به میزان 20 هزار افزایش خواهد یافت به علاوه عملیات اجرایی حدود 15هزار تخت بیمارستانیدیگر شروع خواهد یافت به علاوه عملیات اجرایی حدود 15 هزارتخت بیمارستانی دیگر شروع خواهد گردید تا در برنامه ششم مورد بهرهبرداریقرارگرفته و تعمیم بیمار درمانی را امکانپذیر نماید.ت - برنامه خدمات درمانی و بهداشتی روستایی - بهبود کیفی و کمی خدمات درمانی وبهداشتی روستاها از دیگر برنامههای عمده بهداشت میباشد.بدین منظور با افزایش500 مرکز درمانی، بهداشتی جدید در مراکز بخشها و روستاهای پرجمعیتتر و 1900 خانهبهداشت شبکهای مشتمل بر 800مرکز درمانی، بهداشتی (مرکز اصلی) و 2400 خانهبهداشت (مرکز فرعی) در روستاها ایجاد خواهد شد.ث - برنامه بهبود تغذیه عمومی - بهبود تغذیه عمومی در دراز مدت تابع عواملی چونازدیاد درآمد سرانه و قیمت مواد غذایی میباشد و چون تحققاین هدفها ضرورتاً مستلزمزمان طولانیتری است، اجرای برنامههای تغذیهای مستقیم و خاص به شرح زیر در برنامهپیشبینی گردیده است.1 - تأمین یک وعده غذای تکمیلی برای کلیه کودکان کودکستانها، مدارس ابتدایی ومدارس راهنمایی تحصیلی، که در سال 1353 شامل 5.5 میلیوننفر بوده و در سال پایانبرنامه پنجم حدود 8 میلیون نفر را در بر خواهد گرفت.2 - تأمین تغذیه کمکی برای مادران شیرده کارگر و کودکان آنها و کارگران درکارخانهها و کارگاهها، بهبود تغذیه زنان باردار و مادران شیرده که مهمترینگروهآسیبپذیر بین بزرگسالان میباشند، پوشش این خدمات در پایان برنامه پنجم حدود 310هزار نفر خواهد بود.3 - افزایش مصرف نان به منظور تأمین کالری و پروتئین در کلیه گروههای سنی کم درآمدبه استثنای کودکان کمتر از سه سال و افزودن ویتامینهای آ وب 2 و در صورت امکانویتامین ث به آرد یا نان.4 - برقرار نمودن و تلفیق خدمات تغذیهای در قالب خدمات بهداشتی به منظور کنترلسوءتغذیه کودکان کمتر از سه سال.5 - درمان و توان بخشی کودکان مبتلاء به سوءتغذیه شدید (درجه 3) که در سال آخربرنامه حدود 15 هزار کودک را در بر میگیرد.6 - توان بخشی کودکان مبتلا به سوء تغذیه درجه 2 که در پایان برنامه پنجم شامل 50هزار کودک میگردد.7 - جبران کمبود غذایی کودکان نیازمند و مبتلا به سوءتغذیه خفیف (درجه 1) بااستفاده از غذای آماده مخصوص کودکان و یا امکانات غذایی خانواربه عمل آمده و پوششآن حدود 310 هزار نفر در پایان برنامه پنجم خواهد بود.ج - برنامه آموزش کادر فنی - به منظور تأمین نیازهای نیروی انسانی پزشکی وپیراپزشکی برنامههای مشخص زیر انجام خواهد گرفت.1 - تأسیس 2 دانشکده پزشکی.2 - افزایش پذیرش دانشکدههای پزشکی موجود به دو برابر فعلی و استفاده از کلیهمراکز درمانی واجد شرایط در امر آموزش پزشکی بالینی.3 - ایجاد 36 آموزشگاه کادر پرستاری، 20 آموزشگاه مامایی و مامایی روستایی، 40آموزشگاه تربیت تکنیسین و کمک تکنیسین آزمایشگاه،رادیولوژی، داروسازی و بهداشتمحیط، 20 آموزشگاه تربیت بهداشتیار و 3 آموزشگاه تربیت کارشناسان برنامهریزی،مدیریت تغذیه، خدماتتغذیهای و رژیم درمانی.چ - برنامه تحقیقات و بررسیهای بهداشتی - به منظور گسترش تحقیقات و شناخت مسائل ومشکلات بهداشتی و یافتن راهحلهای مناسب و بالاخرهارتقاء دانش بهداشتی برنامههایمشخص زیر انجام خواهد گرفت.1 - تحقیق در زمینه برنامه جمعیت و تنظیم خانواده به منظور یافتن بهترین روشپیشگیری از موالید ناخواسته در ایران و ارائه بهترین روش ثبت وقایعحیاتی.2 - تحقیق و بررسی در زمینه تعیین میزانهای نرخ مرگ و میر اختصاصی و چگونگی کارآییتسهیلات بهداشتی و درمانی و بالاخره تعیین مسائلبهداشت محیط.3 - تحقیق در مورد بیماریهای بومی، تهیه واکسن و مواد بیولوژیک مورد نیاز.4 - تحقیق در مورد بیماریهای سرطان - قلب و عروق.5 - تحقیق بالینی بیماریهای واگیر.6 - تحقیق و بررسی در زمینه برنامه و سیاست درمانی و بهداشتی دراز مدت کشور.7 - تحقیق و بررسی برای یافتن بهترین روش آموزش پزشکی و کارکنان وابسته8 - تحقیقات گوناگون در مورد غذا و تغذیه.سرمایهگذاری و اعتبارات عمرانیکل اعتبارات فصل بهداشت، درمان، تغذیه، جمعیت و تنظیم خانواده بالغ بر 236.7میلیارد ریال میباشد که 42.5 میلیارد آن سرمایهگذاری ثابتمیباشد.جدول شماره 1 اعتبارات فصل بهداشت، درمان، تغذیه و جمعیت و تنظیم خانواده را طیبرنامه پنجم نشان میدهد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7427 الی 7429<5 - تأمین و رفاه اجتماعیاین فصل شامل 6 برنامه اصلی بیمههای اجتماعی کارگران، بیمههای اجتماعیروستاییان، بیمههای اجتماعی کارمندان، حمایت گروههای بیمه نشده وکم درآمد، خدماترفاهی و توان بخشی معلولین و سه برنامه تبعی مشارکت و ارتباطات اجتماعی، تحقیقات وخدمات اداری میباشد.هدفهای کلیالف - تأمین حمایت بیمهای شامل درمان، ازکارافتادگی، بازنشستگی، فوت و بیکاریبرای گروههای متشکل و شاغل جامعه.ب - تأمین حمایتهای مقتضی برای گروههای کم درآمد بیمه نشده.پ - توانبخشی، آموزش حرفه، اشتغال معلولین قابل توانبخشی و نگهداری معلولین غیرقابل توانبخشی.ت - رفاه گروههای مختلف جامعه با توجه به اهمیت اجتماعی گروهها و آسیبپذیری آنها.ث - تأمین زمینه لازم برای پوشش کامل جمعیت شهری و روستایی از لحاظ بیمههایبیماری، از کار افتادگی، بازنشستگی، بیکاری و فوت تا پایانبرنامه ششم.سیاستها و خط مشیهای اجراییالف - نرخ حق بیمه در مورد هر یک از تعهدات قانونی سازمان بیمههای اجتماعی،بیمههای بیماری، بازنشستگی و غیره تفکیک میگردد.ب - به منظور توسعه سریع خدمات تأمین اجتماعی به مزد و حقوقبگیران کشور، اموردرمانی بیمهشدگان در تشکیلات مستقلی تمرکز یافته و سایرتعهدات از جملهبازنشستگی، از کار افتادگی و فوت، در سازمان مستقل دیگر متمرکز میگردد.پ - با توجه به کاهش قدرت خرید مستمریهای برقرار شده در مورد بازنشستگانبازماندگان و از کارافتادگان، حداقل مستمری با توجه به هزینه زندگیو حداقلدستمزدها افزایش خواهد یافت.ت - به منظور تأمین عدالت اجتماعی در اجرای قانون تأمین درمان مستخدمین شاغل وبازنشسته دولت به کارمندانی که از خدمات درمانی برخوردارنمیباشند اولویت دادهخواهد شد.ث - درمان سرپایی کلیه روستاییان از طریق شبکه درمان کشور تأمین میگردد و درنتیجه سازمان بیمههای اجتماعی روستاییان کوشش خود را به انجامسایر وظائف قانونیخود مصروف میکند و بیمهشدگان در مورد خدمات تخصصی و بستری از بخش خصوصی و درصورت عدم دسترسی از بخشعمومی استفاده خواهند کرد.ج - حمایت مقتضی گروههای بیمه نشده کم درآمد علیالاصول از طریق تعمیم بیمههایاجتماعی، ایجاد اشتغال مولد و تعدیل درآمد خانوار تأمینخواهد شد و در عین حال درکوتاه مدت دولت مسئولیت حمایت از این گروه را به عهده خواهد گرفت. در این زمینه ازسیاستهای خاص زیر پیرویخواهد شد:1 - حمایت دولت در وهله اول معطوف به کودکان و خانوادههای بیسرپرست (موقت و یادائم) خواهد بود.2 - تأمین حمایتهای مقتضی با توجه به حفظ حیثیت و شخصیت افراد و خانوادهها ومراعات سنتهای اجتماعی جامعه و به هنگام لازم صورتمیگیرد.3 - حمایتهای مذکور به نحوی انجام میگیرد که تحرک و تکاپوی افراد و خانوادهها رادر جهت اتکاء به خود سست ننماید.4 - امر عدم تمرکز و استفاده وسیع از سازمانهای محلی در اجرای برنامهها رعایتخواهد شد.5 - کوشش خواهد گردید که مشارکت استفادهکنندگان از خدمات از طریق همکاری وخودیاری آنان صورت پذیرد و همچنین از خدمات داوطلبانه درجهت نیل به هدفها استفادهگردد.چ - هماهنگی در خدمات اجتماعی از طریق شورای عالی رفاه اجتماعی ایجاد خواهد شد.ح - مراکز چند وظیفهای به منظور تلفیق خدماتی که ادغام آنها در جهت رسیدن بههدفهای برنامه لازم است ایجاد خواهد شد.برنامههای مشخصالف - در زمینه بیمههای اجتماعی کارگران:1 - افزایش افراد تحت پوشش بیمه درمان از 3.4 میلیون نفر در آخر برنامه چهارم به5.4 میلیون نفر در آخر برنامه پنجم.2 - افزایش افراد تحت پوشش بیمههای فوت، از کار افتادگی، بازنشستگی از 3.6 میلیوننفر در آخر برنامه چهارم به 6 میلیون نفر در آخر برنامه پنجم.3 - اجرای بیمه بیکاری 100 هزار نفر از مشمولین قانون کار که با احتساب خانوادهآنان حدود 500 هزار نفر را شامل میگردد.ب - در زمینه بیمههای اجتماعی کارمندان:1 - افزایش پوشش بیمه درمان کارمندان دولت و خانواده آنان از 200 هزار نفر در آخربرنامه چهارم به 2.5 میلیون نفر در پایان برنامه پنجم که تمامکارمندان دولت وخانواده آنها را شامل میگردد.ب - در زمینه بیمههای اجتماعی کارمندان:1 - افزایش پوشش بیمه درمان کارمندان دولت و خانواده آنان از 200 هزار نفر در آخربرنامه چهارم به 2.5 میلیون نفر در پایان برنامه پنجم که تمامکارمندان دولت وخانواده آنها را شامل میگردد.2 - افزایش پوشش بیمه بازنشستگی، فوت و از کار افتادگی کارمندان دولت از 960 هزارنفر در آخر برنامه چهارم به 1.4 میلیون نفر در آخر برنامه پنجم.3 - سیستم بیمههای درمان و بازنشستگی حدود 300 هزار نفر از کارمندان بخش خصوصی وخانواده آنان و 400 هزار نفر از کارکنان مستقل بخششهری.4 - اعطای مزایای بیمه حوادث، کلیه دانشآموزان و دانشجویان بخش شهری از طریققرارداد با شرکتهای بیمه.پ - در زمینه بیمههای اجتماعی روستاییان:1 - افزایش پوشش بیمه درمانی روستاییان از 100 هزار نفر در آخر برنامه چهارم به 4میلیون نفر در پایان برنامه پنجم.2 - تعمیم بیمه فوت به حدود 100 هزار نفر از روستاییان.ت - در زمینه حمایت گروههای بیمهنشده و کم درآمد:100 هزار خانوار کم درآمد تا پایان برنامه پنجم از نظر تأمین حداقل هزینه زندگیمورد حمایت قرار میگیرند و این حمایت با توجه به اولویتها در وهلهاول شاملخانوادههایی میگردد که به علت فوت، از کار افتادگی، زندانی شدن بیماری سرپرستخانواده و یا به جهات دیگر تأمین زندگی آنان با اشکالزیاد مواجه شده است.ث - در زمینه خدمات رفاهی:1 - ایجاد 140 مرکز رفاه خانواده و 150 باب مهد کودک.2 - ایجاد 115 کانون شبه خانواده، یک مجتمع شبه خانواده، یک شیرخوارگاه و تکمیل وتجهیز 20 واحد شبانهروزی و مهد کودک.3 - ایجاد دو کانون کارکنان جوان.4 - نوسازی و بهبود کیفی 300 خانه فرهنگ روستایی.5 - تکمیل و تجهیز مرکز تحقیقات و حفاظت صنعتی.6 - ایجاد یک اتحادیه تعاونیهای مصرف کارگران که به 300 تعاونی کوچک سرویس خواهدداد و تجهیز 80 تعاونی مصرف موجود.7 - ایجاد 10 استراحتگاه کارگری و تکمیل یک پلاژ.8 - ایجاد 24 مرکز اجتماعی و فرهنگی جهت استفاده کارمندان دولت.ج - در زمینه توان بخشی معلولین:1 - ایجاد یک کلینیک شنوایی و تهیه سه واحد سیار شنوایی.2 - ساختمان یک خوابگاه موقت ویژه نابینایان استفادهکننده از خدمات توان بخشی وآموزش حرفهای.3 - ایجاد و تکمیل 20 مرکز توان بخشی، آموزش حرفهای و مجتمع کارگاههای حمایت شدهجهت معلولیت جسمی.4 - ایجاد 32 مجتمع کارگاه حمایت شده معلولین جسمی و آغاز عملیات اجرایی 18 کارگاهدیگر.5 - ایجاد 3 مرکز نگهداری معلولین جسمی غیر قابل علاج و آغاز عملیات اجرایی 7 مرکزجدید.6 - آغاز عملیات اجرایی یک مرکز نمونه کودکان چند نقصی.7 - ایجاد 12 باب سرای کودکان عقب مانده ذهنی و آغاز عملیات اجرایی 8 مرکز دیگر.8 - ایجاد یک مرکز معلولین.9 - ایجاد 10 مرکز نگهداری عقب افتادگان بزرگسال و معلولین روانی غیر قابل علاج وآغاز عملیات 10 مرکز دیگر.10 - ایجاد 5 کانون اصلاح و تربیت معلولین اجتماعی و آغاز عملیات اجرایی 5 کانونجدید.11 - احداث یک مرکز امداد برای کودکان و نوجوانان خارج شده از کانونهای اصلاح وتربیت.12 - تکمیل ساختمانهای موجود کانونهای کارآموزی کشور.13 - ایجاد 13 مجتمع حمایت شده اشتغال زندانیان در داخل و خارج از زندانها14 - ایجاد یک مجتمع هدایت مادران تنها.چ - در زمینه مشارکت و ارتباطات اجتماعی:ایجاد ارتباط بیشتر بین مجریان امور و مردم به منظور ترغیب و تشویق و بسیج آنانبا انجام خدمات داوطلبانه در زمینه اجرای برنامههای عمرانی درسطح ملی وبینالمللی.در - در زمینه انجام تحقیقات و بررسیها:شناخت دقیقتر نیازها و آگهی از مسائل و مشکلات مربوط به تأمین رفاه اجتماعی ازطریق اجرای طرحهای تحقیقاتی.ذ - در زمینه انجام خدمات اداری:کلیه فعالیتهای اداری، عمومی و مدیریت سازمانهای ذیربط در اجرای برنامههای فصلتأمین و رفاه اجتماعی با یکدیگر هماهنگ خواهد شد.اعتبارات عمرانی و سرمایه گذاری ثابت.اعتبارات عمرانی و سرمایهگذاری ثابت طی برنامه پنجم در فصل تأمین و رفاه اجتماعیبه شرح جداول 1 و 2 پیوست خواهد بود.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7435 الی 7437<6 - تربیت بدنی، پیشاهنگی و امور جوانانمقدمهبرنامه ورزش و تربیت بدنی با توجه به علاقه و استقبال شدید جوانان و نوجوانان درامر ورزش و نحوه استفاده از تأسیسات ورزشی و میزان بهرهدهیآنها و هزینههای لازمجهت بهرهبرداری و نگهداری از آنها ارزیابی و با در نظر گرفتن این مسائل برنامهورزش و تربیت بدنی تهیه و تدوین گردیده است.در تجدید نظر برنامه تربیت بدنی به گسترش و تعمیم ورزشهای پایهای و بنیادی توجهشده است. در این جهت ایجاد مجموعههای ورزشی کوچک درنقاط پراکنده و پرجمعیت شهرهاو مراکز بخشها در این برنامه منظور گردیده و به تربیت مربیان و کادر فنی اولویتخاص داده شده است.در برنامه جوانان و پیشاهنگی، پرورش سجایای اخلاقی و ایجاد حس همکاری و تعاونمابین جوانان و دانشجویان و دانشآموزان در کارهای عمرانملی مورد توجه خاص قرارگرفته است.هدفهای اساسی:هدفهای اساسی برنامه پنجم در زمینه تربیت بدنی، پیشاهنگی و امور جوانان به قرارزیر میباشد:الف - پرورش نیروی جسمانی و سلامت روان افراد.ب - کمک به رشد متعادل کودکان و نوجوانان و آماده کردن آنها جهت ادامه یک زندگیسالم.پ - پرورش سجایای اخلاقی و ایجاد حس همکاری و تعاون میان افراد جامعه.ت - ترغیب افراد به استفاده از تفریحات سالم.ث - فراهم نبودن امکانات لازم و فرصتهای مناسب به منظور مشارکت مؤثر و مفید جواناندر فعالیتهای اجتماعی و عمرانی.ج - تحکیم تفاهم ملی و بینالمللی.سیاستهای و خط مشیهای اجراییتعمیم و گسترش ورزش و تربیت بدنی به عنوان یکی از وظائف دولت شناخته شده وسیاستها و خط مشیهای اجرایی به قرار زیر است:الف - ترویج ورزشهای زیر بنایی در مدارس (شنا، دومیدانی، ژیمناستیک) و اشاعهورزشهای ملی و محلی.ب - افزایش میزان بهرهدهی مراکز موجود از طریق تقویت مدیریت و آموزشهای کوتاهمدت مسئولین و تکمیل مؤسسات موجود.پ - توجه به ورزشهای طبیعی، پیادهروی، کوهنوردی و کشاندن هر چه بیشتر مردم بهخارج از شهرها.ت - استفاده از وسائل ارتباط جمعی به منظور جلب هر چه بیشتر مردم به ورزش واستفاده از تلویزیون در آموزش مهارتهای ورزشی به منظور جبرانکمبود مربی.ث - بررسی و تجدید نظر در قوانین و تشکیلات برخی از سازمانهای مسئول امور جوانانبه منظور انطباق فعالیتهای آنها با دگرگونیهای اجتماعی.ج - غنیتر ساختن محتوای دورههای آموزش نظامی به نحوی که برای جوانان مخصوصاًجوانان عشایر و روستایی به صورت دورههای آموزشنظامی حرفهای درآید و در بالابردن امکانات اشتغال جوانان پس از خاتمه خدمت سربازی مفید واقع گردد.چ - ایجاد هماهنگی در فعالیتهای سازمانها اجرایی مربوط به امور جوانان از طریقشورای عالی رفاه اجتماعی و تعیین وظایف مشخص هر یک از اینسازمانها.ح - کمک به ایجاد فروشگاههای تعاونی جوانان.خ - فراهم نمودن امکانات شناسایی و عرضه آثار برجسته نوجوانان و جوانان مستعد بهمنظور تشویق آنان به کارهای خلاق و ایجاد درآمد برای آنان.د - تأسیس مراکز چند وظیفهای به منظور تلفیق خدماتی که ادغام آنها در جهت رسیدنبه هدفهای فوق لازم باشد.ذ - تنظیم برنامههای پیشاهنگی بر اساس نیازهای جامعه به منظور جلب افراد بهخدمات پیشاهنگی.ر - استفاده جوانان غیر پیشاهنگ از خانههای پیشاهنگی و گسترش پیشاهنگی به کلیهگروهها و قشرهای اجتماعی.برنامههای مشخصالف - ورزش و تربیت بدنی: برنامههای مشخص ورزش و تربیت بدنی در برنامه پنجم بهشرح زیر میباشد:1 - ورزش و بازیهای کودکستانی: به منظور توسعه ورزش و بازیها برای گروههایکودکستانی تأسیسات زیر پیشبینی گردیده است.- ایجاد 25 محوطه بازی برای کودکان 3 تا 6ساله در پارکهای عمومی مراکز استان و سهشهر بزرگ این محوطهها هر یک شامل زمینهای بازی وسائل وتجهیزات بازی و نیز سالنبازی کوچک و سرویسهای ضروری و بهداشتی مربوطه برای کودکان میباشند.- تجهیز بیش از یک هزار مهد کودک، کودکستان، پارک کودک و مراکز نگهداری کودکان باوسائل بازی، ورزش و تفریح کودکان.2 - ورزش دانشآموزان و دانشجویان: در مورد برنامه ورزش دانشآموزان و دانشجویانبرنامههای پیشبینی شده به شرح زیر میباشد:- ایجاد 500 مجموعه ورزشی برای مدارس مناطق مختلف پر جمعیت شهری که تسهیلات ورزشکافی در اختیار ندارند و ایجاد 5 سالن ورزشی سرپوشیده بزرگ تمرینی برای رشتهتربیت بدنی دانشسرای عالی و مدارس عالی و ایجاد مجموعه ورزشی برای دانشگاههایتهران و مشهد.3 - ورزش عمومی: در زمینه توسعه ورزش عمومی (شهری و روستایی) برنامههای زیرپیشبینی گردیده است:- توسعه و تکمیل مجموعههای ورزشی آریامهر و فرح، آماده نمودن تأسیسات ورزشی تهرانجهت برگزاری بازیهای آسیایی 1974 تهران، توسعه وادامه عملیات تکمیلی استادیومها وباشگاههای عمومی موجود، توسعه و تکمیل باشگاه ورزشی شاهنشاهی و تأسیسات انجمن اسب.- شروع و ادامه عملیات ساختمانی مربوط به دو استادیوم 25 هزار نفری و سی مجموعهورزشی تمرینی (5 مجموعه برای کارگران) که هر یک علاوهبر زمینهای ورزشی روباز شاملاستخر شنا - سالن پیست دو و میدانی خواهد بود و حدود 12.000 متر مربع وسعت خواهدداشت.توسعه و تکمیل تجمع تفریحی کولکچال- شروع و ادامه عملیات ساختمانی مربوط به ده استخر سرپوشیده 50 استخر شنای روباز.- شروع عملیات ساختمانی 340 مجتمع ورزشی کوچک در شهرستانها و مراکز بخشها.- حمایت از باشگاههای خصوصی از طریق اعطای وام.- توسعه ورزش در روستاها از طریق خانههای فرهنگ روستایی.4 - آموزش کادر فنی: ایجاد رشتههای جدید و توسعه رشتههای موجود در سطح دیپلم،لیسانس، فوق لیسانس، آموزش ضمن خدمت و کوتاه مدت(چند روزه تا چند هفتهای) حدود10 هزار نفر معلمین، مربیان و راهنمایان ورزش.5 - تحقیقات: تعیین حداقل آموزشهای مورد لزوم برای معلمین ورزش مدارس ابتدایی،راهنمایی و متوسطه و بررسی چگونگی ایجاد نظام هماهنگفنی و اداری ورزشی در سطحکشور با در نظر گرفتن تأسیسات مورد نیاز.ب - برنامه امور جوانان، برنامههای مشخص این بخش به شرح زیر میباشد:1 - تکمیل کاخهای جوانان موجود و ایجاد 10 کاخ جدید جوانان در مراکز استانها وشهرهایی که دارای مؤسسات آموزش عالی میباشند.2 - تجهیز و بهرهبرداری از ده خانه جوانان شیر و خورشید سرخ و ایجاد 30 خانه چندوظیفهای جوانان در مناطق شهری.3 - مشارکت جوانان در برنامههای عمران ملی و ایجاد 100 شرکت تعاونی جوانان.4 - ایجاد دوره جدید تربیت مربی و راهنمای جوانان در سطح فوق دیپلم و لیسانس بهمنظور تربیت 400 نفر مربی جوانان.پ - برنامه پیشاهنگی: هدفها و برنامههای مشخص پیشاهنگی به شرح زیر میباشد:1 - تکمیل و تجهیز و بهرهبرداری از 100 خانه پیشاهنگی و افزایش تعداد پیشاهنگانتا 500 هزار نفر.2 - ایجاد 35 خانه جدید پیشاهنگی و تکمیل و بهرهبرداری 20 اردوگاه پیشاهنگی دراستانهای کشور.3 - تدارک مقدمات ژامبوری جهانی و پیشاهنگی.4 - افزایش و تربیت مربیان پیشاهنگی کشور تا حدود 20 هزار نفر.سرمایهگذاری و اعتبارات:کل اعتبارات و میزان سرمایهگذاری تربیت بدنی، پیشاهنگی و امور جوانان طی برنامهپنجم به شرح جداول 1 و 2 میباشد.>جدول: دوره 23 - جلد 16 - صفحه 7442 الی 7444<خلاصه برنامه پنجم عمرانی کشور (تجدید نظر شده) پس از تصویب کمیسیون برنامه مجلسشورای ملی در جلسه روز شنبه 1353.12.24 در جلسهروز شنبه بیست و هفتم اردیبهشت ماهیک هزار و سیصد و پنجاه و چهار شمسی به تصویب کمیسیون برنامه مجلس سنا رسید.نایب رییس مجلس سنا - دکتر سید محمد سجادی1398 © حق کپی رایت متعلق به مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی ایران می باشد