NOTE: Some content may not display correctly, including tables and figures. See PDF for full details.

 แผนแม่บทการพัฒนา ระบบโครงขา่ยสมาร์ทกริดของประเทศไทย พ.ศ. 2558-2579

ค าน า  

ไฟฟ้าเป็นพลังงานประเภทหนึ่งที่มีรูปแบบการใช้งานที่หลากหลายที่สุดเมื่อเปรียบเทียบกับพลังงาน ประเภทอื่นๆ โครงสร้างพื้นฐานที่จ าเป็นในการผลิต การส่ง การจ าหน่าย และการใช้ไฟฟ้า ได้ถูกออกแบบและใช้ งานมาอย่างยาวนาน โครงสร้างพื้นฐานเหล่านี้มีส่วนส าคัญต่อการเติบโตทางด้านอุตสาหกรรมและเศรษฐกิจของ ประเทศในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมา ถ้าหากไม่มีพลังงานไฟฟ้า การด าเนินการในด้านต่างๆไม่ว่าจะเป็นด้าน อุตสาหกรรมหรือแม้แต่การด าเนินชีวิตประจ าวันจะเกิดอุปสรรคหรืออาจหยุดชะงักได้ การเจริญเติบโตทาง เศรษฐกิจที่สูงขึ้นก็ส่งผลให้ยิ่งมีความต้องการพลังงานไฟฟ้าที่มีคุณภาพและมีความเชื่อถือได้มากขึ้นตามไปด้วย ซึ่ง การเกิดความขัดข้องในระบบไฟฟ้าที่ใดที่หนึ่งอาจก่อให้เกิดความเสียหายเป็นวงกว้างต่อทั้งระบบได้ทั้งนี้ ใน ปัจจุบันการใช้เชื้อเพลิงฟอสซิลเพื่อผลิตไฟฟ้าส่งผลให้มีการปลดปล่อยก๊าซ CO₂ ออกมาในปริมาณมากโดย มลภาวะที่เกิดจากการปลดปล่อย CO₂ ที่มากขึ้นรวมถึงความต้องการพลังงานไฟฟ้าที่เพิ่มสูงขึ้นผลักดันให้เกิดการ เปลี่ยนแปลงในอุตสาหกรรมการผลิตไฟฟ้าขึ้น แนวทางที่จะบรรลุเป้าหมายในการแก้ปัญหาดังกล่าวจะต้องมีการ จัดหาไฟฟ้าให้เพียงพอเพื่อรองรับความต้องการที่เพิ่มสูงขึ้น และในขณะเดียวกันจะต้องมีการปลดปล่อยก๊าซ CO₂ ที่น้อยลง รวมถึงจะต้องมีการจัดการในด้านการผลิต การส่ง การจ าหน่าย และด้านการใช้พลังงานไฟฟ้าให้มี ประสิทธิภาพสูงสุดและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมในปัจจุบัน การผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนมีแนวโน้มสูงขึ้น เรื่อยๆ แตอ่ ย่างไรก็ดี เมื่อเปรียบเทียบกับพลังงานไฟฟ้าที่ผลิตได้ทั้งหมดแล้วยังถือว่าพลังงานหมุนเวียนดังกล่าวยัง มีปริมาณอยู่น้อยมากอีกทั้งการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนยังมีปัญหาในเรื่องความไม่แน่นอนของแหล่งผลิต และความไม่ต่อเนื่องหรือไม่สม่ าเสมอของพลังงานที่ผลิตได้ซึ่งเป็นปัญหาที่ต้องหาวิธีปรับปรุงแก้ไขต่อไป การที่จะ เชื่อมต่อแหล่งผลิตไฟฟ้าพลังงานหมุนเวียนที่มีมากขึ้นเข้ากับระบบได้อย่างมีเสถียรภาพและมีประสิทธิภาพ จ าเป็นต้องมีโครงสร้างพิเศษที่ประสานงานการด าเนินการดังกล่าว ซึ่งแนวทางหนึ่งที่เป็นไปได้ในการปรับปรุงและ แก้ไขปัญหาในระบบไฟฟ้า คือการพัฒนาระบบไฟฟ้าให้มีความชาญฉลาดหรือรวมเรียกว่าระบบโครงข่าย

“สมาร์ทกริด” (Smart Grid) 

ในการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศ หน่วยงานที่มีส่วนเกี่ยวข้องในทุกภาคส่วน ทั้งจาก ภาครัฐ คือการไฟฟ้าฝ่ายผลิตการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายและภาคเอกชนคือ นักลงทุน ภาคอุตสาหกรรม สถาบันการศึกษา และผู้ใช้ไฟฟ้านั้นต่างก็มีบทบาทในการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดทั้งสิ้นหากแต่มุมมอง การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของแต่ละภาคส่วนนั้นย่อมเป็นไปตามภารกิจของแต่ละหน่วยงานดังนั้น กระทรวงพลังงาน โดยส านักงานนโยบายและแผนพลังงานจึงได้จัดท าแผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่าย สมาร์ทกริดของไทย พ.ศ. 2558-2579 ขึ้น เพื่อวางกรอบทิศทางการพัฒนานโยบายระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของ ประเทศในภาพรวม เพื่อให้แต่ละหน่วยงานซึ่งมีงบประมาณในการพัฒนาของตนเองมีทิศทางการก าหนดแผนการ พัฒนาและลงทุนที่สอดคล้องกับกรอบการพัฒนาตามนโยบายของประเทศโดยเนื้อหาของแผนแม่บทฯ ฉบับนี้ ประกอบไปด้วย ความจ าเป็นของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย บริบท/ปัจจัยการพัฒนาระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริด วิสัยทัศน์และประเด็นยุทธศาสตร์การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย และสรุป แผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย ทั้งนี้ แผนแม่บทฯ ดังกล่าวจะส่งผลให้เกิดบูรณาการด้าน การจัดหาไฟฟ้าและการใช้ไฟฟ้าได้อย่างเพียงพอ มีประสิทธิภาพ ยั่งยืน มีคุณภาพบริการที่ดี และเกิดประโยชน์ สูงสุดต่อประเทศได้ในที่สุดต่อไป 

กระทรวงพลังงาน กุมภาพันธ์ 2558 

สารบัญ 

1. บทน า          1

2. ความจ าเป็นของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย      3

3. บริบท/ปัจจัยการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด           8 

3.1  บริบท/ปัจจัยการพัฒนาในต่างประเทศ             8 

3.2  บริบท/ปัจจัยการพัฒนาภายในประเทศ            11 

4. วิสัยทัศน์และประเด็นยุทธศาสตร์การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย        14 

4.1  วิสัยทัศน์      14 

4.2  ประเด็นยุทธศาสตร์   14 

4.3  เป้าประสงค์และตัวชี้วัดผลสัมฤทธิ์       17 

              4.3 ปัจจัยขับเคลื่อน (Driving Forces) และภาพฉายอนาคต (Scenarios)                                 20 

5. แผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย   22 

5.1  นโยบายและกิจกรรมขับเคลื่อนการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย         22 

5.2  แผนการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด         25 

6. สรุปภาพรวมแผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทย         29 

6.1  เป้าหมายของการพัฒนาในช่วงระยะที่ 1 (ระยะเตรียมการ)          31 

6.2  เป้าหมายของการพัฒนาในช่วงระยะที่ 2 (ระยะสั้น)        32 

6.3  เป้าหมายของการพัฒนาในช่วงระยะที่ 3 (ระยะปานกลาง)           33 

6.4  เป้าหมายของการพัฒนาในช่วงระยะที่ 4 (ระยะยาว)       35 

เอกสารแนบ ก. นโยบายและกิจกรรมการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด 

เอกสารแนบ ข. ผลของการด าเนินนโยบายและกิจกรรมการพัฒนาที่มีต่อการปรับปรุงดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผล

เอกสารแนบ ค. ค่าระดับคะแนนปัจจุบันและระดับคะแนนเป้าหมายของดัชนีชี้วัดฯ พร้อมการแปรผล

เอกสารแนบ ง. กรอบวงเงินและผลประโยชน์ของกิจกรรมลงทุน

เอกสารแนบ จ. โครงการน าร่องการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด 

สารบัญรูปภาพ

รูปที่ 2.1 การวิเคราะห์การปรับปรุง/พัฒนาระบบไฟฟ้าของประเทศไทยด้วยยุทธศาสตร์การพัฒนา          4 ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด 

รูปที่ 3.1 ผลประโยชน์ของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด 11

รูปที่ 3.2 บทบาทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของแต่ละภาคส่วนต่อยุทธศาสตร์ต่างๆ 13

รูปที่ 4.1 ตัวอย่างโครงสร้างความสัมพันธ์ของหน่วยงาน/องค์องกรที่เกี่ยวข้อง 16

รูปที่ 4.2 การก าหนดรูปแบบของ Scenarios ในอนาคต 20

รูปที่ 6.1 แผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย พ.ศ. 2558-2579 30 

สารบัญตาราง

ตารางที่ 3.1 แนวคิดของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดในต่างประเทศ                                            8

ตารางที่ 3.2 สรุปผลการประเมินเงินลงทุน ผลประโยชน์ที่ได้รับ และสัดส่วนผลประโยชน์ต่อเงินลงทุน           9 

โครงการ 

ตารางที่ 3.3 ประเภทของเงินลงทุนที่ใช้ในการลงทุนพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด                              10 

ตารางที่ 3.4 ผลประโยชน์ของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด                                                       10

ตารางที่ 4.1 สรุปดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์ของประเด็นยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาความเชื่อถือได้และคุณภาพ     17 

ไฟฟ้า 

ตารางที่ 4.2 สรุปดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์ของประเด็นยุทธศาสตร์ด้านความยั่งยืนและประสิทธิภาพของการ       17 

ผลิตและการใช้พลังงาน 

ตารางที่ 4.3 สรุปดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์ของประเด็นยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาการท างานและการ                18 

ให้บริการของหน่วยงานการไฟฟ้าฯ 

ตารางที่ 4.4 สรุปดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์ของประเด็นยุทธศาสตร์ด้านการก าหนดมาตรฐานความเข้ากันได้       19 

ของอุปกรณ์ในระบบ 

ตารางที่ 4.5 สรุปดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์ของประเด็นยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาศักยภาพการแข่งขันทาง          19 

เศรษฐกิจและอุตสาหกรรม 

ตารางที่ 4.6 สรุปผลภาพฉายอนาคตทั้ง 3 กรณี                                                                                  21

ตารางที่ 5.1 ความสัมพันธ์ของนโยบายที่มีต่อประเด็นยุทธศาสตร์แต่ละด้าน                                            23 

ตารางที่ 5.2 ความสัมพันธ์ของกิจกรรมการลงทุนในระบบส่งและระบบจ าหน่ายที่มีต่อประเด็น                 24 

ยุทธศาสตร์แต่ละด้าน 

ตารางที่ 5.3 นโยบายและกิจกรรมพัฒนา/ลงทุนในเทคโนโลยีการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเพื่อ       26 

ยกระดับความสามารถของระบบไฟฟ้า (Smart System) 

ตารางที่ 5.4 นโยบายและกิจกรรมพัฒนา/ลงทุนในเทคโนโลยีการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเพื่อ       27 

ยกระดับคุณภาพบริการที่มีต่อผู้ใช้ไฟฟ้า (Smart Life) 

ตารางที่ 5.5 นโยบายและกิจกรรมพัฒนา/ลงทุนในเทคโนโลยีการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเพื่อ       28 

ยกระดับโครงสร้างระบบไฟฟ้าที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม (Green Society) 

แผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทย

พ.ศ. 2558-2579 

กระทรวงพลังงาน

 บทน า 

ไฟฟ้าเป็นพลังงานประเภทหนึ่งที่มีรูปแบบการใช้งานที่หลากหลายที่สุดเมื่อเปรียบเทียบกับพลังงาน

ประเภทอื่นๆ โครงสร้างพื้นฐานที่จ าเป็นในการผลิต การส่ง การจ าหน่าย และการใช้ไฟฟ้าซึ่งได้มีการใช้งานมา อย่างยาวนานในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมา ท าให้พลังงานไฟฟ้ามีส่วนส าคัญต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจและ อุตสาหกรรมของประเทศ ทั้งนี้ การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจที่สูงขึ้นส่งผลให้มีความต้องการพลังงานไฟฟ้าที่มี คุณภาพและมีความเชื่อถือได้มากขึ้นตามไปด้วย เนื่องจากหากเกิดความขัดข้องในที่ใดที่หนึ่งในระบบไฟฟ้าก็อาจ ก่อให้เกิดความเสียหายเป็นวงกว้างต่อทั้งระบบเศรษฐกิจของประเทศได้ ปัจจุบัน ประเทศไทยผลิตไฟฟ้าโดยใช้เชื้อเพลิงฟอสซิลเป็นหลัก การใช้เชื้อเพลิงฟอสซิลเพื่อผลิตไฟฟ้า ส่งผลให้มีการปลดปล่อยก๊าซ CO₂ ออกมาในปริมาณมาก โดยมลภาวะที่เกิดจากการปลดปล่อย CO₂ ที่มากขึ้น รวมถึงความต้องการพลังงานไฟฟ้าที่เพิ่มสูงขึ้น ผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในอุตสาหกรรมการผลิตไฟฟ้าโดยมี เป้าหมายเพื่อจัดหาไฟฟ้าให้เพียงพอรองรับความต้องการที่เพิ่มสูงขึ้น แต่ในขณะเดียวกันจะต้องมีการปลดปล่อย ก๊าซ CO₂ ที่น้อยลง รวมถึงจะต้องมีการจัดการในด้านการผลิต การส่ง การจ าหน่าย และด้านการใช้พลังงานไฟฟ้า ให้มีประสิทธิภาพสูงขึ้น ดังนั้น การส่งเสริมการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน จึงเป็นแนวทางหนึ่งที่จะช่วยลด การปลดปล่อยก๊าซ CO₂ได้ อย่างไรก็ตาม แม้ว่าอัตราการขยายตัวของการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนมี แนวโน้มที่สูงขึ้น แต่เมื่อเปรียบเทียบกับพลังงานไฟฟ้าที่ผลิตได้ทั้งหมดแล้วถือว่าพลังงานหมุนเวียนดังกล่าวยังมี สัดส่วนอยู่น้อยมาก อีกทั้งการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนยังมีปัญหาในเรื่องความไม่แน่นอนของแหล่งผลิต และความไม่ต่อเนื่องหรือความไม่สม่ าเสมอของพลังงานที่ผลิตได้ ซึ่งเป็นปัญหาที่ต้องหาวิธีปรับปรุงแก้ไขต่อไป การที่จะเชื่อมต่อแหล่งผลิตไฟฟ้าพลังงานหมุนเวียนที่มีมากขึ้นเข้ากับระบบได้อย่างมีเสถียรภาพและมี ประสิทธิภาพจะต้องท าการปรับปรุงและเพิ่มความยืดหยุ่นให้กับระบบไฟฟ้า ซึ่งแนวทางหนึ่งที่เป็นไปได้ก็คือการ พัฒนาระบบไฟฟ้าให้เป็นระบบโครงข่ายที่มีความชาญฉลาดหรือที่เรียกว่าเป็นระบบ“สมาร์ทกริด” (Smart grid) 

1.1          ความแตกต่างของระบบโครงข่ายไฟฟ้าปัจจุบันและระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด         ระบบโครงข่ายไฟฟ้าในปัจจุบันมีวัตถุประสงค์การใช้งานหลัก คือ การส่งพลังงานไฟฟ้าจากโรงไฟฟ้า ขนาดใหญ่ไปยังผู้ใช้ไฟฟ้า ซึ่งโดยทั่วไปแล้วพลังงานไฟฟ้าจะมีทิศทางการไหลของพลังงานไฟฟ้าส่วนใหญ่เพียง ทิศทางเดียว โดยที่ผู้ใช้ไฟฟ้ายังมีบทบาทในการผลิตไฟฟ้าที่จ ากัด รวมทั้งมีการแลกเปลี่ยนข้อมูลของระบบไฟฟ้า ระหว่างอุปกรณ์ต่างๆ ในระดับน้อยมาก และมีการท างานร่วมกันระหว่างอุปกรณ์แบบอัตโนมัติอย่างจ ากัด 

 ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดในอนาคตจะสามารถท างานร่วมกับอุปกรณ์ตรวจวัด ประมวลผล ระบบ อัตโนมัติและสื่อสารข้อมูล พร้อมทั้งควบคุมทิศทางการไหลของพลังงานไฟฟ้าและข้อมูลสารสนเทศให้สามารถไหล

แผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทยพ.ศ. 2558-2579 กระทรวงพลังงาน 

ได้สองทิศทาง และยังสามารถรองรับแหล่งไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนจ านวนมากที่กระจายอยู่ทั่วไป รวมถึงการ รองรับการพัฒนารถยนต์ไฟฟ้าที่จะเพิ่มจ านวนมากขึ้นในอนาคต และเปิดโอกาสให้ผู้ใช้ไฟฟ้าสามารถบริหาร จัดการการใช้ไฟฟ้าให้เหมาะสมกับวิถีชีวิตและพฤติกรรมการใช้ไฟฟ้าในแต่ละวันได้อย่างมีประสิทธิภาพ

1.2          นิยามความหมายของระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด  ปัจจุบันการก าหนดนิยามส าหรับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดในหลายประเทศยังไม่มีนิยามที่ชัดเจนและ ใช้เป็นมาตรฐานสากลเดียวกันทั่วโลก อย่างไรก็ตาม ประเทศส่วนใหญ่ที่ได้มีการด าเนินการพัฒนาเกี่ยวกับทางด้าน ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดมาบ้างแล้ว ต่างมีแนวคิดหลักในการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดที่มีทิศทางไปใน แนวเดียวกัน ดังนั้น ในการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดโดยรวมจะสามารถให้ความหมายกว้างๆ ได้ดังนี้ คือ  “การพัฒนาให้ระบบไฟฟ้าสามารถตอบสนองต่อการท างานได้อย่างชาญฉลาดมากขึ้น หรือมี ความสามารถมากขึ้นโดยใช้ทรัพยากรที่น้อยลง (Doing more with less) มีประสิทธิภาพมีความน่าเชื่อถือ มี ความปลอดภัย มีความยั่งยืน และเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ซึ่งสามารถท าให้เกิดขึ้นได้โดยการประยุกต์ใช้เทคโนโลยี ระบบสื่อสารสารสนเทศ (ICT) ระบบเซนเซอร์ระบบเก็บข้อมูลและเทคโนโลยีทางด้านการควบคุมอัตโนมัติเพื่อท า ให้ระบบไฟฟ้าก าลัง (Power grid) สามารถรับรู้ข้อมูลสถานะต่างๆ ในระบบมากขึ้นเพื่อใช้ในการตัดสินใจอย่าง อัตโนมัติ ทั้งนี้ กระบวนการเหล่านี้จะต้องเกิดขึ้นทั่วทั้งระบบไฟฟ้าครอบคลุม ระบบผลิต ระบบส่ง ระบบจ าหน่าย และระบบผู้ใช้ไฟฟ้า” 

1.3          องค์ประกอบพื้นฐานทางด้านเทคโนโลยีของระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด  ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดมีองค์ประกอบพื้นฐานทางด้านเทคโนโลยีที่มีคุณสมบัติสามารถตรวจวัด รับส่งสัญญาณข้อมูลและท างานร่วมกับอุปกรณ์และระบบไฟฟ้าอื่นๆ ได้ ซึ่งเป็นเทคโนโลยีในกลุ่มต่างๆ ทั้ง ฮาร์ดแวร์ (Hardware) ซอฟท์แวร์ (Software) พีเพิลแวร์ (Peopleware) เช่น 

• เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (Information and Communication Technology, ICT) 
• เทคโนโลยีการผลิตพลังงานไฟฟ้า การส่งจ่ายไฟฟ้า 
• เทคโนโลยีการควบคุมโครงข่ายไฟฟ้าอัตโนมัติ
• เทคโนโลยีสมาร์ทมิเตอร์ (Advanced Metering Infrastructure, AMI), การปรับความต้องการไฟฟ้า (Demand Response) 
• เทคโนโลยีการบริหารจัดการพลังงานไฟฟ้า (Energy Management System, EMS) ได้แก่ ภายใน บ้าน (Home EMS, HEMS), ภายในอาคาร (Building EMS, BEMS), ภายในโรงงาน (Factory EMS, FEMS) และภายในชุมชน (Community EMS, CEMS) เป็นต้น 

ในการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทย หน่วยงานที่มีส่วนเกี่ยวข้องทั้งจากภาครัฐ และ ภาคเอกชน ได้แก่การไฟฟ้าฝ่ายผลิตการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายนักลงทุนภาคอุตสาหกรรม สถาบันการศึกษา และผู้ใช้ ไฟฟ้านั้นต่างก็มีบทบาทในการพัฒนาทั้งสิ้นหากแต่มุมมองการพัฒนาของแต่ละภาคส่วนนั้นย่อมเป็นไปตามภารกิจ ของแต่ละหน่วยงานดังนั้นเพื่อให้การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศของแต่ละภาคส่วนเป็นไปใน ทิศทางเดียวกันกระทรวงพลังงาน โดยส านักงานนโยบายและแผนพลังงานจึงได้จัดท าแผนแม่บทการพัฒนาระบบ

2 

โครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย พ.ศ. 2558-2579 ขึ้น เพื่อวางกรอบแนวทางการพัฒนานโยบายระบบโครงข่าย สมาร์ทกริดในภาพรวม เพื่อให้แต่ละหน่วยงานซึ่งมีงบประมาณในการพัฒนาของตนเอง ก าหนดทิศทางการพัฒนา และลงทุนที่สอดคล้องกับกรอบการพัฒนาตามนโยบายของประเทศอันจะส่งผลให้เกิดการลงทุนที่ไม่ซ้ าซ้อน สามารถบูรณาการข้อมูลระหว่างหน่วยงาน และประสานการท างานแต่ละส่วนร่วมกันได้ ซึ่งจะส่งผลให้สามารถ จัดหาไฟฟ้าได้อย่างเพียงพอ มีประสิทธิภาพ ยั่งยืน มีคุณภาพบริการที่ดี และเกิดประโยชน์สูงสุดต่อประเทศได้ใน ที่สุดต่อไป 

1. ความจ าเป็นของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย 

ระบบไฟฟ้าปัจจุบัน ได้ถูกออกแบบและพัฒนาอยู่บนแนวคิดของการบริหารระบบไฟฟ้าแบบรวมศูนย์มา

ตั้งแต่ต้น ในขณะที่ในปัจจุบัน มีการน าพลังงานหมุนเวียนและระบบไฟฟ้าขนาดเล็กแบบกระจายศูนย์ (Decentralized Generation: DG) มาใช้งานมากขึ้นเพื่อท าให้เกิดการกระจายชนิดเชื้อเพลิง และส่งเสริมการใช้ เชื้อเพลิงที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมตามนโยบายของรัฐบาลในการส่งเสริมการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน เพื่อให้สามารถตอบสนองต่อความต้องการใช้ไฟฟ้าที่เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วและต่อเนื่องได้อย่างยั่งยืนอย่างไรก็ตาม การใช้งานระบบส่งไฟฟ้าในบางครั้งไม่เอื้ออ านวยต่อการรองรับการเพิ่มขึ้นของระบบไฟฟ้าขนาดเล็กแบบกระจาย ศูนย์ได้ เช่น การเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วของความต้องการใช้ไฟฟ้าที่ไม่สัมพันธ์กับปริมาณไฟฟ้าที่จัดหาได้ในบาง ภูมิภาคโดยเฉพาะในพื้นที่ห่างไกลจะส่งผลต่อปัญหาคุณภาพไฟฟ้าและเกิดปัญหาความเสี่ยงต่อการเกิดไฟฟ้าดับ ท าให้การส่งเสริมการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนไม่สามารถท าได้อย่างเต็มที่เนื่องจากติดปัญหาขีดจ ากัดของ สายส่ง นอกจากนี้ การขนานโรงไฟฟ้าขนาดเล็กเข้ากับระบบจ าหน่ายก็อาจท าได้ไม่เต็มที่เนื่องจากติดปัญหา ก าลังไฟฟ้าไหลย้อนกลับทิศทาง เป็นต้น นอกจากนี้ จากการเปลี่ยนแปลงของสภาพความเป็นอยู่ของสังคม และการพัฒนาทางเศรษฐกิจและ อุตสาหกรรมท าให้การเติบโตของความต้องการใช้ไฟฟ้าเพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง ประกอบกับความต้องการคุณภาพ พลังงานไฟฟ้าและการบริการที่ดีจากหน่วยงานการไฟฟ้าของผู้ใช้ไฟฟ้าในปัจจุบันซึ่งมีความละเอียดอ่อนและ ซับซ้อนมากยิ่งขึ้น และรวมไปถึงแนวคิดการรักษาสิ่งแวดล้อมควบคู่ไปกับการพัฒนาด้านพลังงาน ท าให้ อุตสาหกรรมด้านพลังงานไฟฟ้าต้องมีการพัฒนาเพื่อรองรับการพัฒนาตามทิศทางดังกล่าวข้างต้นเพื่อให้เกิดการ พัฒนาทางด้านพลังงานอย่างยั่งยืนของประเทศการพัฒนาด้านพลังงานจะต้องรองรับการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ทั้ง ทางด้านเศรษฐกิจ อุตสาหกรรมและสังคม ซง่ึมีแนวทางการด าเนินการได้หลายแนวทางด้วยกัน อย่างไรก็ตาม แนว ทางการพัฒนาระบบโครงข่ายไฟฟ้าให้เป็นระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเป็นแนวทางที่สามารถแก้ไขปัญหาได้หลายๆ ปัญหาด้วยกันดังสรุปได้ตามผังการวิเคราะห์ตามรูปที่ 2.1 รวมทั้งสามารถช่วยในการบริหารจัดการด้านพลังงานได้ อย่างมีประสิทธิภาพ และเป็นแนวทางที่ประเทศต่างๆ ทั่วโลกต่างให้ความส าคัญในการพัฒนา ดังนั้น การพัฒนา ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทย จึงเป็นเรื่องที่มีความจ าเป็นต่อการพัฒนาด้านพลังงานในระยะยาว ของประเทศ ด้วยเหตุผลความจ าเป็นต่างๆ ดังนี้ 

แผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทยพ.ศ. 2558-2579 กระทรวงพลังงาน 

รูปที่ 2.1 การวิเคราะห์การปรับปรุง/พัฒนาระบบไฟฟ้าของประเทศไทยด้วยยุทธศาสตร์การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด

4 

1)   ด้านระบบไฟฟ้า 

• การพัฒนาระบบไฟฟ้าแบบการกระจายศูนย์ (Decentralized Generation: DG) เพื่อการ

รองรับการพัฒนาระบบไฟฟ้าขนาดเล็กแบบกระจายศูนย์โดยเปลี่ยนจากระบบไฟฟ้าแบบเดิมคือระบบไฟฟ้าแบบ

รวมศูนย์ (Centralized Power System) โดยมีการพัฒนาที่ครอบคลุมทั้งระบบผลิต ระบบส่ง และระบบจ าหน่าย 

• การรองรับการปฏิบัติงานร่วมกันของหน่วยงานการไฟฟ้าอย่างมีประสิทธิภาพ

(Interoperability) ในการปฏิบัติงานร่วมกันของรัฐวิสาหกิจไฟฟ้าเพื่อการปฏิบัติงานทางด้านระบบไฟฟ้าก าลัง อย่างมีประสิทธิภาพ สามารถท าได้โดยการใช้งานระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดในการติดต่อสื่อสารบนมาตรฐานการ ติดต่อสื่อสารและการปฏิบัติการเดียวกัน 

2)   ด้านผู้ใช้ไฟฟ้า 

• การรองรับความต้องการไฟฟ้าที่เพิ่มสูงขึ้นในระยะยาว การพัฒนาเพื่อรองรับการเติบโตของ

ความต้องการใช้ไฟฟ้า โดยที่ระบบไฟฟ้ายังสามารถรักษาความมั่นคงของระบบไฟฟ้า คุณภาพของพลังงานไฟฟ้าที่ ดีและการปฏิบัติการของระบบที่มีประสิทธิภาพได้ 

• การรองรับการส่งเสริมการใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพ เนื่องจากรองรับนโยบายการ

ส่งเสริมการใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพ โดยการใช้ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเข้ามาช่วยเหลือในการบริหารจัด การพลังงาน ร่วมกับการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีด้านพลังงานต่างๆเข้าด้วยกัน เช่น ระบบเซ็นเซอร์ เป็นต้น เพื่อช่วย ให้มีการใช้พลังงาน รวมทั้งการใช้เชื้อเพลิงในการผลิตไฟฟ้าอย่างมีประสิทธิภาพ 

3)   ด้านสิ่งแวดล้อม 

 การรองรับการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนรองรับการพัฒนาและส่งเสริมการผลิตไฟฟ้า

จากพลังงานหมุนเวียน เพื่อการจัดหาพลังงานที่ยั่งยืนและมีประสิทธิภาพร่วมกับการใช้งานเทคโนโลยีอื่นๆ เช่น ระบบกักเก็บพลังงาน (Energy Storage) เป็นต้นเพื่อการพัฒนาด้านพลังงานที่ยั่งยืนควบคู่ไปกับการรักษา สิ่งแวดล้อม

2.1 ประโยชน์จากการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด การพัฒนาระบบ Smart grid ของประเทศไทยนั้น นอกจากเป็นการพัฒนาระบบโครงข่ายไฟฟ้าเดิมให้มี

ประสิทธิภาพการใช้งานให้ดีขึ้นเพื่อรองรับการประยุกต์ใช้งานต่างๆ ในระยะยาวจากการเปลี่ยนแปลงตามสภาพ เศรษฐกิจและสังคมในปัจจุบันและอนาคตแล้ว การพัฒนาและปรับปรุงระบบโครงข่ายไฟฟ้าเดิมให้เป็นระบบ Smart grid ยังถือเป็นการเพิ่มและเปิดโอกาสในการพัฒนาต่อยอดด้านต่างๆ ของประเทศไทยให้ดียิ่งขึ้นไปอีก ดังนี้ 

1)  การพัฒนาด้านเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม 

• เพิ่มประสิทธิภาพการด าเนินการของภาคอุตสาหกรรม โดยการน าเทคโนโลยีระบบ Smart 

grid มาประยุกต์ใช้ในการบริการจัดการการใช้พลังงานไฟฟ้าในอุตสาหกรรม และการรักษาระดับคุณภาพของ พลังงานไฟฟ้าที่ใช้ จะสามารถช่วยลดต้นทุนการผลิตและการด าเนินการ ซึ่งส่งผลกระทบโดยตรงต่อความสามารถ ในการแข่งขันทางเศรษฐกิจให้แก่อุตสาหกรรมไทยได้ 

• ลดมูลค่าการสูญเสียทางเศรษฐกิจจากการเกิดไฟฟ้าตกไฟฟ้าดับ จากสถิติอัตราการเกิดไฟฟ้า

ตกไฟฟ้าดับในแต่ละปีของประเทศไทย ก่อให้เกิดมูลค่าความสูญเสียทางเศรษฐกิจคิดเป็นมูลค่ามหาศาล หาก สามารถลดอัตราการเกิดไฟฟ้าตกไฟฟ้าดับด้วยการใช้ระบบ Smart grid มาประยุกต์ใช้ด้วยแล้ว ประเทศชาติจะ ได้รับผลประโยชน์ 

2)  การพัฒนาด้านธุรกิจและการลงทุน 

• ส่งเสริมธุรกิจการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน และการอนุรักษ์พลังงาน เนื่องจากการใช้

งานระบบ Smart grid จะสามารถช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน และสามารถ บริหารจัดการด้านการใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพได้ ซึ่งถือเป็นการสนับสนุนนโยบายการส่งเสริมการผลิต ไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน และการอนุรักษ์พลังงานของภาครัฐ 

• เปิดโอกาสสู่การประกอบธุรกิจใหม่ จากความสามารถในการประยุกต์ใช้งานระบบ Smart grid

ที่มีความหลากหลาย น าไปสู่โอกาสของธุรกิจต่างๆ เช่น การให้ค าปรึกษาด้านการบริหารจัดการการใช้พลังงาน อย่างมีประสิทธิภาพด้วยระบบ Smart grid และยังน าไปสู่การจ้างงานที่เพิ่มขึ้น เป็นการกระจายรายได้ไปสู่ ภูมิภาคต่างๆ ลดความเหลื่อมล้ าทางสังคมได้ 

3)  การพัฒนาด้านวิทยาการความรู้ทางเทคโนโลยี 

• การพัฒนาบุคลากรให้มีความรู้ ความเชี่ยวชาญ ซึ่งเป็นการพัฒนาที่ควบคู่ไปกับการพัฒนา

ระบบ Smart grid ทั้งนี้ยังสามารถส่งออกบุคลากรที่มีความรู้ความเชี่ยวชาญดังกล่าวไปปฏิบัติงานในต่างประเทศ ได้อีกด้วย 

• การพัฒนาหลักสูตรระบบ Smart grid เป็นการสร้างชื่อเสียงในด้านวิทยากรความรู้ทางด้าน

เทคโนโลยีระบบ Smart grid เพื่อพัฒนาบุคลากรที่มีคุณภาพ สามารถสร้างรายได้ให้กับประเทศ และดึงดูดความ สนใจจากต่างประเทศในด้านการศึกษาวิจัยและพัฒนา 

• การพัฒนาโครงการน าร่องเทคโนโลยีระบบ Smart grid โดยสามารถด าเนินการให้เป็น

โครงการน าร่องในระดับชาติ เพื่อใช้เป็นโครงการตัวอย่างในการดึงดูดความสนใจจากต่างประเทศ ซึ่งถือเป็น ช่องทางและโอกาสในการส่งออกเทคโนโลยีระบบ Smart grid ของประเทศไทย 

การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจะก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางด้านการท างานของผู้ให้บริการ 

คือ การไฟฟ้าทั้ง 3 การ ซึ่งจะต้องมีการปรับปรุงคุณภาพการให้บริการต่อผู้ใช้ไฟฟ้าให้ดีขึ้น (Utility Operation and Service) และเพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อประเทศในภาพรวม นอกจากนั้นการพัฒนาดังกล่าวจะมีส่วนช่วย พัฒนาศักยภาพการแข่งขันระบบเศรษฐกิจและภาคอุตสาหกรรมของประเทศ (Economic and Industrial Competitiveness) ให้มากขึ้นด้วย 

ทั้งนี้ ประโยชน์หลักที่เกิดขึ้นต่อระบบไฟฟ้าและผู้ใช้บริการไฟฟ้ารวมถึงระบบเศรษฐกิจของประเทศอัน

เนื่องมาจากการพัฒนาระบบไฟฟ้าโครงข่ายสมาร์ทกริดในประเทศไทย สามารถสรุปไดด้ ังนี้ 

1)   เพิ่มความเชื่อถือได้และคุณภาพของไฟฟ้าที่ประชาชนจะได้รับ

2)   เพิ่มความยั่งยืนและประสิทธิภาพของการผลิตและใช้พลังงานไฟฟ้าของประเทศไทย

3)   พัฒนาการท างานและการให้บริการของหน่วยงานการไฟฟ้าฯ ให้ตอบสนองต่อความต้องการของผู้ใช้ และเพิ่มคุณภาพชีวิตของประชาชน 

4)   แก้ปัญหามาตรฐานการเข้ากันได้ของอุปกรณ์ในระบบไฟฟ้าที่อาจจะเกิดขึ้นในอนาคต หากไม่มีการ วางแผนไว้ล่วงหน้าอย่างรอบคอบ 

5)   พัฒนาศักยภาพการแข่งขันทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมของประเทศในธุรกิจใหม่ที่เกี่ยวข้องกับ ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด 

2.2 ผลของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดต่อนโยบายทางด้านพลังงานของกระทรวงพลังงาน  นอกจากการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจะเกิดประโยชน์ต่อการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของ ระบบไฟฟ้าซึ่งมีความส าคัญต่อการพัฒนาประเทศตามที่กล่าวในหัวข้อที่ผ่านมาแล้ว ยังส่งผลโดยตรงต่อการ ก าหนดนโยบายที่ส าคัญของกระทรวงพลังงานด้วย คือ นโยบายทางด้านการส่งเสริมพลังงานหมุนเวียน นโยบาย ด้านการอนุรักษ์พลังงาน และนโยบายการพัฒนาก าลังผลิตไฟฟ้าของประเทศ 

1)             ผลของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดต่อนโยบายทางด้านการส่งเสริมพลังงานหมุนเวียน  การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด เช่น การติดตั้งระบบกักเก็บพลังงาน หรือการติดตั้งระบบ พยากรณ์การผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน จะช่วยให้ระบบไฟฟ้ามีความยืดหยุ่นสูงและสามารถรองรับการผลิต ไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนได้มากขึ้น ดังนั้น การจัดท าแผนพัฒนาพลังงานหมุนเวียนและพลังงานทางเลือก (AEDP) ในอนาคต จะสามารถก าหนดให้มีสัดส่วนของพลังงานหมุนเวียนได้สูงกว่าเดิมโดยไม่ส่งผลกระทบต่อ คุณภาพและความเชื่อถือได้ของระบบไฟฟ้า นอกจากนี้ การส่งเสริมการผลิตไฟฟ้าจะพลังงานหมุนเวียนจะไม่ถูก จ ากัดด้วยเงื่อนไขของระบบส่งไฟฟ้าอีกต่อไป

2)             ผลของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดต่อนโยบายทางด้านการอนุรักษ์พลังงาน  การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเช่น ระบบบริหารจัดการพลังงานในอาคาร (BEMS) หรือ เทคโนโลยีการตอบสนองของโหลด (Demand Response) จะช่วยเพิ่มทางเลือกให้กับภาครัฐที่จะส่งเสริมการ อนุรักษ์พลังงาน การลดการใช้พลังงาน และการใช้พลังงานอย่างประสิทธิภาพได้มากขึ้น ดังนั้น การจัดท าแผน อนุรักษ์พลังงาน (EEDP) ในอนาคต จะสามารถคาดหวังสัดส่วนการลดความเข้มข้นของการใช้พลังงานที่สูงขึ้นได้ และสามารถก าหนดมาตรการส่งเสริมการใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพได้หลากหลายมากขึ้น อันจะส่งผลให้ช่วย ลดความต้องการใช้พลังไฟฟ้าสูงสุดของประเทศอย่างมีนัยส าคัญได้ 

3)             ผลของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดต่อนโยบายการพัฒนาก าลังผลิตไฟฟ้าของประเทศ  เนื่องจากการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจะช่วยให้สามารถลดความต้องการใช้พลังไฟฟ้าสูงสุดของ ประเทศตามนโยบายทางด้านการอนุรักษ์พลังงาน และช่วยเพิ่มสัดส่วนการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนตาม นโยบายทางด้านการส่งเสริมพลังงานหมุนเวียน ดังนั้น จะส่งผลต่อการจัดท าแผนพัฒนาก าลังผลิตไฟฟ้า (PDP) ของประเทศในที่สุด นอกจากนี้ การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเช่น ระบบผลิตไฟฟ้าแบบกระจายศูนย์ ระบบไมโครกริด และระบบกักเก็บพลังงานขนาดใหญ่ จะช่วยเพิ่มทางเลือกของการสร้างโรงไฟฟ้าในอนาคตให้ หลากหลายมากขึ้น ส่งผลให้การจัดท าแผนพัฒนาก าลังผลิตไฟฟ้าของประเทศในอนาคตจะมีความยืดหยุ่นมากขึ้น

1. บริบท/ปัจจัยการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด 

 ปัจจัยที่เร่งให้เกิดการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดในประเทศต่างๆ ทั่วโลก มีความแตกต่างกันไป ตามบริบทปัญหาและความจ าเป็นเร่งด่วนของประเทศนั้นๆ ทั้งนี้ ในการจัดท าแผนแม่บทการพัฒนาระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศ ได้พิจารณาทั้งบริบท/ปัจจัยการพัฒนาในต่างประเทศและความจ าเป็นในการ พัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทย ดังนี้ 

3.1 บริบท/ปัจจัยการพัฒนาในต่างประเทศ

โดยทั่วไป แนวคิด เหตุผลและความจ าเป็นของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของแต่ละประเทศ จะแตกต่างกันไปตามคุณลักษณะของระบบไฟฟ้า โครงสร้างพื้นฐาน และความพร้อมของโครงข่ายไฟฟ้าในประเทศ นั้นๆ จากการรวบรวมแนวคิดของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศต่างๆ จากบทความวิชาการ และเอกสารต่างๆ จะสามารถแบ่งแนวคิดในการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดได้เป็น 4 กลุ่มประเภทหลักๆคือ (1) เพื่อเพิ่มความเชื่อถือได้ของระบบไฟฟ้าในประเทศ (2) เพื่อปรับปรุงระบบไฟฟ้าในประเทศให้สามารถรองรับ การผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนในปริมาณสูงได้(3) เพื่อรองรับการเพิ่มขึ้นของความต้องการไฟฟ้าอย่าง รวดเร็ว และ (4) เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตและการใช้พลังงานไฟฟ้าโดยรายละเอียดส าคัญๆ สามารถสรุปได้ ดงัตารางที่ 3.1 

ตารางที่ 3.1 แนวคิดของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดในต่างประเทศ 

อย่างไรก็ดี เมื่อพิจารณาแนวคิดในการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดในต่างประเทศนั้น ประเทศไทย อาจจะไม่จ าเป็นต้องน ามาใช้ทั้งหมด โดยระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทยอาจไม่จ าเป็นต้องล้ าสมัยมากที่สุด 

อาจไม่จ าเป็นต้องปลดปล่อย CO₂ น้อยที่สุด หรืออาจไม่จ าเป็นต้องลงทุนทุกเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้องเนื่องจากทิศทาง ของการพัฒนาระบบไฟฟ้าจะต้องสอดคล้องกับบริบทการพัฒนาของประเทศไทยเองเพื่อให้เหมาะสมกับ คุณลักษณะของประเทศเพื่อให้เกิดการพัฒนาที่ยั่งยืน อย่างไรก็ดี ก็ยังจะต้องศึกษาแนวทางการพัฒนาระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดจากต่างประเทศเพื่อเป็นจุดเริ่มต้นและเป็นตัวอย่างของการพัฒนาอย่างรอบคอบ และเพื่อน า สิ่งที่ดีของโครงสร้างแต่ละประเทศมาประยุกต์ใช้กับการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทยได้ทั้งนี้ จะเห็นว่าในหลายๆ ประเทศ เช่น สาธารณรัฐประชาชนจีนญี่ปุ่นสหรัฐอเมริกา และ ประเทศในกลุ่มสหภาพยุโรป ได้เริ่มด าเนินการกิจกรรมน าร่องที่เกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดไปบ้างแล้ว การลงทุนในแต่ละเทคโนโลยีก็ เกิดผลประโยชน์และมีต้นทุนในการลงทุนที่แตกต่างกัน จากผลการศึกษาของ Electric Power Research Institute (EPRI) ประเทศสหรัฐอเมริกา ซึ่งได้ท าการศึกษาผลประโยชน์จากการลงทุนโครงการพัฒนาระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดและประมาณการกรอบวงเงินที่ใช้ในการลงทุนพัฒนาของประเทศสหรัฐอเมริกา จะพบว่า กรอบวงเงินลงทุนที่ต้องใช้ ผลประโยชน์ที่ได้รับและสัดส่วนประโยชน์ต่อเงินลงทุนของโครงการพัฒนาระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดในสหรัฐอเมริกา สามารถแสดงได้ดังตารางที่ 3.2โดยหากมีการด าเนินโครงการพัฒนาระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดในสหรัฐอเมริกาครอบคลุมทั้งประเทศ จะต้องใช้เงินลงทุนทั้งสิ้นประมาณ 337,678 – 476,190 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (USD) แต่จะก่อให้เกิดผลประโยชน์ทั้งทางตรงต่อการไฟฟ้าฯ ผลประโยชน์ทางอ้อม ต่อผู้ใช้ไฟฟ้า และต่อสังคมโดยรวมประมาณ 1,294,000 – 2,028,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐซึ่งคิดเป็นสัดส่วน ผลประโยชน์ต่อเงินลงทุน (Benefit to cost ratio) ประมาณ 2.8 – 6.0 เท่า 

ตารางที่ 3.2 สรุปผลการประเมินเงินลงทุน ผลประโยชน์ที่ได้รับ และสัดส่วนผลประโยชน์ต่อเงินลงทุนโครงการ 

 ผลการศึกษาดังกล่าวให้รายละเอียดเกี่ยวกับกรอบเวลาในการลงทุนซึ่งครอบคลุมช่วงระยะเวลา ประมาณ 20 ปีโดยมีค่าใช้จ่ายเฉลี่ยอยู่ที่ประมาณ 17,000– 24,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐต่อปี ซึ่งครอบคลุมการ ลงทุนในส่วนของโครงสร้างพื้นฐานระบบส่งและสถานีไฟฟ้าการลงทุนในระบบจ าหน่าย และการลงทุนในส่วนของ ผู้ใช้ไฟฟ้า รายละเอียดของสัดส่วนการลงทุนในส่วนต่างๆ แสดงดังตารางที่ 3.3 

ตารางที่ 3.3 ประเภทของเงินลงทุนที่ใช้ในการลงทุนพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด 

 การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจะก่อให้เกิดผลประโยชน์ทั้งทางตรงต่อการไฟฟ้าฯ และทางอ้อม ต่อผู้ใช้ไฟฟ้า โดยผลประโยชน์จากการพัฒนาระบบ Smart grid ดังกล่าวจะสะท้อนไปยังการพัฒนาในภาคส่วน ต่างๆ เช่น ค่าใช้จ่ายที่ลดลงในภาคการผลิตและการปฏิบัติการของระบบไฟฟ้าก าลัง การปรับปรุงความเชื่อถือได้ ของระบบไฟฟ้า การปรับปรุงคุณภาพทางไฟฟ้า และการปรับปรุงการให้บริการทางไฟฟ้า ซึ่งได้มีการประเมินผล ประโยชน์ที่เกิดขึ้นต่อภาคส่วนต่างๆ ทั้งในกรณีสูงและกรณีต่ าดังสรุปได้ตามตารางท ี่3.4 และรูปที่ 3.1 

ตารางที่ 3.4 ผลประโยชน์ของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด 

รูปที่ 3.1 ผลประโยชน์ของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด 

3.2 บริบท/ปัจจัยการพัฒนาภายในประเทศ

 ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ความต้องการใช้ไฟฟ้าของประเทศไทยมีแนวโน้มเติบโตขึ้นมาโดยตลอด ท าให้ ต้องท าการก่อสร้างโรงไฟฟ้าเพิ่มเติมเข้ามาในระบบอย่างต่อเนื่อง อย่างไรก็ดี การก่อสร้างโรงไฟฟ้าในปัจจุบันท าได้ ยากมากขึ้นเรื่อยๆ เนื่องจากติดขัดปัญหาเรื่องการจัดหาพื้นที่ในการก่อสร้าง ปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาวะ แวดล้อมและระบบนิเวศน์ และการต่อต้านจากภาคประชาชนในพื้นที่ นอกจากนี้ หากต้องท าการก่อสร้างโรงไฟฟ้า เพิ่มเติมเข้ามาในระบบเพื่อรองรับการเติบโตของความต้องการใช้ไฟฟ้าอยู่ตลอดเวลา ก็จะเป็นการแก้ปัญหาที่ไม่มี วันสิ้นสุด และจะกระทบต่อความมั่นคงทางพลังงานของประเทศในที่สุด แนวคิดของการแก้ปัญหาที่น าไปสู่ความ ยั่งยืนของประเทศมากกว่าก็คือ การพยายามบริหารจัดการความต้องการใช้ไฟฟ้าให้มีความยืดหยุ่นมากขึ้นและ ส่งเสริมการผลิตไฟฟ้าและพลังงานอื่นๆ ใช้เองในบริเวณศูนย์กลางที่มีการใช้พลังงาน ในมิติของการจัดหาแหล่งพลังงาน ในปัจจุบัน ประเทศไทยพึ่งพาการน าเข้าพลังงานจากต่างประเทศเป็น หลัก จากข้อมูลในปี 2554 พบว่ากว่าร้อยละ 60 ของความต้องการพลังงานปฐมภูมิ (Primary Energy) มาจาก การน าเข้าโดยมีสัดส่วนการน าเข้าน้ ามันสูงถึงร้อยละ 80 ของปริมาณการใช้น้ ามันทั้งหมดภายในประเทศและยังมี แนวโน้มจะสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องนอกจากนี้ การผลิตไฟฟ้าในปัจจุบันก็ยังมีการพึ่งพาก๊าซธรรมชาติเป็นเชื้อเพลิงสูง ถึงกว่าร้อยละ 70 ดังนั้น การผลิตและการใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพเพื่อลดการน าเข้าพลังงานปฐมภูมิ และ การพัฒนาเทคโนโลยีพลังงานหมุนเวียนหรือพลังงานหมุนเวียนอย่างจริงจังเพื่อช่วยลดสัดส่วนการน าเข้าเชื้อเพลิง และเพื่อกระจายความเสี่ยงจากการพึ่งพาก๊าซธรรมชาติในการผลิตไฟฟ้าของประเทศจึงถือเป็นหนึ่งในเป้าหมาย หลักที่คาดว่าจะบรรเทาปัญหาทางด้านพลังงานของประเทศได้อย่างมีนัยส าคัญ โดยในอนาคต หากเทคโนโลยี พลังงานหมุนเวียนโดยเฉพาะพลังงานแสงอาทิตย์ พลังงานลม พลังน้ าขนาดเล็ก พลังงานจากชีวมวล พลังงานจาก ก๊าซชีวภาพ และพลังงานจากขยะมีต้นทุนการผลิตถูกลงอย่างมีนัยส าคัญและได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวาง ก็ อาจสามารถพัฒนาให้เป็นแหล่งพลังงานหลักในการผลิตไฟฟ้าส าหรับประเทศไทยในระยะยาวได้  จากเหตุผลดังกล่าวกระทรวงพลังงานได้จัดท าแผนอนุรักษ์พลังงาน 20 ปี (พ.ศ. 2554 - 2573) ขึ้นเพื่อ ใช้เป็นแผนแม่บทในการเพิ่มประสิทธิภาพและช่วยบริหารจัดการการใช้พลังงานของประเทศและวางยุทธศาสตร์ การลดการใช้พลังงานส่วนที่ไม่จ าเป็นลง และจัดท าแผนพัฒนาพลังงานหมุนเวียนและพลังงานทางเลือก 25% ใน 10 ปี (พ.ศ. 2555 - 2564) เพื่อก าหนดกรอบและทิศทางการพัฒนาพลังงานหมุนเวียนของประเทศทั้งนี้ เป้าหมาย หลักของแผนพัฒนาพลังงานหมุนเวียนและพลังงานทางเลือกฯ ก็คือการส่งเสริมให้สัดส่วนการใช้พลังงาน หมุนเวียนหรือพลังงานหมุนเวียนเพิ่มขึ้นโดยมีเป้าหมายคิดเป็นร้อยละ 25 ของการใช้พลังงานรวมทั้งหมดของ ประเทศซึ่งจะส่งผลให้แนวโน้มของการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนสูงขึ้นนั่นเอง อย่างไรก็ตามการเพิ่ม ประสิทธิภาพการใช้พลังงานและการใช้พลังงานหมุนเวียนเพื่อผลิตไฟฟ้ายังมีข้อจ ากัดอยู่ในปัจจุบันเนื่องจาก เทคโนโลยีการผลิตและการส่งจ่ายของระบบไฟฟ้าก าลังแบบดั้งเดิมไม่ได้ถูกออกแบบให้รองรับความสามารถเหล่านี้ เอาไว้ตั้งแต่ต้น ซึ่งการใช้เทคโนโลยีระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดโดยการน าเทคโนโลยีสารสนเทศและการจัดการ ระบบข้อมูลเข้ามาใช้ จะเป็นแนวทางส าคัญประการหนึ่งที่จะสามารถช่วยให้สามารถบรรลุวัตถุประสงค์ตามแผน แม่บททั้งสองแผนได ้ นอกจากนี้ การใช้เทคโนโลยีระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจะช่วยให้การวางแผนการพัฒนาก าลัง ผลิตไฟฟ้าของประเทศมีมิติที่หลากหลายมากขึ้นนอกเหนือไปจากการพยายามก่อสร้างโรงไฟฟ้าเพียงอย่างเดียว แต่จะเพิ่มความสามารถในการบริหารจัดการความต้องการใช้ไฟฟ้าที่มีความยืดหยุ่นมากขึ้นและสามารถเพิ่ม สัดส่วนของการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนได้มากขึ้น 

 ในปัจจุบัน หน่วยงานการไฟฟ้าฯ ทั้งสามแห่งของประเทศไทยทั้ง การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) และการไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) ได้ตื่นตัวในด้านการพัฒนาระบบไฟฟ้าของ ตนให้มีความสามารถใกล้เคียงกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดหรือ Smart grid มากขึ้น และได้จัดท าแผนที่น า ทางการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของตนแล้ว อย่างไรก็ดี ในการพัฒนาระบบไฟฟ้าในปัจจุบันให้ไปสู่ระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดนั้น ควรจะต้องมีการบูรณาการข้อมูลให้เกิดการพัฒนาร่วมกันเพื่อไม่ให้เกิดการลงทุนที่ซ้ าซ้อน และระบบของแต่ละหน่วยงานที่พัฒนาขึ้นต้องมีความเข้ากันได้โดยสมบูรณ์ นอกจากนี้ ผู้ก าหนดนโยบายการ พัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศซึ่งก็คือกระทรวงพลังงาน ควรจะต้องก าหนดกรอบให้โครงการต่างๆ ที่พัฒนาขึ้นโดยการไฟฟ้าทั้งสามแห่งและภาคเอกชนเป็นไปตามหลักการและสอดคล้องกับนโยบายของการพัฒนา ของประเทศทั้งนี้ การก าหนดนโยบายหรือขอบเขตโครงการต่างๆ เกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดให้ชัดเจนจึง เป็นสิ่งที่จ าเป็นจะต้องมีการศึกษาอย่างรอบคอบ โดยประเด็นหลัก ก็คือ อะไรเป็นคุณลักษณะจ าเพาะที่เหมาะสม ส าหรับประเทศไทยและจะสามารถวัดสมรรถนะหรือความผลสัมฤทธิ์ของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดนั้น ได้อย่างไร ซึ่งประเด็นเหล่านี้ท าให้กระทรวงพลังงาน จ าเป็นที่จะต้องเร่งจัดท าแผนแม่บทการพัฒนาระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศเพื่อใช้เป็นกรอบนโยบายที่ส าคัญให้หน่วยงานต่างๆ มีทิศทางการพัฒนาที่ สอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาของประเทศ 

3.2.1 แผนที่น าทางการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย  กฟผ. เป็นหน่วยงานหนึ่งที่ได้เริ่มท าการวางแผนพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อ

พัฒนาปรับปรุงระบบไฟฟ้าให้มีความทันสมัย ประหยัด มีประสิทธิภาพ และมีส่วนช่วยในการลดสภาวะโลกร้อน โดย กฟผ. ได้ท าการร่างแผนที่น าทางการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของตน และท าการศึกษาผลกระทบที่มี ต่อผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องร่วม เช่น การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค การไฟฟ้านครหลวง ผู้ผลิตไฟฟ้ารายใหญ่ ผู้ผลิตไฟฟ้าราย เล็ก และผู้ผลิตไฟฟ้ารายเล็กมาก โดยได้ท าการว่าจ้างศูนย์เชี่ยวชาญพิเศษเฉพาะทางด้านเทคโนโลยีไฟฟ้าก าลัง จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยท าหน้าที่เป็นที่ปรึกษาจัดท าแผนที่น าทาง  

3.2.2 แผนที่น าทางการพัฒนาระบบโครงขา่ ยสมาร์ทกริดของการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค       

            การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) มีแผนพัฒนาโครงการ“โครงข่ายสมาร์ทกริด PEA Smart grid” ให้ ครอบคลุมทั่วทั้งระบบภายใน 15 ปีข้างหน้าโดยมีจุดมุ่งหมายหลักในการพัฒนาเทคโนโลยีด้านระบบไฟฟ้าและ เทคโนโลยีด้านสารสนเทศและการสื่อสารให้เป็นระบบอัตโนมัติที่มีความสามารถมากยิ่งขึ้น โดยมีศูนย์เชี่ยวชาญ พิเศษเฉพาะทางด้านเทคโนโลยีไฟฟ้าก าลัง จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยท าหน้าที่เป็นที่ปรึกษาในการจัดท าร่างแผนที่ น าทาง

3.2.3 แผนที่น าทางการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของการไฟฟ้านครหลวง  การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) ได้ว่าจ้างศูนย์เชี่ยวชาญพิเศษเฉพาะทางด้านเทคโนโลยีไฟฟ้าก าลัง 

จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยท าหน้าที่เป็นที่ปรึกษาในการร่างแผนที่น าทางพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด โดย กฟน. ได้ก าหนดแผนการในพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดครอบคลุมระยะเวลาทั้งหมด 15 ปีซึ่งแผนดังกล่าว ก าหนดการเริ่มต้นการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดตั้งแต่ช่วง พ.ศ. 2555 – 2569 

ในการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศ หน่วยงานที่มีส่วนเกี่ยวข้องในทุกภาคส่วน ทั้งจาก

ภาครัฐ คือการไฟฟ้าฝ่ายผลิตการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายและภาคเอกชนคือ นักลงทุน ภาคอุตสาหกรรม สถาบันการศึกษา และผู้ใช้ไฟฟ้านั้น ต่างก็มีบทบาทในการพัฒนาทั้งสิ้นหากแต่มุมมองการพัฒนาระบบโครงข่าย สมาร์ทกริดของแต่ละภาคส่วนนั้นย่อมเป็นไปตามภารกิจหลักของแต่ละหน่วยงานดังนั้นกระทรวงพลังงานจึง จ าเป็นต้องวางกรอบการพัฒนานโยบายระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดในภาพรวม เพื่อให้แต่ละหน่วยงานซึ่งมี งบประมาณในการพัฒนาของตนเองมีทิศทางการพัฒนาและลงทุนที่สอดคล้องกับกรอบการพัฒนาตามนโยบาย ของประเทศ อันจะส่งผลให้เกิดการจัดหาไฟฟ้าได้อย่างเพียงพอ มีประสิทธิภาพ ยั่งยืน มีคุณภาพบริการที่ดี และ เกิดประโยชน์สูงสุดต่อประเทศได้ในที่สุดต่อไป แนวคิดดังกล่าวสามารถแสดงได้ดังรูปที่ 3.2 

 รูปที่ 3.2 บทบาทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของแต่ละภาคส่วนต่อยุทธศาสตร์ต่างๆ 

1. ยุทธศาสตร์การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย 

4.1  วิสัยทัศน์ 

เพื่อให้การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดในประเทศไทยเกิดประโยชน์ต่อระบบไฟฟ้าและผู้ใช้บริการ

ไฟฟ้ารวมถึงระบบเศรษฐกิจของประเทศตามที่กล่าวไว้ในส่วนที่ผ่านมานั้นส านักงานนโยบายและแผนพลังงานใน ฐานะผู้จัดท าแผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทยได้ก าหนดวิสัยทัศน์ (Vision) ของการพัฒนา ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทยคือ 

4.2  ประเด็นยุทธศาสตร์ 

เพื่อให้วิสัยทัศน์ในการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทยสามารถขับเคลื่อนไปได้อย่างมี

เป้าหมายและมีผลสัมฤทธิ์ที่เป็นรูปธรรม จึงได้ก าหนดประเด็นยุทธศาสตร์ในการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด 

5 ด้าน ดังนี้

ประเด็นยุทธศาสตร์ที่ 1 ด้านการพัฒนาความเชื่อถือได้และคุณภาพของไฟฟ้า 

                          (Power Reliability and Quality) 

การพิจารณาคุณลักษณะด้านความเชื่อถือได้และคุณภาพก าลังไฟฟ้าเป็นประเด็นที่การไฟฟ้าทั้งสามของ

ประเทศไทยให้ความส าคัญ และการไฟฟ้าทั่วโลกยอมรับในการใช้ประกอบการประเมินระบบไฟฟ้าประเด็น ยุทธศาสตร์นี้เป็นการพิจารณาทางด้านเทคนิคซึ่งครอบคลุมทั้ง ความเพียงพอของพลังงานไฟฟ้า ความเชื่อถือได้ของ ระบบไฟฟ้าและคุณภาพไฟฟ้า (Capacity, Reliability, and Quality) โดยการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด จะต้องท าให้มีระบบไฟฟ้ามีความสามารถในการผลิตไฟฟ้าที่เพียงพอ มีความต่อเนื่องของพลังงานไฟฟ้าที่ผลิตได้ และไม่มีปัญหาคุณภาพของแรงดันและกระแสไฟฟ้าที่อาจส่งผลให้เกิดความเสียหายต่ออุปกรณ์ในระบบไฟฟ้าได้

ประเด็นยุทธศาสตร์ที่ 2 ด้านความยั่งยืนและประสิทธิภาพของการผลิตและใช้พลังงาน  

                          (Energy Sustainability and Efficiency) 

การพิจารณาคุณลักษณะด้านความยั่งยืนและประสิทธิภาพของการผลิตและใช้พลังงานเป็นประเด็นที่ หลายประเทศทั่วโลกให้ความสนใจ เนื่องจากความต้องการในการหาแหล่งพลังงานแหล่งใหม่เพื่อทดแทนการใช้ พลังงานจากแหล่งเชื้อเพลิงฟอสซิลที่มีอยู่อย่างจ ากัดและการบริหารจัดการการใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพจะ เป็นการช่วยลดความต้องการใช้เชื้อเพลิงลง และช่วยลดการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกซึ่งเป็นปัญหาใหญ่ของโลก ในปัจจุบันด้วยโดยการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจะต้องช่วยให้มีการผลิตและการใช้พลังงานอย่างมี ประสิทธิภาพเพื่อช่วยลดต้นทุน บรรเทาปัญหาการจัดหาแหล่งเชื้อเพลิง และช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม นอกจากนี้ จะต้องรองรับการผลิตพลังงานไฟฟ้าด้วยพลังงานหมุนเวียนในปริมาณมากได้ 

ประเด็นยุทธศาสตร์ที่ 3 ด้านการพัฒนาการท างานและการให้บริการของหน่วยงานการไฟฟ้าฯ  

                          (Utility Operation and Service) 

การพิจารณาคุณลักษณะด้านการท างานและการบริการของการไฟฟ้ามีความจ าเป็นที่จะต้องท าการ

ประเมินควบคู่ไปกับการพัฒนาเทคโนโลยีหรือนวัตกรรมใหม่ของระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเนื่องจากการใช้งาน ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดสามารถสื่อเป็นนัยส าคัญได้ว่าการท างานของทั้งระบบไฟฟ้าและกิจการไฟฟ้าต้องพัฒนา ไปในทางที่ดีขึ้น ดังนั้นจึงต้องมีดัชนีวัดผลมารองรับคุณลักษณะด้านนี้โดยการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด จะต้องช่วยให้การด าเนินงานของการไฟฟ้าฯ ทั้งทางด้านเทคนิคและการให้บริการ มีประสิทธิภาพและมีความ ถูกต้องแม่นย ามากขึ้น ซึ่งจะลดระยะเวลาในการปฏิบัติงานต่างๆ ลง และส่งผลต่อการให้บริการแก่ผู้ใช้ไฟฟ้าที่ดีขึ้น โดยตรง 

ประเด็นยุทธศาสตร์ที่ 4 ด้านการก าหนดมาตรฐานความเข้ากันได้ของอุปกรณ์ในระบบ  

(Integration and Interoperability) 

การพิจารณาคุณลักษณะด้านการผสมผสานและความสามารถในการท างานร่วมกันเป็นประเด็นส าคัญที่ จะต้องได้รับการพิจารณาอย่างรอบคอบเนื่องจากการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจะก่อให้เกิดนวัตกรรมการ พัฒนาอุปกรณ์ใหม่ๆ เป็นจ านวนมาก อุปกรณ์เหล่านี้จะต้องมีการรับส่งข้อมูลต่อกันตลอดเวลา การรวมทุก อุปกรณ์ในระบบเข้าด้วยกันเพื่อรองรับการใช้มาตรฐานควบคุมที่มีความสอดคล้องและเป็นไปในรูปแบบเดียวกัน จ าเป็นที่จะต้องมีการออกแบบอย่างเป็นระบบ นอกจากมุมมองประโยชน์ในการรวมอุปกรณ์ในระบบเข้าด้วยกัน แล้วยังมีประเด็นอื่นที่ต้องพิจารณาจากคุณลักษณะด้านนี้ด้วย เช่น การเชื่อมต่อพลังงานหมุนเวียนเข้าสู่ระบบต้อง มีความง่าย การผลิตไฟฟ้าจากภาคผู้ใช้ไฟฟ้าต้องสามารถส่งเข้าสู่ระบบได้ทันที และระยะเวลาในการเชื่อมต่อ ระหว่างระบบไฟฟ้าจะต้องสั้นลง เป็นต้นโดยการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจะต้องช่วยให้อุปกรณ์ต่างๆ ใน ระบบสามารถท างานประสานกันได้มากขึ้นโดยอาศัยเทคโนโลยีของ ICT ซึ่งจะส่งเสริมให้เกิดรูปแบบการให้บริการ ใหม่ๆ แก่ผู้ใช้ไฟฟ้าได้อีกด้วย 

ประเด็นยุทธศาสตร์ที่ 5 ด้านการพัฒนาศักยภาพการแข่งขันทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม  

                          (Economic and Industrial Competitiveness) 

การพิจารณาคุณลักษณะด้านการพัฒนาศักยภาพการแข่งขันทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมมีความจ าเป็น จะต้องน ามาพิจารณา เนื่องจากการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดมีผลกระทบโดยตรงต่อทั้งภาคเศรษฐกิจและ ภาคอุตสาหกรรมทั้งในด้านของการลงทุนในประเทศที่เพิ่มขึ้น อัตราการจ้างแรงงานที่เพิ่มขึ้น และการลงทุนใน ภาคอุตสาหกรรมเพื่อสร้างนวัตกรรมใหม่ เช่น เครื่องใช้ไฟฟ้าแบบสมาร์ท (Smart Appliances) และพาหนะไฟฟ้า (Electric Vehicle; EV) เป็นต้นการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดโดยการพึ่งพาการน าเข้าเทคโนโลยีจาก ต่างประเทศเพียงอย่างเดียวจะเป็นการพัฒนาที่ไม่ยั่งยืนและส่งผลเสียต่อระบบเศรษฐกิจของประเทศ ดังนั้น การ พัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดซึ่งยังถือว่าเป็นเทคโนโลยีใหม่ที่ประเทศไทยสามารถสร้างองค์ความรู้และสามารถ พัฒนาเทคโนโลยีตามประเทศอื่นได้ทันจะต้องให้ความส าคัญกับการสร้างบุคลากร และการส่งเสริมอุตสาหกรรม ภายในประเทศด้วย โดยการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดควรมีส่วนช่วยในการกระตุ้นการเติบโตของภาค เศรษฐกิจและอุตสาหกรรมของประเทศไปพร้อมๆ กัน 

 ทั้งนี้ ในการพัฒนาระบบไฟฟ้าจากปัจจุบันให้เป็นระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดนั้น จะส่งผลกระทบต่อผู้มี ส่วนเกี่ยวข้องเป็นวงกว้างโดยบทบาทและหน้าที่ของภาคส่วนต่างๆ นั้นสามารถแสดงได้ดังรูปที่ 4.1 โดยที่ หน่วยงาน/องค์กรที่ท าหน้าที่ก าหนดนโยบาย (Policy maker) ซึ่งก็คือ กระทรวงพลังงาน จะเป็นหน่วยงานส าคัญ ซึ่งท าหน้าที่ก าหนดแผนแม่บทหรือแผนนโยบาย (Policy Plan) และทิศทางการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของ ประเทศในภาพรวมจากนั้น นโยบายและทิศทางการพัฒนานี้จะถูกส่งผ่านไปยังฝ่ายก ากับดูแล (Regulator) ซึ่งจะ ท าหน้าที่แปลงแผนแม่บทและแผนปฏิบัติการ (Action Plan) เพื่อให้หน่วยงานในก ากับฯ ด าเนินกิจกรรมการ พัฒนาองค์กรที่สอดคล้องกับนโยบายของภาครัฐฝ่ายก ากับดูแลนี้จะท าหน้าที่ก ากับการไฟฟ้าฯ (Utility) และใน ขณะเดียวกันก็จะรับฟังความคิดเห็นจากผู้ใช้ไฟฟ้า (Consumer) ด้วยส าหรับผู้มีส่วนเกี่ยวข้องภาคส่วนอื่นๆเช่นนัก ลงทุนภาคเอกชน (Investor/Vendor) และหน่วยงานวิจัยหรือสถาบันการศึกษาก็จะมีส่วนประสานสัมพันธ์กับการ ไฟฟ้าฯและผู้ใช้ไฟฟ้าในรูปแบบของการสนับสนุนทางเทคโนโลยีและองค์ความรู้ และการพัฒนาอุปกรณ์หรือ เทคโนโลยีใหม่เพื่อใช้งานในส่วนต่างๆ 

รูปท ี่4.1 ตัวอย่างโครงสร้างความสัมพันธ์ของหน่วยงาน/องค์กรที่เกี่ยวข้อง (ที่มา: World Economic Forum) 

4.3 เป้าประสงค์และตัวชี้วัดผลสัมฤทธิ์

ประเด็นยุทธศาสตร์ที่ 1 ด้านการพัฒนาความเชื่อถือได้และคุณภาพของไฟฟ้า  ส าหรับประเด็นยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาความเชื่อถือได้และคุณภาพของไฟฟ้าสามารถก าหนดดัชนี   ชี้วัดผลสัมฤทธิ์ตามเป้าประสงค์ 2 ข้อ คือ (1) พัฒนาระดับความเชื่อถือได้ของระบบไฟฟ้าให้อยู่ในเกณฑ์ซึ่งมีดัชนีชี้ วัดผลสัมฤทธิ์จ านวน 2 ดัชนี และ (2) พัฒนาคุณภาพไฟฟ้าให้อยู่ในเกณฑ์ซึ่งมีดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์จ านวน 2 ดัชนี ดงัแสดงได้ดังตารางที่ 4.1 

ตารางที่ 4.1 สรุปดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์ของประเด็นยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาความเชื่อถือได้และคุณภาพไฟฟ้า

ประเด็นยุทธศาสตร์ที่ 2 ด้านความยั่งยืนและประสิทธิภาพของการผลิตและใช้พลังงาน  ส าหรับประเด็นยุทธศาสตร์ด้านความยั่งยืนและประสิทธิภาพของการผลิตและใช้พลังงาน สามารถ

ก าหนดดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์ตามเป้าประสงค์ 4 ข้อ คือ (1) เพิ่มความสามารถในการพึ่งพาแหล่งพลังงาน ภายในประเทศจ านวน 2 ดัชนี (2) เพิ่มประสิทธิภาพในการบริหารจัดการก าลังผลิตหลักของประเทศจ านวน 2 ดัชนี (3) เพิ่มประสิทธิภาพการใช้พลังงานปฐมภูมิในการผลิตไฟฟ้าจ านวน 2 ดัชนี และ (4) พัฒนาและใช้งาน ระบบไฟฟ้าแบบ Microgrid จ านวน 1 ดัชนี ดงัแสดงได้ดังตารางที่ 4.2 

ตารางที่ 4.2 สรุปดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์ของประเด็นยุทธศาสตร์ด้านความยั่งยืนและประสิทธิภาพของการผลิต

และการใช้พลังงาน 

ประเด็นยุทธศาสตร์ที่ 3 ด้านการพัฒนาการท างานและการให้บริการของหน่วยงานการไฟฟ้าฯ  ส าหรับประเด็นยุทธศาสตร์ด้านความยั่งยืนและประสิทธิภาพของการผลิตและใช้พลังงาน สามารถ ก าหนดดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์ตามเป้าประสงค์ 4 ข้อ คือ (1) การบริการมีประสิทธิภาพดีขึ้นซึ่งมีดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์ จ านวน 2 ดัชนี (2) การบริการมีความถูกต้องแม่นย าโปร่งใสซง่ึมีดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์จ านวน 2 ดัชนี (3) การท างาน มีประสิทธิภาพดีขึ้นซึ่งมีดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์จ านวน 1 ดัชนี และ (4) การท างานมีความถูกต้องแม่นย าซึ่งมีดัชนีชี้ วัดผลสัมฤทธิ์จ านวน 1 ดัชนี ดงัแสดงได้ดังตารางที่ 4.3 

ตารางที่ 4.3 สรุปดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์ของประเด็นยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาการท างานและการให้บริการของ หน่วยงานการไฟฟ้าฯ 

ประเด็นยุทธศาสตร์ที่ 4 ด้านการก าหนดมาตรฐานความเข้ากันได้ของอุปกรณ์ในระบบ  ส าหรับประเด็นยุทธศาสตร์ด้านการก าหนดมาตรฐานความเข้ากันได้ของอุปกรณ์ในระบบ สามารถ

ก าหนดดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์ตามเป้าประสงค์ 2 ข้อ คือ (1) มีความสามารถในการอัพเกรดและถ่ายโอนเทคโนโลยี ด้านระบบสื่อสารของอุปกรณ์และมิเตอร์รวมถึงอุปกรณ์ประเภท IED ไปสู่การท างานแบบ Interoperabilityซึ่งมี ดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์จ านวน 1 ดัชนี และ (2) สามารถเข้าถึงและแลกเปลี่ยน (Accessibility & Interchangeability) ข้อมูลการผลิตและการใช้ไฟฟ้าของผู้ใช้ไฟอย่างเป็นมาตรฐานเพื่อใช้ในการบริหารจัด การพลังงาน (รู้สถานะของการผลิตไฟฟ้าจาก DG และสถานะ Demand Response แบบ Real time)ซึ่งมีดัชนีชี้ วัดผลสัมฤทธิ์จ านวน 3 ดัชนี ดงัแสดงได้ดังตารางที่ 4.4  

ตารางที่ 4.4 สรุปดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์ของประเด็นยุทธศาสตร์ด้านการก าหนดมาตรฐานความเข้ากันได้ของ อุปกรณ์ในระบบ 

ประเด็นยุทธศาสตร์ที่ 5 ด้านการพัฒนาศักยภาพการแข่งขันทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม  ส าหรับประเด็นยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาศักยภาพการแข่งขันทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม สามารถ

ก าหนดดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์ตามเป้าประสงค์ 3 ข้อ คือ (1) สามารถพัฒนาบุคลากรและเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้องกับ ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดขึ้นภายในประเทศซึ่งมีดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์จ านวน 3 ดัชนี (2) การบริหารจัดการการใช้ พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพเพื่อให้ต้นทุนทางด้านพลังงานของภาคธุรกิจและอุตสาหกรรมสามารถแข่งขันได้ซึ่งมี ดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์จ านวน 1 ดัชนี และ (3) เกิดธุรกิจต่อยอดภายในประเทศและมีความสามารถในการส่งออก เทคโนโลยี/สินค้าหรือบริการที่เกี่ยวข้องกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดซึ่งมีดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์จ านวน 1 ดัชนี ดัง แสดงได้ดังตารางที่ 4.5 

ตารางที่ 4.5 สรุปดัชนีชี้วัดผลสัมฤทธิ์ของประเด็นยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาศักยภาพการแข่งขันทาง

เศรษฐกิจและอุตสาหกรรม  

4.4 ปัจจัยขับเคลื่อน (Driving Forces) และภาพฉายอนาคต (Scenarios) ในการก าหนดแผนพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจ าเป็นจะต้องมีการก าหนดเป้าหมายของการพัฒนา

และท าการคัดเลือกกิจกรรมพัฒนา/ลงทุนให้สอดคล้องกับเป้าหมายและทรัพยากรที่มี นอกจากนี้ยังต้องจัดล าดับ ความส าคัญของกิจกรรมต่างๆ เพื่อให้การเกิดการพัฒนาอย่างมีประสิทธิภาพและตรงกับเป้าประสงค์ที่ต้องการ มากที่สุด อย่างไรก็ดี ในการก าหนดแผนกิจกรรมจ าเป็นต้องการพิจารณาถึงล าดับความส าคัญของกิจกรรมว่า กิจกรรมใดควรจัดท าก่อนหรือหลังและกิจกรรมใดต้องท ามากน้อยเพียงใด ซึ่งขึ้นอยู่กับความแตกต่างของ สถานะปัจจุบันกับสถานะเป้าหมายของดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผลที่ก าหนดค่าเป้าหมายที่เหมาะสมนั้นขึ้นอยู่กับปัจจัย หลายประการซึ่งมีความไม่แน่นอนในอนาคตหากมีการก าหนดรูปแบบของภาพฉายในอนาคต (Scenarios) ก่อนก็ อาจจะช่วยให้สามารถเห็นภาพของค่าเป้าหมายของดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผลที่ต้องการได้ง่ายขึ้น เช่นหากในอนาคตมี งบประมาณการลงทุนรองรับมาก รัฐบาลให้การสนับสนุนเต็มที่ และเทคโนโลยีมีการพัฒนาอย่างก้าวกระโดด ก็ สามารถพัฒนา/ลงทุนระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดได้มากและก าหนดค่าเป้าหมายของดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผลให้เป็นไป แบบเข้มข้นได้เป็นต้น ส าหรับขั้นตอนการคัดเลือกภาพฉายในอนาคตนั้น ปัจจัยที่มีผลกระทบสูงและมีความไม่แน่นอนสูงจะถูก ก าหนดขึ้นและถูกแบ่งออกเป็น 2 กรณีคือ Positive หมายถึง มีความพร้อมสูงมาก และ Negative หมายถึงยังไม่ พร้อมที่จะด าเนินการ ยกตัวอย่างเช่น หากมี 3 ปัจจัยขับเคลื่อนที่มีผลกระทบสูงและมีความไม่แน่นอนสูงแล้ว ภาพ ฉายที่จะเป็นไปได้ในอนาคตจะมี 8 รูปแบบ อย่างไรก็ตามในการก าหนดรูปแบบของภาพฉายเพื่อก าหนด แผนพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทยจะท าการคัดเลือกมาเพียง 3 กรณี คือ 

^-                ภาพฉายอนาคตที่มีปัจจัยสนับสนุนการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด (Best case) 

^-                ภาพฉายอนาคตที่มีปัจจัยไม่สนับสนุนการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด (Worst case) 

^-                ภาพฉายอนาคตที่มีความเป็นไปได้มากที่สุด (Most likely Future – Moderate case) 

รูปที่ 4.2 การก าหนดรูปแบบของ Scenarios ในอนาคต 

ในการก าหนดเป้าหมายของดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผลในแต่ละช่วงของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดว่า ควรเป็นเท่าใด จะพิจารณาระดับเป้าหมายเพิ่มเติมจากแผนต่างๆที่มีอยู่ในปัจจุบัน (Existing) เช่น แผนพัฒนา ก าลังการผลิตไฟฟ้า (PDP) แผนพัฒนาพลังงานหมุนเวียนและพลังงานทางเลือก (AEDP) และแผนอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง กับระบบไฟฟ้า ซึ่งกิจกรรมการพัฒนา/ลงทุนโครงการโครงข่ายสมาร์ทกริดจะไปช่วยเพิ่มระดับของดัชนีชี้วัด สัมฤทธิผลเพิ่มเติมจากแผนดังกล่าวซึ่งยังไม่ได้พิจารณาผลของระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด ทั้งนี้ ระดับความเข้มข้น ของค่าเป้าหมายของดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผลจะขึ้นกับภาพฉายอนาคตที่ก าลังพิจารณาเช่น หากพิจารณาในกรณีที่ดี ที่สุด ค่าเป้าหมายของดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผลจะเป็นระดับเข้มข้นมากซึ่งจะต้องการกิจกรรมการพัฒนา/ลงทุนระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดหลายกิจกรรม ในขณะที่หากพิจารณาในกรณีที่แย่ที่สุด ค่าเป้าหมายของดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผล จะได้รับการปรับเพิ่มจากแผนการพัฒนาระบบไฟฟ้าปกติได้เพียงเล็กน้อยโดยจะเลือกพัฒนา/ลงทุนเฉพาะกิจกรรม ที่มีความส าคัญมากเป็นล าดับต้นๆ ก่อนเท่านั้น เป็นต้น  จากการประชุมคณะท างานเพื่อร่วมกันก าหนดปัจจัยขับเคลื่อน (Driving Factors) ที่มีผลกระทบ (Impact) ต่อความส าเร็จของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดและก าหนดรูปแบบของภาพฉายในอนาคตนั้น ที่ประชุมได้ท าการเสนอปัจจัยหลักที่มีผลต่อความส าเร็จของโครงการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดซึ่งสามารถ แบ่งออกเป็น 9 กลุ่มจากนั้น คณะท างานได้ท าการลงคะแนนเพื่อคัดเลือกกรณีที่มีความเป็นไปได้มากที่สุด (Most likely Future) ซึ่งถือว่าเป็นกรณีกลาง (Moderate case) และก าหนดภาพฉายอนาคตกรณีดีที่สุด (Best case) และกรณีเลวร้ายที่สุด (Worst case) ซึ่งผลลัพธ์แสดงได้ดังตารางที่ 4.6 

ตารางที่ 4.6 สรุปผลภาพฉายอนาคตทั้ง 3 กรณี 

            ทั้งนี้ภาพฉายในอนาคตทั้ง 3 กรณี จะถูกน าไปใช้ในการสร้างแผนที่น าทางส าหรับการพัฒนาระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดแต่อย่างไรก็ดี แผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย พ.ศ. 2258 – 2579 จะอ้างอิงจากปัจจัยขับเคลื่อนของภาพฉายอนาคตกรณีกลางเป็นหลัก 

1. แผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย 

5.1 นโยบายและกิจกรรมขับเคลื่อนการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย  จากการพิจารณาตัวอย่างนโยบายและกิจกรรมพัฒนา/ลงทุนในเทคโนโลยีการพัฒนาระบบโครงข่าย สมาร์ทกริดของ สาธารณรัฐประชาชนจีน ประเทศญี่ปุ่น สหรัฐอเมริกา และประเทศในกลุ่มสหภาพยุโรป รวมทั้ง การพิจารณาแผนที่น าทางการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของการไฟฟ้าทั้งสามแห่งในประเทศไทยประกอบ กับการระดมความเห็นจากผู้เชี่ยวชาญ คณะท างาน และคณะกรรมการอ านวยการ เพื่อคัดเลือกนโยบายและ กิจกรรมการพัฒนา/ลงทุนที่เหมาะสมกับบริบทของระบบไฟฟ้าในประเทศไทยที่สอดคล้องกับการขับเคลื่อน เป้าประสงค์ของดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผลหลักตามการพัฒนายุทธศาสตร์ทั้ง 5 ด้านจะสามารถจ าแนกนโยบายและ กิจกรรมที่ถูกคัดเลือกทั้งหมดออกเป็น 3 กลุ่ม ได้ดังนี้  

1)             นโยบายขับเคลื่อนของภาครัฐที่เกี่ยวกับการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด

2)             กิจกรรมกลุ่มที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนา/ลงทุนในระบบผลิตไฟฟ้าและระบบส่งไฟฟ้า       3) กิจกรรมกลุ่มที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนา/ลงทุนในระบบจ าหน่ายไฟฟ้า 

นโยบายและกิจกรรมลงทุนต่างๆ นั้นจะสอดคล้องกับประเด็นยุทธศาสตร์การพัฒนาทั้ง 5 ด้าน โดยแต่ละ

นโยบายหรือกิจกรรมอาจจะส่งเสริมการพัฒนาในหลายประเด็นยุทธศาสตร์พร้อมกันได้ ทั้งนี้ ความสัมพันธ์ของ นโยบายและกิจกรรมลงทุนที่มีต่อประเด็นยุทธศาสตร์แต่ละด้านสามารถแสดงได้ดังตารางที่ 5.1-5.2 ส่วน รายละเอียดของค าอธิบายส าหรับแต่ละนโยบายและกิจกรรมการพัฒนารวมทั้งหน่วยงานที่มีหน้าที่เกี่ยวข้องกับ นโยบายหรือกิจกรรมนั้นๆ จะแสดงอยู่ในเอกสารแนบ ก. ผลของการด าเนินนโยบายและกิจกรรมการพัฒนาที่มีต่อ การปรับปรุงดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผลแต่ละดัชนีสรุปไว้ในเอกสารแนบข. ค่าระดับคะแนนปัจจุบันและระดับคะแนน เป้าหมายของดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผลพร้อมการแปรผลระดับคะแนนต่างๆ แสดงอยู่ในเอกสารแนบ คส่วนรายละเอียด ของสมมติฐานที่ใช้ในการประเมินกรอบวงเงินที่ใช้ในการลงทุนแต่ละกิจกรรมของการไฟฟ้าฯ ทั้งสามแห่งจะแสดง อยู่ในเอกสารแนบ ง. 

แผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทยพ.ศ. 2558-2579 กระทรวงพลังงาน 

ตารางที่ 5.1 ความสัมพันธ์ของนโยบายที่มีต่อประเด็นยุทธศาสตร์แต่ละด้าน 

23 

แผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทยพ.ศ. 2558-2579 กระทรวงพลังงาน 

ตารางที่ 5.2 ความสัมพันธ์ของกิจกรรมการลงทุนในระบบส่งและระบบจ าหน่ายที่มีต่อประเด็นยุทธศาสตร์แต่ละด้าน 

24 

ในการก าหนดแผนแม่บทพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทยนั้น จ าเป็นจะต้องมีการคัดเลือก นโยบายและกิจกรรมพัฒนา/ลงทุนให้สอดคล้องกับทรัพยากรที่มีอย่างจ ากัดเพื่อให้เกิดการพัฒนาอย่างมี ประสิทธิภาพและตรงกับเป้าประสงค์ที่ต้องการมากที่สุด อย่างไรก็ตาม ในการก าหนดแผนนโยบายและกิจกรรม จ าเป็นจะต้องมีการพิจารณาถึงล าดับความส าคัญของนโยบายหรือกิจกรรมว่า นโยบายหรือกิจกรรมใดควรจัดท า ก่อนหรือหลัง และจะต้องมีการด าเนินการมากน้อยเพียงใด โดยในขั้นตอนของการก าหนดแผนนโยบายนั้น มี ขั้นตอนการจัดท าร่างแผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทยดังต่อไปนี้

1)     จัดล าดับความส าคัญของนโยบายและกิจกรรมการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด โดยอาศัย ข้อมูลระดับคะแนนความส าคัญ (Priority) ของนโยบายและกิจกรรมที่มีต่อดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผล ซึ่งได้ถูกประเมินโดยคณะท างานในขั้นตอนของการวิเคราะห์ช่องว่าง (Gap Analysis) 

2)     พิจารณาภาพฉายในอนาคต (Scenario) กรณีกลาง (Moderate case) เป็นหลักโดยหากใน อนาคตมีปัจจัยขับเคลื่อนดีกว่าที่คาด ก็จะสามารถเพิ่มความเข้มข้นหรืองบประมาณการลงทุน เพิ่มขึ้นได้ ในทางตรงกันข้าม หากปัจจัยขับเคลื่อนในอนาคตต่ ากว่าที่คาด ก็สามารถลดความ เข้มข้นหรืองบประมาณการลงทุนลงได้

3)     เพื่อให้ง่ายต่อการสื่อสารของภาคสังคม นโยบายและกิจกรรมต่างๆ จะถูกจัดหมวดหมู่ตาม คุณลักษณะ ออกเป็น 3 ด้าน ได้แก่ Smart System, Smart Life, และ Green Society   

4)     แผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทย จะแบ่งระยะเวลาของการ พัฒนาระบบโครงข่ายไฟฟ้าของไทยออกเป็น 4 ช่วงเวลา ได้แก่ ช่วงระยะเวลาที่ 1 (พ.ศ. 2558 - 2559) ช่วงระยะเวลาที่ 2 (พ.ศ. 2560 - 2564) ช่วงระยะเวลาที่ 3 (พ.ศ. 2565 - 2574) และ ช่วงเวลาที่ 4 (พ.ศ. 2575 - 2579)โดยก าหนดให้มีการเริ่มต้นจากการผลักดันเชิงนโยบายของ ภาครัฐก่อน จากนั้นจึงให้มีการเริ่มพัฒนากิจกรรมการลงทุนของการไฟฟ้าฯ ทั้งสามแห่ง  

5)     จัดล าดับการพัฒนาของกิจกรรมต่างๆ ตามระยะเวลา โดยต้องถูกพิจารณาจากความสัมพันธ์เชิง กายภาพด้วยว่ากิจกรรมใดจะต้องเกิดก่อนจึงจะมีกิจกรรมอื่นเกิดตามมาได้ เช่น กิจกรรม Smart Meter/AMI และกิจกรรม Meter Data Management System (MDMS) จะต้องได้รับการ พัฒนาก่อน จากนั้น กิจกรรม Demand Response จึงจะเกิดขึ้นไดอ้ ย่างสมบูรณ์ เป็นต้น  

5.2  แผนการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด  นโยบายและกิจกรรมขับเคลื่อนการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทยที่น าเสนอในหัวข้อ 5.1 เป็นนโยบายที่ภาครัฐควรด าเนินการและเป็นกิจกรรมการลงทุนที่การไฟฟ้าฯ ทั้งสามแห่งควรให้ความส าคัญ เพื่อให้สามารถขับเคลื่อนประเด็นยุทธศาสตร์การพัฒนาทั้ง 5 ด้านที่สอดคล้องกับวิสัยทัศน์การพัฒนาระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทย อย่างไรก็ดี นโยบายและกิจกรรมการลงทุนพัฒนาเหล่านี้สามารถน ามาจัด กลุ่มโดยเน้นการจัดหมวดหมู่ตามวัตถุประสงค์ของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดได้เป็น 3 กลุ่ม คือ การ พัฒนาโดยเน้นการยกระดับความสามารถของระบบไฟฟ้า (Smart System) การพัฒนาโดยเน้นการยกระดับ คุณภาพบริการที่มีต่อผู้ใช้ไฟฟ้า (Smart Life) และการพัฒนาโดยเน้นการยกระดับโครงสร้างระบบไฟฟ้าที่เป็นมิตร ต่อสิ่งแวดล้อม (Green Society) ทั้งนี้ การพัฒนาในแต่ละกลุ่มมีรายละเอียดดังต่อไปนี้ 

5.2.1  การยกระดับความสามารถของระบบไฟฟ้า (Smart System) 

 การพัฒนาระบบไฟฟ้าของประเทศไทยให้สามารถรองรับการปฏิบัติงานและการพัฒนาอย่างยั่งยืนใน ระยะยาว มีแนวทางการพัฒนาโดยการลงทุนทางด้านเทคโนโลยีระบบไฟฟ้าก าลัง เพื่อยกระดับความสามารถของ ระบบไฟฟ้าให้มีความสามารถมากขึ้น และสามารถตอบสนองต่อการปฏิบัติการของระบบไฟฟ้าในสภาวะต่างๆได้ อย่างมีประสิทธิภาพ ทั้งนี้ แนวทางในการพัฒนาเพื่อยกระดับความสามารถของระบบไฟฟ้ามีหน่วยงานการไฟฟ้า เป็นหน่วยงานหลักในการพัฒนาระบบไฟฟ้า โดยภาครัฐจะเป็นผู้ก าหนดนโยบายขับเคลื่อนให้แต่ละหน่วยงานมี การแลกเปลี่ยนข้อมูลและบูรณาการข้อมูลกันเพื่อไม่ให้เกิดการลงทุนที่ซ้ าซ้อนและเพื่อให้มั่นใจได้ว่าระบบโครงข่าย สมาร์ทกริดที่แต่ละหน่วยงานพัฒนาขึ้นมีการพัฒนาไปในทิศทางเดียวกันกับทิศทางการพัฒนาที่ภาครัฐก าหนดไว้  นโยบายของภาครัฐและกิจกรรมพัฒนา/ลงทุนในระบบผลิต ระบบส่ง และระบบจ าหน่ายเพื่อยกระดับ ความสามารถของระบบไฟฟ้าของประเทศไทยในกรณีที่มีความเป็นไปได้มากที่สุดหรือกรณีกลาง (Moderate Case)สามารถแสดงได้ดังตารางที่ 5.3 

ตารางที่ 5.3 นโยบายและกิจกรรมพัฒนา/ลงทุนในเทคโนโลยีการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเพื่อ

ยกระดับความสามารถของระบบไฟฟ้า (Smart System) 

5.2.2  การยกระดับคุณภาพบริการที่มีต่อผู้ใช้ไฟฟ้า (Smart Life) 

 การยกระดับคุณภาพบริการที่มีต่อผู้ใช้ไฟฟ้าเป็นแนวทางการส่งเสริมให้มีการใช้พลังงานอย่างมี ประสิทธิภาพผ่านการมีส่วนร่วมของผู้ใช้ไฟฟ้าในการช่วยบริหารจัดการความต้องการใช้พลังงานโดยใช้เทคโนโลยี ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเข้ามาช่วยบริหารจัดการ ทั้งนี้ การพัฒนาในด้านนี้ส่วนใหญ่จะเป็นการลงทุนในระบบ จ าหน่ายซึ่งเป็นส่วนที่อยู่ใกล้ชิดกับผู้ใช้ไฟฟ้ามากที่สุด โดยภาครัฐจะเข้ามามีบทบาทส าคัญในการช่วยให้การพัฒนา ด้านนี้ประสบความส าเร็จด้วยปรับเกณฑ์และระเบียบเพื่อให้ผู้ใช้ไฟฟ้ามีส่วนร่วมในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการ ใช้ไฟฟ้าได้ง่ายขึ้น เช่น จะต้องส่งเสริมให้เกิดโครงสร้างราคาค่าไฟฟ้าแบบ RTP เพื่อจูงใจให้ผู้ใช้สามารถ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ไฟฟ้าให้สอดคล้องกับต้นทุนการผลิตไฟฟ้าได้ เป็นต้น 

 นโยบายของภาครัฐและกิจกรรมพัฒนา/ลงทุนในระบบผลิต ระบบส่ง และระบบจ าหน่ายเพื่อยกระดับ คุณภาพบริการที่มีต่อผู้ใช้ไฟฟ้าในกรณีที่มีความเป็นไปได้มากที่สุดหรือกรณีกลาง (Moderate Case) สามารถ แสดงได้ดังตารางที่ 5.4 

ตารางที่ 5.4 นโยบายและกิจกรรมพัฒนา/ลงทุนในเทคโนโลยีการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเพื่อ

ยกระดับคุณภาพบริการที่มีต่อผู้ใช้ไฟฟ้า(Smart Life) 

5.2.3 การยกระดับโครงสร้างระบบไฟฟ้าที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม (Green Society)

 แนวทางการพัฒนาด้านพลังงานไฟฟ้าควบคู่ไปกับการรักษาสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน สามารถท าได้โดย การส่งเสริมให้มีการผลิตพลังงานไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนให้มากขึ้น โดยที่ระบบไฟฟ้ายังสามารถปฏิบัติงานได้ อย่างมีประสิทธิภาพดังเดิมหรือมากขึ้นได้ ทั้งนี้ ในการพัฒนาดังกล่าว ภาครัฐจะเป็นหน่วยงานหลักในการผลักดัน การพัฒนาโดยการปรับปรุงกฎระเบียบต่างๆ ที่เป็นอุปสรรคต่อการเชื่อมต่อพลังงานหมุนเวียนเข้าสู่ระบบโครงข่าย ไฟฟ้า และจะต้องสนับสนุนให้มีการใช้งานไมโครกริดและระบบกักเก็บพลังงานมากขึ้น เนื่องจากระบบไมโครกริด และระบบกักเก็บพลังงานจะมีส่วนส่งเสริมให้เกิดการใช้งานพลังงานหมุนเวียนในปริมาณมากได้  นโยบายของภาครัฐและกิจกรรมพัฒนา/ลงทุนในระบบผลิต ระบบส่ง และระบบจ าหน่ายเพื่อยกระดับ โครงสร้างระบบไฟฟ้าที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมในกรณีที่มีความเป็นไปได้มากที่สุดหรือกรณีกลาง (Moderate Case) สามารถแสดงได้ดังตารางท ี่5.5 

ตารางที่ 5.5 นโยบายและกิจกรรมพัฒนา/ลงทุนในเทคโนโลยีการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเพื่อ ยกระดับโครงสร้างระบบไฟฟ้าที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม (Green Society) 

6. สรุปภาพรวมแผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทยแผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย พ.ศ. 2558 – 2559 ถูกจัดท าขึ้นโดยอาศัย สมมติฐานภาพฉายอนาคตกรณกี ลาง (Moderate case) เป็นหลักโดยได้ก าหนดกิจกรรมการพัฒนาและการลงทุน ที่จ าเป็นพร้อมช่วงระยะเวลาที่ควรด าเนินการและประมาณการกรอบวงเงินทตี่ ้องใช้ตามสภาวการณ์ที่สอดคล้องกัน ทั้งนี้ หากในอนาคตปัจจัยขับเคลื่อนต่างๆ มีส่วนส่งเสริมให้สามารถพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดได้มากขึ้น ก็ จะสามารถปรับแผนแม่บทไปอา้ งอิงปัจจัยขับเคลื่อนกรณีดีที่สุด (Best Case) ได้ ในทางตรงกันข้าม หากในอนาคต ปัจจัยขับเคลื่อนต่างๆ เป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด ก็จะสามารถปรับแผนแม่บทไปอ้างอิง กับกรณีเลวร้ายที่สุด (Worst Case) ไดเ้ ช่นกันทั้งนกี้ รอบเวลาส าหรับการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย สามารถแบ่งออกเป็น 4ช่วงระยะดังแสดงในรูปที่ 6.1 คือ (1) ระยะเตรียมการครอบคลุมช่วงปี 2558 – 2559 ซึ่ง จะเป็นระยะเตรียมการทางด้านนโยบายต่างๆ (2) ระยะสั้นครอบคลุมช่วงปี 2560 – 2564 ซึ่งเป็นการพัฒนา โครงการน าร่องเพื่อทดสอบความเหมาะสมทางเทคนิคและความคุ้มค่าของการลงทุนในแต่ละเทคโนโลยี (3) ระยะ ปานกลางครอบคลุมช่วงปี 2565 – 2574 ซึ่งเป็นระยะพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานต่างๆ ที่จ าเป็นส าหรับระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริด และ (4) ระยะยาวครอบคลุมช่วงปี 2575 – 2579 ซึ่งเป็นระยะที่เริ่มทดลองใช้ความสามารถ ของระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดอย่างเต็มรูปแบบและเริ่มปรับปรุงความสามารถของระบบเพิ่มเติม  รายละเอียดของการด าเนินการและเป้าหมายของร่างแผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของ

ไทยซึ่งอ้างอิงแผนกรณีกลาง สามารถสรุปได้ในหัวข้อต่อไป  

แผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทยพ.ศ. 2558-2579 กระทรวงพลังงาน 

 . . 2558 - 2579

                                            2558-2559        2560-2564    2565-2574    2575-2579

§                                                 §                                                   §                                                     §                                              

                    (Action Plan)                                                                                                                                     (Real Time Pricing; RTP)                                                                     

      §                                                                                    §                    HEMS/BEMS/FEMS                                 TOU                                                                  §                                           

                                                                                              §                    Demand Response (DR) §                                                                                                                                              

                                                                    §                                                                                                           /                                                                      §                                      

                                                                                             §                                                                         §                                                                                      §                                               

                §                                                §                                                                                                 (Local content)                                                                                           (EHV/FACTS) 

                                  3                                                                                                                                                                                                                            §                                         

        §                    Platform                                                                                                         §                                                                                                                                                    

                             3                                                                                                                                                                                                                                                                             

§                                                                                             §                                                                                                 §                                                                    

      §                                                                                                                                                                                                                                                           §                                           

                                                                                                                                                                          §                                                                                      §                                           

      §                                                                                                                                                                                                                                                                                

                                                                                                                                                                                                                                                                   §                        

      §                                                                                                                                                                                   §                                                   §                                        

                        /                  /                                                                                                                                                                                                                                                                    

                                                                                                                                                                                                                                                                   §                     /                         

 รูปที่ 6.1 แผนแม่บทการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย พ.ศ. 2558-2579 

30 

6.1                                           1 (ระยะเตรียมการ) 

            เป้าหมายของการพัฒนาระบบสมาร์ทกริดของไทยในระยะเตรียมการซึ่งครอบคลุมช่วงปี 2558 – 2559 จะเป็นการเตรียมการด้านนโยบายต่างๆ เพื่อรองรับการขับเคลื่อนการพัฒนาไปทั้งระบบ ทั้งนี้ เป้าหมายและกลไก การด าเนินการในช่วงระยะนี้ ประกอบด้วย 

เป้าหมาย

• ก าหนดหน่วยงานหลักที่รับผิดชอบดูแล ติดตาม และขับเคลื่อนการพัฒนาระบบโครงข่ายไฟฟ้าให้เป็นไป ตามแผนแม่บท 
• ก าหนดรูปแบบการเชื่อมต่อโครงข่ายสื่อสาร การแลกเปลี่ยนข้อมูล และก าหนด Platform ของการพัฒนา ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดร่วมกันระหว่าง 3 การไฟฟ้า 
• ปรับปรุงข้อก าหนดการเชื่อมต่อระบบโครงข่ายไฟฟ้าให้รองรับการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนใน สัดส่วนสูง 
• สนับสนุนให้สถาบันการศึกษาสามารถผลิตบุคลากรดา้ นระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดได้ 
• สนับสนุนการศึกษาวิจัยในระยะเริ่มต้นที่เกี่ยวกับการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด

กลไกการด าเนินการ

• ตั้งคณะท างานเพื่อน าแผนแม่บทมาปรับใช้และจัดท าแผนปฏิบัติการ (Action Plan)  
• ตั้งหน่วยงานเพื่อดูแล ติดตาม และขับเคลื่อนการพัฒนาระบบโครงข่ายไฟฟ้าให้เป็นไปตามแผนแม่บท พร้อมทั้งก าหนดกรอบงบประมาณส าหรับการด าเนินงานประจ าปีโดยเฉพาะ 
• ตั้งคณะท างานเชื่อมต่อโครงข่ายสื่อสารและแลกเปลี่ยนข้อมูลร่วมกัน ระหว่าง 3 การไฟฟ้า 
• ตั้งคณะท างานก าหนด Platform ของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของทั้ง 3 การไฟฟ้า 
• ตั้งคณะท างานปรับปรุงข้อก าหนดการเชื่อมต่อระบบโครงข่ายไฟฟ้าเพื่อรองรับการผลิตไฟฟ้าจากพลังงาน หมุนเวียน  
• ให้ทุนสนับสนุนให้สถาบันการศึกษาเพื่อผลิตบุคคลากรด้านระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด
• ให้ทุนสนับสนุนการศึกษาวิจัยในระยะเริ่มต้นที่เกี่ยวกับการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด
• ประชาสัมพันธ์ให้ความรู้เกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดแก่หน่วยงานของรัฐ/กระทรวงที่เกี่ยวข้อง/ผู้มี อ านาจตัดสินใจ และประชาสัมพันธ์ให้ความรู้กับประชาชนทั่วไปอย่างสม่ าเสมอ เพื่อให้ตระหนักถึง ความส าคัญและเข้าใจเกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด 

6.2 เป้าหมายของการพัฒนาในช่วงที่ 2 (ระยะสั้น) 

เป้าหมายของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทยในระยะสั้นซึ่งครอบคลุมช่วงปี 2560 – 2564 จะเป็นระยะของการพัฒนาโครงการน าร่องเพื่อทดสอบความเหมาะสมทางเทคนิคและความคุ้มค่าของการ ลงทุนในแต่ละเทคโนโลยีและน าผลที่ได้จากการศึกษาส าหรับแต่ละเทคโนโลยีในโครงการน าร่องมาพิจารณา ทบทวนถึงความเหมาะสมในการน าไปใช้พัฒนาจริงในระยะต่อไปทั้งนี้ เป้าหมายและกลไกการด าเนินการในช่วง ระยะนี้ ประกอบด้วย 

เป้าหมาย

• สนับสนุนการศึกษาวิจัยที่เกี่ยวกับการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดในระดับโครงการน าร่อง 
• ก าหนดนโยบายให้การไฟฟ้าฯ ทั้งสามแห่งลงทุนโครงการน าร่องที่เกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด 

กลไกการด าเนินการ

• ให้ทุนสนับสนุนงานวิจัยที่เกี่ยวกับโครงการน าร่องระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด เช่น 

-        โครงการน าร่องด้าน HEMS/BEMS/FEMS 

-        โครงการน าร่องด้าน Demand Response (DR) 

-        โครงการน าร่องด้านระบบไมโครกริด 

-        โครงการน าร่องด้านระบบกักเก็บพลังงาน 

• ศึกษาและทบทวนความเหมาะสมการใช้งานเทคโนโลยีระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจากโครงการน าร่องที่ได้ ด าเนินการไปแล้ว เพื่อใช้พิจารณาในการก าหนดแนวทางการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดที่เหมาะสม และมีประสิทธิภาพในระยะต่อไป 

6.3                                           3 (ระยะปานกลาง)  

 เป้าหมายของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทยในระยะปานกลางซึ่งครอบคลุมช่วงปี 2565 – 2574 จะเป็นระยะของการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานต่างๆ ที่จ าเป็นส าหรับการเปลี่ยนผ่านไปสู่ระบบโครงข่าย ไฟฟ้ายุคใหม่ ทั้งนี้ กิจกรรมการลงทุน/พัฒนาที่ควรด าเนินการในช่วงระยะนี้จะเป็นการผสมผสานนโยบาย ขับเคลื่อนจากภาครัฐ และการลงทุนของการไฟฟ้าฝ่ายผลิตและการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่าย อันประกอบด้วย 

เป้าหมาย

• สนับสนุนให้เกิดการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดภายในประเทศ
• ปรับนโยบายและกฎระเบียบต่างๆ ให้เอื้อต่อการพัฒนาระบบโครงขา่ ยสมาร์ทกริดขั้นสูง 
• สนับสนุนให้การไฟฟ้าฯ ทั้งสามแห่งลงทุนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด 

กลไกการด าเนินงาน

• สนับสนุนให้มีโครงสร้างค่าไฟฟ้าที่สะท้อนต้นทุนตามช่วงเวลา (Real Time Pricing; RTP) หรืออย่างน้อย ในรูปแบบ TOU ที่มีความหลากหลายมากขึ้น 
• จดั ตั้งศูนย์ข้อมูลการพยากรณ์ไฟฟ้าที่ผลิตได้จากพลังงานหมุนเวียน/ระบบกักเก็บพลังงาน 
• ออกมาตรการก าหนดสัดส่วนอุปกรณ์ภายในประเทศ (Local content) ส าหรับโครงการลงทุนระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดของหน่วยงานภาครัฐ 
• ออกมาตรการสนับสนุนเพื่อส่งเสริมให้ภาคเอกชนสามารถพัฒนาซอฟต์แวร์และฮาร์ดแวร์ที่เกี่ยวกับระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดภายในประเทศได้ 
• ออกมาตรการสนับสนุนทางภาษี และทางการเงินอื่นๆ แก่ภาคเอกชนที่ด าเนินธุรกิจเกี่ยวกับระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริด 
• สนับสนุนให้การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทยลงทุนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานส าหรับเทคโนโลยีต่างๆ 

ดังนี้ 

-        เทคโนโลยีโครงข่ายสื่อสารและแลกเปลี่ยนข้อมูลในระบบผลิตและระบบส่ง (ICT Integration(G&T)) 

-        เทคโนโลยีระบบบริหารจัดการพลังงาน (Energy Management System (SCADA/EMS)) 

-        เทคโนโลยีระบบกักเก็บพลังงานในระบบส่ง (Energy Storage System (G&T)) 

-        เทคโนโลยีระบบสื่อสารข้อมูลกับผู้ผลิตไฟฟ้าขนาดเล็ก/ผู้ผลิตไฟฟ้าขนาดเล็กมากโดยเชื่อมต่อกับ ข้อมูลของระบบจ าหน่าย (SPP/VSPP Data Communication System (G&T)) 

-        เทคโนโลยีระบบสถานีไฟฟ้าอัตโนมัติในระบบส่ง (Substation Automation (G&T)) 

-        เทคโนโลยีระบบตรวจการณ์และระบบป้องกันและควบคุมในวงกว้าง (Wide Area Monitoring System (WAMS)/Wide Area Protection and Control (WAPC)) 

• สนับสนุนให้การไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายลงทุนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานส าหรับเทคโนโลยีต่างๆ ดังนี้ 

-        เทคโนโลยีโครงข่ายสื่อสารและแลกเปลี่ยนข้อมูลในระบบจ าหน่าย (ICT Integration (Distr)) 

-        เทคโนโลยีระบบบริหารจัดการระบบจ าหน่าย (Distribution       Management   System (SCADA/DMS)) 

-        เทคโนโลยีระบบสายป้อนอัตโนมัติ (Distribution/Feeder Automation (DA/FA)) 

-        เทคโนโลยีระบบสถานีไฟฟ้าอัตโนมัติในระบบจ าหน่าย (Substation Automation (Distr)) 

-        เทคโนโลยีสมาร์ทมิเตอร์และระบบโครงสร้างพื้นฐานมิเตอร์ขั้นสูง (Smart Meter + AMR/AMI) 

-        เทคโนโลยีระบบฐานข้อมูลมิเตอร์ผู้ใช้ไฟฟ้า (Meter Data Management System (MDMS)) 

-        เทคโนโลยีระบบสื่อสารข้อมูลกับผู้ผลิตไฟฟ้าขนาดเล็ก/ผู้ผลิตไฟฟ้าขนาดเล็กมาก (SPP/VSPP Data Communication System (Distr)) 

-        เทคโนโลยีระบบไฟถนนชาญฉลาด (Intelligent Street Lights) 

6.4                                           4 (ระยะยาว)  

 เป้าหมายของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทยในระยะยาวซึ่งครอบคลุมช่วงปี 2575 – 2579 จะเป็นการทดลองใช้ความสามารถของระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดและเริ่มปรับปรุงความสามารถของระบบ ไฟฟ้าเพิ่มเติมโดยอาศัยเทคโนโลยีที่ต่อยอดจากโครงสร้างพื้นฐานที่พัฒนาขึ้น ทั้งนี้ กิจกรรมที่ส าคัญของการพัฒนา ในระยะนี้ จะเป็นการลงทุนของการไฟฟ้าฝ่ายผลิตและการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่าย เป็นหลัก อันประกอบด้วย

เป้าหมาย

• ก าหนดนโยบายให้การไฟฟ้าฯ ทั้งสามแห่งลงทุนพัฒนาเทคโนโลยีระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดขั้นสูง 
• สนับสนุนให้ภาคผู้ใช้ไฟฟ้ามีการลงทุนการติดตั้งเทคโนโลยีเพื่อช่วยบริหารจัดการการใช้พลังงานอย่างมี ประสิทธิภาพเพื่อให้เกิดการบูรณาการใช้งานร่วมกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดให้เกิดประโยชน์สูงสุด ตั้งแต่ภาคครัวเรือน อาคารพาณิชย์ และโรงงานอุตสาหกรรม (เทคโนโลยี HEMS/BEMS/FEMS)

กลไกการด าเนินงาน

• ก าหนดนโยบายให้การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทยลงทุนพัฒนาเทคโนโลยีต่างๆ ดังนี้ 

-        เทคโนโลยีระบบการอัดประจุรถยนต์ไฟฟ้าชาญฉลาดในระบบส่งโดยเชื่อมต่อกับข้อมูลของระบบ จ าหน่าย  (Intelligent Charging System/V2G (G&T)) 

-        เทคโนโลยีระบบพยากรณ์พลังงานหมุนเวียน (Renewable Energy Forecast System) 

-        เทคโนโลยีระบบส่งไฟฟ้าแรงสูงและการติดตั้งอุปกรณ์ควบคุมก าลังไฟฟ้าในระบบส่ง (EHV/FACTS) 

-        เทคโนโลยีระบบจัดการการตอบสนองของโหลดและระบบจัดการความต้องการใช้ไฟฟ้าในระบบผลิต และระบบโดยเชื่อมต่อกับข้อมูลของระบบจ าหน่าย (Demand Response (DR)/Demand-Side Management (DSM) (G&T)) 

• ก าหนดนโยบายให้การไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายลงทุนพัฒนาเทคโนโลยีต่างๆ ดังนี้ 

-        เทคโนโลยีระบบกักเก็บพลังงานในระบบจ าหน่าย (Energy Storage System (Distr)) 

-        เทคโนโลยีระบบการอัดประจุรถยนต์ไฟฟ้าชาญฉลาดในระบบจ าหน่าย (Intelligent Charging System/V2G (Distr)) 

-        เทคโนโลยีระบบไมโครกริด (Microgrid Development) 

-        เทคโนโลยีระบบจัดการการตอบสนองของโหลดและระบบจัดการความต้องการใช้ไฟฟ้าในระบบ จ าหน่าย (Demand Response (DR)/Demand-Side Management (DSM) (Distr)) 

• ก าหนดนโยบายสนับสนุน/จูงใจให้ภาคผู้ใช้ไฟฟ้าทุกภาคส่วนตั้งแต่ภาคครัวเรือน อาคารพาณิชย์ และ โรงงานอุตสาหกรรม มีการลงทุนติดตั้งเทคโนโลยีเพื่อการบริหารจัดการการใช้พลังงานอย่างเต็มรูปแบบ  

เอกสารแนบ ก. นโยบายและกิจกรรมการพัฒนา ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด

ค าชี้แจง 

เอกสารฉบับนี้จะแสดงถึงนิยาม ความหมาย พร้อมทั้งเสนอแนะหน่วยงานหลักที่เกี่ยวข้องกับนโยบาย

ส่งเสริมและกิจกรรมการลงทุนพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย ซึ่งจัดท าขึ้นภายใต้โครงการศึกษา เพื่อก าหนดนโยบายและแผนการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย โดยส านักงานนโยบายและแผน พลังงานได้ว่าจ้างสถาบันวิจัยพลังงาน จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ให้เป็นผู้ด าเนินการหลัก ทั้งนี้ เนื้อหาที่ปรากฏ ในเอกสารฉบับนี้ได้ผ่านกระบวนการระดมสมองจากคณะท างาน (Working Group) ซึ่งแบ่งตามประเด็น ยุทธศาสตร์ 5 ด้าน คือ ด้านการพัฒนาความเชื่อถือได้และคุณภาพของไฟฟ้าด้านความยั่งยืนและประสิทธิภาพ ของการผลิตและใช้พลังงาน ด้านการพัฒนาการท างานและการให้บริการของหน่วยงานการไฟฟ้าฯ ด้านการ ก าหนดมาตรฐานความเข้ากันได้ของอุปกรณ์ในระบบ และด้านการพัฒนาศักยภาพการแข่งขันทางเศรษฐกิจ และอุตสาหกรรม และผ่านการกลั่นกรองจากคณะกรรมการอ านวยการ (Steering Committee) ที่ได้รับการ แต่งตั้งจากคณะอนุกรรมการเพื่อศึกษาแนวทางการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดภายใต้คณะ กรรมการบริหารนโยบายพลังงาน (กบง.)  

ในการก าหนดนโยบายและกิจกรรมต่างๆ ที่ระบุในเอกสารฉบับนี้ คณะผู้จัดท าได้ท าการรวบรวม ข้อมูลด้านนโยบายและรูปแบบเทคโนโลยีในการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจากแผนการพัฒนาระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดในต่างประเทศ อันประกอบด้วย สาธารณรัฐประชาชนจีน ประเทศญี่ปุ่นสหรัฐอเมริกา สหภาพยุโรป และแผนการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศไทยได้แก่ แผนการพัฒนาระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดของการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย การไฟฟ้านครหลวง และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค นอกจากนี้ ยังได้ท าการศึกษาเปรียบเทียบเทียบการพัฒนาโครงการต่างๆ ของในต่างประเทศและในประเทศ ไทย เพื่อใช้เป็นเกณฑ์ในการคัดเลือกและจัดล าดับความส าคัญของโครงการส าหรับการพัฒนาระบบโครงข่าย สมาร์ทกริดของประเทศไทยให้เป็นไปอย่างเหมาะสมและสอดคล้องกัน

ทั้งนี้ การด าเนินนโยบายส่งเสริมการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจะอยู่ในความรับผิดชอบของ หน่วยงานภาครัฐต่างๆ ทั้งจากกระทรวงพลังงาน และกระทรวงอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง ในส่วนของกิจกรรมการลงทุน ต่างๆ จะอยู่ในความรับผิดชอบของหน่วยงานการไฟฟ้าทั้งสามแห่งเป็นหลัก อย่างไรก็ดี ทั้งนโยบายและ กิจกรรมลงทุนต่างๆ นั้นจะสอดคล้องกับประเด็นยุทธศาสตร์การพัฒนาทั้ง 5 ด้านตามที่กล่าวไว้ข้างต้น โดยใน แต่ละนโยบายหรือกิจกรรม อาจจะส่งเสริมการพัฒนาในหลายประเด็นยุทธศาสตร์พร้อมกันได้ ความสัมพันธ์ ของนโยบายและกิจกรรมลงทุนที่มีต่อประเด็นยุทธศาสตร์แต่ละด้านสามารถแสดงได้ดังตารางในส่วนถัดไป  

ผลของการด าเนินนโยบายและกิจกรรมลงทุนที่มตี อ่ การขับเคลื่อนประเด็นยุทธศาสตร์

ก.1 

ก.2 

นโยบายสนับสนุนการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกรดิ

นโยบาย:                           สนับสนุนให้มีโครงสร้างReal Time Pricing (RTP)

หน่วยงานหลักที่เกี่ยวข้อง: หน่วยงานก าหนดนโยบายภาครัฐ เช่น ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) และหน่วยงานก ากับดูแล เช่น ส านักงานคณะกรรมการก ากับ กิจการพลังงาน (สกพ.) 

 ค าอธิบาย: 

Real Time Pricing (RTP) คือ โครงสร้างอัตราค่าไฟฟ้าตามเวลาจริงที่สะท้อนถึงต้นทุนในการผลิต พลังงานไฟฟ้าที่แตกต่างกันตามเวลา โดยโครงสร้างอัตราค่าไฟฟ้าประเภทนี้อาจแตกต่างกันตามพื้นที่การจ่าย ไฟฟ้า อีกทั้งยังอาจแตกต่างกันตามระดับความเชื่อถือได้และคุณภาพไฟฟ้าที่ผู้ใช้ต้องการด้วย ตัวอย่างแนวคิด เริ่มต้นของการพัฒนาโครงสร้างอัตราค่าไฟฟ้าแบบ RTP ก็คือ อัตราค่าไฟฟ้าตามช่วงเวลาของการใช้งาน (Time of Use Rate; TOU) ซึ่งแบ่งการคิดค่าไฟฟ้าแตกต่างกันในช่วงความต้องการไฟฟ้าสูง (On Peak) และ ช่วงความต้องการไฟฟ้าต่ า(Off Peak) อย่างไรก็ดี โครงสร้างค่าไฟฟ้าแบบ TOU ยังไม่ถือว่าเป็นโครงสร้าง อัตราค่าไฟฟ้าแบบ RTPอย่างสมบูรณ์แบบ 

              การมีโครงสร้างอัตราค่าไฟฟ้าแบบ RTP           ที่สะท้อนต้นทุนการผลิตพลังงานไฟฟ้าจริง จะเป็นตัว

ขับเคลื่อนหรือเป็นแรงจูงใจให้ผู้ใช้ไฟฟ้าเข้ามามีส่วนร่วมและตอบสนองการใช้พลังงานไฟฟ้า (Demand Response) อย่างมีประสิทธิภาพได้ โดยผู้ใช้ไฟฟ้าจะพิจารณาว่าจะเลือกใช้พลังงานไฟฟ้าในช่วงที่มีราคาแพง หรือปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ไฟฟ้าโดยลดการใช้พลังงานไฟฟ้าในช่วงที่มีราคาแพงเพื่อไปใช้พลังงานไฟฟ้า ในช่วงที่มีราคาถูกกว่า การมีโครงสร้างอัตราค่าไฟฟ้าประเภทนี้ จะเป็นจุดเริ่มต้นให้เกิดกิจกรรมต่างๆ ที่ เกี่ยวข้องกับการพัฒนาระบบไฟฟ้าอัจฉริยะตามมา เช่น จะเกิดกระบวนการตอบสนองการใช้พลังงานไฟฟ้า หรือการบริหารจัดการความต้องการใช้ไฟฟ้า (Demand Response/Demand Side Management) การใช้ งานระบบบริหารจัดการพลังงานของผู้ใช้ (Energy Management System; EMS – HEMS/BEMS/FEMS) และเกิดการพัฒนาธุรกิจใหม่ๆ ในการบริหารจัดการพลังงานซึ่งจะก่อให้เกิดผลดีต่อระบบเศรษฐกิจและ อุตสาหกรรมของประเทศ เป็นต้น 

ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) จะเป็นหน่วยงานหลักที่ผลักดันให้เกิดนโยบายสนับสนุน ให้มีโครงสร้างReal Time Pricing (RTP) ซึ่งจะมีส่วนส าคัญต่อความส าเร็จของการพัฒนาระบบโครงข่าย สมาร์ทกริดทั้งระบบ จากนั้น และส านักงานคณะกรรมการก ากับกิจการพลังงาน (สกพ.)จะต้องร่วม ท าการศึกษาการก าหนดโครงสร้างที่เหมาะสม และน าไปประกาศใช้ต่อไป 

สนับสนุนให้มีโครงสร้าง Demand Response (DR) 

หน่วยงานก าหนดนโยบายภาครัฐ เช่น ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.)  

 ค าอธิบาย: 

การตอบสนองการใช้พลังงานไฟฟ้า (Demand Response) จะเป็นช่องทางให้เกิดการใช้พลังงาน

ไฟฟ้าอย่างมีประสิทธิภาพจากส่วนของผู้ใช้ไฟฟ้า (End-use) โดยตรง ท าให้สามารถใช้พลังงานหมุนเวียนได้ อย่างคุ้มค่า ช่วยลดความต้องการไฟฟ้าสูงสุด เพิ่มความมั่นคงต่อระบบไฟฟ้าและพลังงาน และอาจช่วยชะลอ การสร้างโรงไฟฟ้าขนาดใหญ่ได้ ซึ่งจะก่อให้เกิดผลประโยชน์ต่อสังคมและต่อประเทศชาติโดยรวม 

ผู้ใช้ไฟฟ้าอาจตอบสนองการใช้ไฟฟ้าต่อราคาค่าไฟฟ้า (Price Signal) ที่เปลี่ยนแปลงไปหรือตอบสนอง

ต่อค่าตอบแทนจูงใจอื่นๆ ที่ได้รับ (Incentive Payment) ซึ่งภาครัฐสามารถส่งสัญญาณไปยังผู้ใช้ผ่านช่องทาง กลไก หรือโครงสร้างการตอบสนองการใช้พลังงานไฟฟ้า (Demand Response; DR) ที่มีอยู่ ตัวอย่างของการ มีโครงสร้างการตอบสนองการใช้พลังงานไฟฟ้าที่สมบูรณ์ได้แก่ การที่ผู้ควบคุมระบบไฟฟ้าส่งข้อมูลอัตราค่า

ไฟฟ้าตามเวลาจริงไปสู่ผู้ใช้ไฟฟ้าผ่านทางระบบสมาร์ทมิเตอร์ที่ติดตั้งที่ส่วนของผู้ใช้ไฟฟ้า เมื่อผู้ใช้ไฟฟ้าได้รับ ข้อมูลดังกล่าวก็จะตอบสนองต่อสัญญาณนั้นและท าการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ไฟฟ้าของตนเองให้ เหมาะสม เป็นต้น ในระบบไฟฟ้าอัจฉริยะที่มีการพัฒนาอย่างมาก การตอบสนองการใช้พลังงานไฟฟ้าอาจ ด าเนินการโดยระบบอัตโนมัติ เช่นในอาคารที่มีระบบบริหารจัดการพลังงาน (Building Energy Management System; BEMS) เมื่อมีการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน เช่น พลังงานแสงอาทิตย์ใน ปริมาณมากผู้ควบคุมระบบไฟฟ้าอาจส่งสัญญาณไปยัง BEMS ผ่านทางสมาร์ทมิเตอร์เพื่อกระตุ้นให้เกิดการ ชาร์จรถไฟฟ้าหรือแบตเตอรี่ เป็นต้น ทั้งนี้ เพื่อท าให้เกิดความสมดุลระหว่างการผลิตไฟฟ้ากับการบริโภคไฟฟ้า อย่างมีประสิทธิภาพ

นอกจากนี้ การมีโครงสร้างการตอบสนองการใช้พลังงานไฟฟ้า จะเป็นการกระตุ้นให้เกิดการพัฒนา เทคโนโลยี หรือธุรกิจต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาระบบไฟฟ้าอัจฉริยะตามมา เช่น เทคโนโลยีการใช้งาน ระบบบริหารจัดการพลังงานของผู้ใช้ (Energy Management System; EMS – HEMS/BEMS/FEMS) และ เกิดการพัฒนาธุรกิจใหม่ๆ ในการบริหารจัดการพลังงาน เป็นต้นอย่างไรก็ดี ภายใต้โครงสร้างกิจการไฟฟ้าของ ประเทศในปัจจุบัน กิจกรรมที่เกี่ยวกับการตอบสนองการใช้พลังงานไฟฟ้า อาจจะไม่จูงใจหน่วยงานการไฟฟ้าฯ ทั้งสามมากนัก เนื่องจากอาจจะไม่ได้ก่อให้เกิดผลตอบแทนการลงทุนต่อองค์กรโดยตรง และอาจท าให้รายได้ จากการขายไฟฟ้าลดลงอีกด้วย ดังนั้น ภาครัฐจึงมีบทบาทส าคัญที่จะต้องให้นโยบายที่ชัดเจนแก่หน่วยงานการ ไฟฟ้าฯ ทั้งสาม  

ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) จะเป็นหน่วยงานหลักที่ผลักดันให้เกิดนโยบายสนับสนุน

ให้มีโครงสร้างDemand Response (DR) ซึ่งจะเป็นพันธกิจให้หน่วยงานการไฟฟ้าฯ ทั้งสามต้องลงทุนพัฒนา โครงสร้างพื้นฐานเพื่อรองรับนโยบายดังกล่าว นอกจากนี้ นโยบายที่ชัดเจนจะเป็นการส่งสัญญาณให้ ภาคอุตสาหกรรมเกิดความมั่นใจ และพัฒนาเทคโนโลยีการบริหารจัดการพลังงานหรือเทคโนโลยีอัตโนมัติ ต่างๆ มาใช้ในประเทศ ซึ่งจะมีส่วนส าคัญต่อความส าเร็จของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดทั้งระบบ สนับสนุนให้มีการใช้งาน HEMS/BEMS/FEMS 

หน่วยงานก าหนดนโยบายภาครัฐ เช่น ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) และหน่วยงานส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน เช่น กรมพัฒนา พลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน (พพ.) 

 ค าอธิบาย: 

 ระบบบริหารจัดการพลังงานในบ้าน (Home Energy Management System; HEMS) ระบบบริหาร จัดการพลังงานในอาคาร (Building Energy Management System; BEMS) และระบบบริหารจัด การพลังงานในโรงงาน (Factory Energy Management System; FEMS) คือ เป็นการปฏิรูประบบการ จัดการด้านพลังงานโดยมีการประสานการท างานของอุปกรณ์ตรวจวัด (Sensor) สมาร์ทมิเตอร์ (Smart Meter) และระบบควบคุมอุปกรณ์ไฟฟ้าอัตโนมัติ (Actuator/Controller) มาติดตั้งท างานร่วมกัน อาจมีการ ติดตั้งระบบผลิตไฟฟ้าจากพลังงานธรรมชาติ เช่น พลังงานแสงอาทิตย์ และระบบกักเก็บพลังงานร่วมด้วยเพื่อ บริหารจัดการการใช้ไฟฟ้าให้เกิดประโยชน์สูงสุดซึ่งเป็นที่ทราบกันดีว่ามาตรการอนุรักษ์พลังงานที่เกิดผล สัมฤทธิ์มากที่สุด คือ การบริหารจัดการพลังงานในส่วนของผู้ใช้ไฟฟ้า 

วัตถุประสงค์ของการประยุกต์ใช้ระบบบริหารจัดการพลังงาน HEMS/BEMS/FEMS ประกอบด้วย  

1. เพื่อให้ผู้ดูแลอาคารและผู้เกี่ยวข้องสามารถมองเห็นการภาพการใช้พลังงานใน บ้าน/อาคาร/โรงงาน ได้อย่าง เป็นรูปธรรม ซึ่งจะส่งผลให้เกิดจิตส านึกต่อการอนุรักษ์พลังงาน และมีการตอบสนองการใช้พลังงานไฟฟ้าอย่าง เหมาะสม 
2. เพื่อรองรับและควบคุมการท างานร่วมกันของอุปกรณ์ผลิตและกักเก็บพลังงานที่จะถูกติดตั้งเข้ามาในบ้าน/ อาคาร/โรงงาน เช่น เซลล์แสงอาทิตย์เซลล์เชื้อเพลิงระบบการผลิตพลังงานร่วมระบบการผลิตพลังงานความ ร้อนจากแสงอาทติ ย์ และระบบแบตเตอรี่ เป็นต้น 
3. เพื่อควบคุมการท างานของระบบสิ่งอ านวยความสะดวกต่างๆในอาคารให้มีการด าเนินการเหมาะที่สุด มีการใช้บริโภคพลังงานอย่างมีประสิทธิภาพที่สุดและลดความต้องการไฟฟ้าสูงสุด 

 ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) จะเป็นหน่วยงานส าคัญที่ผลักดันให้เกิดนโยบาย สนับสนุนให้มีการใช้งาน HEMS/BEMS/FEMS โดยอาจจะออกมาตรการสนับสนุนงานวิจัยการพัฒนา เทคโนโลยี ออกมาตรการทางการเงินส่งเสริมการติดตั้งระบบ และมาตรการสนับสนุนอื่นๆ เป็นต้น กรมพัฒนา พลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน (พพ.) จะเป็นหน่วยงานหลักที่ส่งเสริมและเร่งให้เกิดการพัฒนาโครงการ น าร่องในโรงงานหรืออาคารควบคุม เพื่อเป็นโครงการตัวอย่างให้เห็นประโยชน์และความคุ้มค่าของการใช้ เทคโนโลยี HEMS/BEMS/FEMS อย่างเป็นรูปธรรม 

สนับสนุนให้เกิดการพัฒนาระบบ Microgrid 

หน่วยงานก าหนดนโยบายภาครัฐ เช่น ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) และหน่วยงานส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน เช่น กรมพัฒนา พลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน (พพ.) 

 ค าอธิบาย: 

 ไมโครกริด (Microgrid) คือ ระบบไฟฟ้าขนาดเล็กที่มีองค์ประกอบครบถ้วนทั้ง ระบบผลิตพลังงาน ระบบกักเก็บพลังงานและส่วนของผู้ใช้โดยหลักการส าคัญของการผลิตไฟฟ้าด้วยไมโครกริดคือการพยายาม สร้างความสมดุลระหว่างการผลิตพลังงานให้พอดีกับความต้องการใช้พลังงานภายในไมโครกริด และใช้ระบบ ไฟฟ้าหลัก (Main grid) เป็นเพียงระบบเสริมความมั่นคง (Back up) เท่านั้น โดยในปัจจุบันเทคโนโลยีการผลิต ไฟฟ้าได้พัฒนาจนมีขนาดของระบบเล็กมากและราคาก็ต่ าลงกว่าในอดีต สามารถเลือกใช้เชื้อเพลิงได้ หลากหลายในการผลิตไฟฟ้ารวมทั้งการใช้พลังงานหมุนเวียนขนาดเล็กมาร่วมในการผลิตพลังงานไฟฟ้า และ เนื่องจากไมโครกริดมีขนาดเล็กท าให้มีผู้ใช้มีอิสระที่จะเลือกต าแหน่งการติดตั้งระบบผลิตไฟฟ้าให้ใกล้กับความ ต้องการใช้พลังงานความร้อน ท าให้สามารถน าความร้อนเหลือทิ้งจากระบบผลิตไฟฟ้าขนาดเล็กนี้ไปใช้งานได้ โดยตรง (Combined Heat and Power; CHP) ส่งผลให้สามารถใช้พลังงานจากแหล่งเชื้อเพลิงได้อย่างมี ประสิทธิภาพ คือ ใช้ทั้งผลิตไฟฟ้าและน าความร้อนเหลือทิ้งกลับมาใช้ประโยชน์ได้ด้วยประโยชน์ส าคัญอีก ประการที่เห็นได้ชัดจากไมโครกริดก็คือการลดการใช้งานระบบส่งและระบบจ าหน่าย ลดพลังงานไฟฟ้าสูญเสีย ในสายส่งและสายจ าหน่าย เนื่องจากระบบผลิตพลังงานไฟฟ้าและส่วนของผู้ใช้ไฟฟ้าอยู่ใกล้กันท าให้ไม่ต้องการ การส่งก าลังไฟฟ้าจากระบบไฟฟ้าหลักที่ผลิตจากโรงไฟฟ้าขนาดใหญ่ซึ่งตั้งอยู่ในที่ห่างไกล นอกจากนี้เมื่อเกิด ปัญหาขัดข้องกับระบบไฟฟ้าหลัก ไมโครกริดก็สามารถปลดตัวเองออกมาและใช้เพียงพลังงานไฟฟ้าจากระบบ ผลิตของตัวเองจ่ายให้กับโหลดในระบบได้ 

 การสนับสนุนให้เกิดการใช้งานไมโครกริด จะเป็นการช่วยให้เกิดความหลากหลายของการใช้แหล่ง พลังงานมากขึ้น และส่งเสริมให้เกิดการใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น ซึ่งจะน าไปสู่การพัฒนาระบบ การผลิตและการใช้พลังงานอย่างยั่งยืนของประเทศในอนาคต            

 ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) จะเป็นหน่วยงานส าคัญที่ผลักดันให้เกิดนโยบาย สนับสนุนให้เกิดการพัฒนาระบบ Microgrid โดยอาจจะออกมาตรการสนับสนุนงานวิจัยการพัฒนาเทคโนโลยี เป็นต้น กรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน (พพ.) จะเป็นหน่วยงานหลักที่อาจท าการส่งเสริมให้ เกิดการพัฒนาโครงการน าร่องโดยอาจจะร่วมมือกับชุมชนหรือภาคอุตสาหกรรม เป็นต้น เพื่อพัฒนาโครงการ ตัวอย่างให้เห็นประโยชน์และความคุ้มค่าของการใช้งานระบบ Microgrid อย่างเป็นรูปธรรม 

ตั้งคณะท างานเชื่อมต่อโครงข่ายสื่อสาร และแลกเปลี่ยนข้อมูลร่วมกัน ระหว่าง 3 การไฟฟ้า หน่วยงานก าหนดนโยบายภาครัฐ เช่น ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) และหน่วยงานก ากับดูแล เช่น ส านักงานคณะกรรมการก ากับ กิจการพลังงาน (สกพ.) ทั้งนี้ อาจรวมถึงหน่วยงานจัดสรรคลื่นความถี่เพื่อ การสื่อสารด้วย 

 ค าอธิบาย: 

 ปัจจัยที่จะก าหนดความส าเร็จของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจะขึ้นอยู่กับความสามารถ ของโครงข่ายระบบสื่อสาร การแลกเปลี่ยนข้อมูล และการน าข้อมูลไปใช้ประโยชน์ด้วย เพื่อให้การพัฒนาระบบ สาธารณูปโภคพื้นฐานของประเทศไม่เกิดความความซ้ าซ้อนและเกิดบูรณาการของการท างานร่วมกันของ หน่วยงานการไฟฟ้าทั้งสามของประเทศเพื่อพัฒนาโครงข่ายไฟฟ้าอัจฉริยะของประเทศไทยให้เป็นโครงข่ายที่ เข้ากันได้ทั่วประเทศ และเตรียมพร้อมที่จะเชื่อมต่อเข้ากับโครงข่ายระบบไฟฟ้าก าลังของอาเซียน (ASEAN Power Grid) ต่อไปในอนาคต ดังนั้น การไฟฟ้าทั้งสาม คือ การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) การ ไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ควรจะต้องมีการตกลงร่วมกันเพื่อก าหนด มาตรฐานการเชื่อมต่อโครงข่ายระบบสื่อสาร โดยโครงข่ายระบบสื่อสารของทั้งสามหน่วยงานควรจะต้อง สามารถเชื่อมต่อกันตามมาตรฐานกลางที่เป็นที่ยอมรับในระดับสากลได้ 

 ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) ในฐานะที่เป็นหน่วยงานก าหนดนโยบายหลักทางด้าน พลังงานของประเทศจะต้องเสนอประเด็นดังกล่าวให้แก่ผู้มีอ านาจตัดสินใจหรือมีอ านาจในการแต่งตั้ง คณะท างาน เช่น เสนอให้คณะกรรมการบริหารนโยบายพลังงาน (กบง.) หรือคณะอนุกรรมการของ กบง. ที่ เกี่ยวข้อง มีค าสั่งแต่งตั้งคณะคณะท างานด้านการเชื่อมต่อโครงข่ายสื่อสารและแลกเปลี่ยนข้อมูลร่วมกัน ระหว่าง 3 การไฟฟ้าเพื่อพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดขึ้น ส านักงานคณะกรรมการก ากับกิจการพลังงาน (สกพ.) ควรจะต้องมีส่วนร่วมในคณะท างานนี้อย่างใกล้ชิด เพื่อให้สามารถก ากับดูแลหน่วยงานการไฟฟ้าทั้ง สามให้สามารถเชื่อมต่อโครงข่ายสื่อสารและแลกเปลี่ยนข้อมูลร่วมกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ หน่วยงานจัดสรรคลื่นความถี่เพื่อการสื่อสารและสารสนเทศก็จะมีบทบาทส าคัญในการช่วยจัดสรรช่วงความถี่ ให้กับหน่วยงานการไฟฟ้าฯ เพื่อใช้ในงานเกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดและ เพื่อให้มีการใช้ประโยชน์ร่วมกันด้านระบบสื่อสารกับหน่วยงานภาครัฐต่อไป 

ตั้งคณะท างานก าหนด Platform ของการพัฒนาระบบโครงข่าย สมาร์ทกริดของทั้ง 3 การไฟฟ้า หน่วยงานก าหนดนโยบายภาครัฐ เช่น ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) และหน่วยงานก ากับดูแล เช่น ส านักงานคณะกรรมการก ากับ กิจการพลังงาน (สกพ.) 

 ค าอธิบาย: 

 ในบริบทของระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด Platform จะมีความหมายเทียบเคียงได้กับระบบปฏิบัติ (Operating System) ซึ่งเป็นตัวก าหนดคุณลักษณะของเทคโนโลยีหรือวิธีการที่ใช้กับการบริหารจัดการข้อมูล และการควบคุมต่างๆ ในระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด เช่น วิธีการเข้าถึงข้อมูลและการจัดการข้อมูล (Data Acquisition and Management) วิธีการจัดการด้านความปลอดภัยของข้อมูล (Data Security) และวิธีการ แลกเปลี่ยนข้อมูลระหว่างอุปกรณ์ต่างๆ เป็นต้น ทั้งนี้ เพื่อให้เข้าใจได้ง่ายขึ้น หากเปรียบเทียบกับเทคโนโลยี ของระบบคอมพิวเตอร์แล้ว จะพบว่า คอมพิวเตอร์ก็มีระบบปฏิบัติการหลายรูปแบบให้เลือกใช้เช่นกัน เช่น ระบบปฏิบัติการ Windows ของบริษัทไมโครซอฟฟ์ OS X ของบริษัทแอปเปิ้ล หรือ Linux ซึ่งเป็น ระบบปฏิบัติการแบบเปิด (Open OS) เป็นต้น ทั้งนี้ แม้ว่าฮาร์ดแวร์ต่างๆ ของคอมพิวเตอร์แต่ละเครื่องจะ เหมือนกัน แต่หากเลือกใช้ระบบปฏิบัติการแตกต่างกันแล้ว ไฟล์ข้อมูลจากระบบปฏิบัติการหนึ่งก็จะถูกน าไปใช้ กับอีกระบบปฏิบัติการหนึ่งได้ยากเนื่องจากมีวิธีการในการบริหารจัดการข้อมูลที่แตกต่างกัน นอกจากนี้ ซอฟฟ์แวร์หรือโปรแกรมประยุกต์ของแต่ละระบบปฏิบัติการก็จะแตกต่างกันและไม่สามารถน ามาใช้ร่วมกันได้ 

การเลือก Platform ของเทคโนโลยีระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดก็เช่นเดียวกัน เนื่องจากต้องมีการ จัดการกับข้อมูลหลากหลายประเภทเป็นจ านวนมาก และต้องมีการติดต่อสื่อสารกับอุปกรณ์จ านวนมากมายใน ระบบไฟฟ้า จึงต้องมีกระบวนการจัดการที่เป็นระบบ ตัวอย่างเช่น จะต้องพิจารณาว่า ในการแลกเปลี่ยนข้อมูล กับสมาร์ทมิเตอร์จะใช้เทคโนโลยีแบบมีสาย (Wire) หรือไร้สาย (Wireless) และจะใช้เทคโนโลยีใดเป็นหลัก เช่น Edgeหรือ 3G การแลกเปลี่ยนข้อมูลระหว่างอุปกรณ์ก็จ าเป็นต้องมีโปรโตคอล (Protocol) มาตรฐานว่า จะแลกเปลี่ยนข้อมูลประเภทใด และจ านวนเท่าใด และมีความถี่ของการส่งข้อมูลเป็นอย่างไร เป็นต้น นอกจากนี้ ยังต้องมีซอฟฟ์แวร์หรือชุดค าสั่งที่คอยควบคุมประสานการท างานของอุปกรณ์ทั้งหมดในระบบ ใน ปัจจุบัน มีผู้พัฒนาระบบปฏิบัติการหรือ Platform ของระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดอยู่หลายบริษัท เช่น SilverSpring Network, Cisco, GE Intelligent Platform และ Kamstrup-OMNIA เป็นต้น การไฟฟ้าทั้ง สามควรจะต้องให้ความส าคัญกับประเด็นการเลือก Platform ที่จะน ามาใช้กับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของ ตน โดยอาจจะไม่จ าเป็นต้องใช้ Platform ที่มาจากบริษัทผู้พัฒนาเดียวกัน แต่ต้องท าให้แน่ใจว่ามาตรฐาน ต่างๆ ที่ Platform ของแต่ละการไฟฟ้าฯ ใช้ จะต้องมีความเข้ากันได้หรืออย่างน้อยเป็นมาตรฐานแบบเปิดที่ สามารถปรับเปลี่ยนให้เข้ากันได้ 

 ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) ในฐานะที่เป็นหน่วยงานก าหนดนโยบายหลักทางด้าน พลังงานของประเทศจะต้องเสนอประเด็นดังกล่าวให้แก่ผู้มีอ านาจตัดสินใจหรือมีอ านาจในการแต่งตั้ง คณะท างาน เช่น เสนอให้คณะกรรมการบริหารนโยบายพลังงาน (กบง.) หรือคณะอนุกรรมการของ กบง. ที่ เกี่ยวข้อง มีค าสั่งแต่งตั้งคณะคณะท างานด้านก าหนด Platform ของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของ ทั้ง 3 การไฟฟ้า นอกจากนี้ ส านักงานคณะกรรมการก ากับกิจการพลังงาน (สกพ.) ควรจะต้องมีส่วนร่วมใน คณะท างานนี้อย่างใกล้ชิด เพื่อให้สามารถก ากับดูแลหน่วยงานการไฟฟ้าทั้งสามให้ใช้ Platform ที่เข้ากันได้  จัดตั้งศูนย์ข้อมูลการพยากรณ์ไฟฟ้าที่ผลิตได้จากพลังงานหมุนเวียน/ระบบ กักเก็บพลังงาน 

หน่วยงานก ากับดูแล เช่น ส านักงานคณะกรรมการก ากับกิจการพลังงาน (สกพ.) 

 ค าอธิบาย: 

         เนื่องจากจุดประสงค์หลักประการหนึ่งในการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดก็คือ การท าให้ระบบ ไฟฟ้าก าลังสามารถรองรับการผลิตพลังงานไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนได้ในปริมาณที่มากขึ้น โดยเฉพาะ พลังงานหมุนเวียนประเภทพลังงานธรรมชาติ เช่น พลังแสงอาทิตย์ และพลังงานลม และสามารถบริหาร จัดการระบบกักเก็บพลังงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ 

การติดตั้งอุปกรณ์ตรวจวัดต่างๆ ในระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดแล้วส่งข้อมูลทางไฟฟ้าต่างๆ ณ ขณะ

เวลาใดๆ มายังระบบประมวลผลของศูนย์ข้อมูลการพยากรณ์ไฟฟ้าที่ผลิตได้จากพลังงานหมุนเวียนและระบบ กักเก็บพลังงาน เพื่อประเมินศักยภาพของการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน/ระบบกักเก็บพลังงาน ใน ระบบไฟฟ้าก าลงั ณ ช่วงระยะเวลาที่สนใจ จะช่วยท าให้ผู้ควบคุมระบบไฟฟ้าทราบสถานะของระบบไฟฟ้าได้ดี ขึ้นและช่วยให้สามารถควบคุมระบบไฟฟ้าให้สามารถรองรับพลังงานหมุนเวียนได้อย่างมีความมั่นคงและมี ความเชื่อถือได้มากขึ้น 

ส านักงานคณะกรรมการก ากับกิจการพลังงาน (สกพ.) จะเป็นหน่วยงานส าคัญที่ผลักดันให้เกิดการ จัดตั้งศูนย์ข้อมูลการพยากรณ์ไฟฟ้าที่ผลิตได้จากพลังงานหมุนเวียน/ระบบกักเก็บพลังงาน เพื่อให้หน่วยงาน การไฟฟ้าด าเนินการผลิตและส่งจ่ายไฟฟ้าได้อย่างมั่นคง มีประสิทธิภาพ และเป็นธรรม เพื่อให้เกิดประโยชน์ สูงสุดต่อผู้บริโภค   

ปรับปรุงข้อก าหนดการเชื่อมต่อระบบโครงข่ายไฟฟ้าเพื่อรองรับการผลิต ไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน (Grid Code) 

หน่วยงานก ากับดูแล เช่น ส านักงานคณะกรรมการก ากับกิจการพลังงาน (สกพ.) 

 ค าอธิบาย: 

 เนื่องจากการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจะท าให้ระบบไฟฟ้าก าลังมีความสามารถสูงขึ้น โดยที่ ระบบส่งและระบบจ าหน่ายจะมีศักยภาพมากขึ้น และจะมีข้อจ ากัดทางด้านกายภาพของระบบน้อยลง ส่งผล ให้การเชื่อมต่อระบบผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนเข้ากับระบบไฟฟ้าหลัก (Main grid) ท าได้ง่ายขึ้น ดังนั้น จึงต้องมีการปรับปรุงข้อก าหนดการเชื่อมต่อระบบโครงข่ายไฟฟ้าเพื่อรองรับการผลิตไฟฟ้าจากพลังงาน หมุนเวียน (Grid Connection Code for Renewable Power Plant) ใหม่ โดยท าให้กฏระเบียบต่างๆ ไม่ เป็นอุปสรรคในการจ ากัดการเชื่อมต่อระบบผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน 

ส านักงานคณะกรรมการก ากับกิจการพลังงาน (สกพ.) จะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะต้องท าการศึกษา 

และปรับปรุงข้อก าหนดการเชื่อมต่อระบบโครงข่ายไฟฟ้าเพื่อรองรับการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนให้ มากขึ้นได้   

มีมาตรการสนับสนุนให้ภาคเอกชนพัฒนาซอฟต์แวร์และฮาร์ดแวร์ที่ เกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด 

หน่วยงานหลกั ที่เกี่ยวข้อง        หน่วยงานก าหนดนโยบายภาครัฐ เช่น ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) และหน่วยงานทางด้านการพัฒนาเทคโนโลยี เช่น ส านักงานพัฒนา วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) 

 ค าอธิบาย: 

 เพื่อเป็นการเพิ่มศักยภาพการแข่งขันทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมของประเทศ การลงทุนเพื่อ พัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดควรจะต้องมีส่วนช่วยกระตุ้นให้เกิดการพัฒนาอุตสาหกรรมและเทคโนโลยี ภายในประเทศด้วย ซึ่งเป้าหมายส าคัญก็คือ จะต้องส่งสัญญาณให้ภาคเอกชนเกิดการพัฒนาขีดความสามารถ ในการพัฒนาซอฟต์แวร์และฮาร์ดแวร์ที่เกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดขึ้นได้ เพื่อให้เกิดการพัฒนาประเทศ อย่างยั่งยืนในที่สุดโดยซอฟต์แวร์หรือฮาร์ดแวร์ที่ได้รับการพัฒนาขึ้นภายในประเทศอาจจะถูกใช้กับโครงการ ต่างๆ ภายในประเทศเอง หรืออาจถูกส่งออกเพื่อไปขายยังต่างประเทศก็ได้  

 ในความเป็นจริง นโยบายที่ชัดเจนและเอาจริงเอาจังเกี่ยวกับการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริ ดของภาครัฐ ก็เป็นการส่งสัญญาณไปยังภาคอุตสาหกรรมอยู่แล้ว อย่างไรก็ดี หน่วยงานภาครัฐต่างๆ อาจส่ง สัญญาณเพิ่มไปยังภาคอุตสาหกรรม เพื่อเร่งการพัฒนาให้เร็วมากยิ่งขึ้นได้ เช่น ส านักงานนโยบายและแผน พลังงาน (สนพ.) อาจให้เงินกองทุนเพื่อสนับสนุนโครงการพัฒนาเทคโนโลยีต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับระบบโครงข่าย สมาร์ทกริดมากขึ้น โดยอาจให้ทุนสนับสนุนแก่หน่วยงานภาครัฐ สถาบันการศึกษา สถาบันวิจัย หรือหน่วยงาน เอกชนในการพัฒนาซอฟต์แวร์และฮาร์ดแวร์ในระดับโครงการน าร่อง หรืออาจจะเป็นการให้ทุนสนับสนุน เริ่มต้นกับภาคเอกชนที่เข้าร่วมโครงการ และส านักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) อาจท าการวิจัยและพัฒนาต้นแบบซอฟต์แวร์หรือฮาร์ดแวร์ที่เกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดและถ่ายทอด เทคโนโลยีให้กับภาคอุตสาหกรรม เป็นต้น 

มีมาตรการก าหนดสัดส่วน Local content ส าหรับโครงการลงทุนระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดของหน่วยงานภาครัฐ 

หน่วยงานหลักที่เกี่ยวข้อง หน่วยงานก าหนดนโยบายภาครัฐ เช่น ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) และหน่วยงานพิจารณางบลงทุนของรัฐวิสาหกิจ เช่น ส านักงาน คณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) 

 ค าอธิบาย: 

 เนื่องจากโครงการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดต่างๆ จะต้องการเงินลงทุนเป็นจ านวนมาก หาก ทุกโครงการต้องน าเข้าอุปกรณ์และเทคโนโลยีจากต่างประเทศทั้งหมด จะท าให้เกิดการเสียดุลการค้ามากและ อาจเป็นภาระต่อประเทศในระยะยาวได้ นอกจากนี้ การใช้อุปกรณ์และเทคโนโลยีจากต่างประเทศทั้งหมดใน โครงการ ยังไม่เป็นการส่งเสริมการเพิ่มศักยภาพการแข่งขันทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมของประเทศอีกด้วย ดังนั้น จึงควรมีการส่งเสริมให้โครงการที่เกี่ยวกับการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดต่างๆ โดยเฉพาะ โครงการของหน่วยงานภาครัฐมีการใช้งานอุปกรณ์หรือเทคโนโลยีต่างๆ ที่ผลิตขึ้นในประเทศมากขึ้น โดยอาจ ก าหนดสัดส่วนเงินลงทุนอุปกรณ์ทั้งหมดที่ผลิตได้ภายในประเทศต่อมูลค่าโครงการโดยรวม (Local content) ไว้ให้เหมาะสม เช่น มากกว่าหรือเท่ากับ 20% เป็นต้น โดยอุปกรณ์ทั้งหมดที่ผลิตได้ภายในประเทศอาจจะเป็น อุปกรณ์พื้นฐานปกติที่ไม่เกี่ยวข้องกับเทคโนโลยีระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดก็ได้ เนื่องจากไม่ว่าจะใช้อุปกรณ์ อะไรที่ผลิตได้ภายในประเทศก็ถือว่าเป็นการสนับสนุนการพัฒนาเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมภายในประเทศ เช่นกัน ซึ่งการมีมาตรการเช่นนี้จะกระตุ้นให้เกิดการพัฒนาอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้องครบวงจรทั้งหมด ภายในประเทศได้ 

 ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) และส านักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและ สังคมแห่งชาติ(สศช.)จะเป็นหน่วยงานที่มีบทบาทหลักในการผลักดันมาตรการดังกล่าว เนื่องจาก หน่วยงานทั้ง สองจะเป็นหน่วยงานหลักที่ให้ความเห็นและพิจารณาความเหมาะสมของโครงการลงทุนต่างๆ ของการไฟฟ้า ทั้งสามแห่ง 

สนับสนุนให้สถาบันการศึกษาผลิตบุคคลากรด้านระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด

หน่วยงานหลักที่เกี่ยวข้อง: หน่วยงานก าหนดนโยบายภาครัฐ เช่น ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) หน่วยงานก ากับดูแล เช่น ส านักงานคณะกรรมการก ากับกิจการ พลังงาน (สกพ.) หน่วยงานการไฟฟ้าฯ ทั้งสาม และสถาบันการศึกษาต่างๆ 

 ค าอธิบาย: 

 ในการเพิ่มศักยภาพการแข่งขันทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมของประเทศ สิ่งหนึ่งที่จะต้องให้ ความส าคัญควบคู่ไปกับการลงทุนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเพื่อให้เกิดการพัฒนา อย่างยั่งยืน ก็คือ การพัฒนาด้านทรัพยากรมนุษย์ หากประเทศไทยสามารถผลิตบุคลากรที่มีความรู้ ความสามารถและมีความเข้าใจเกี่ยวกับเทคโนโลยีระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเป็นอย่างดี ก็จะก่อให้เกิดการ พัฒนาองค์ความรู้และเทคโนโลยีต่างๆ ภายในประเทศได้ นอกจากนี้ ยังก่อให้เกิดการจ้างงานภายในประเทศ เพิ่มมากขึ้นเนื่องจากการควบคุมดูแลระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจ าเป็นจะต้องมีผู้เชี่ยวชาญที่มีความรู้ความ เข้าใจในสาขาวิชาชีพดังกล่าว  

 สถาบันการศึกษาที่มีหลักสูตรการเรียนการสอนด้านวิศวกรรมศาสตร์จะเป็นหน่วยงานหลักที่ท าหน้าที่ ผลิตบุคลากรที่มีความรู้ความสามารถด้านระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด ซึ่งจะสามารถท าได้โดยการเปิดหลักสูตร ปริญญาบัณฑิต/มหาบัณฑิต หรือในระยะสั้นอาจจะเป็นการเปิดอบรมหลักสูตรประกาศนีบัตรก็ได้อย่างไรก็ดี หน่วยงานภาครัฐ เช่น ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) ส านักงานคณะกรรมการก ากับกิจการ พลังงาน (สกพ.)และหน่วยงานการไฟฟ้าทั้งสาม ได้แก่ การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) การไฟฟ้า นครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) จะเป็นหน่วยงานที่มีบทบาทหลักในการสนับสนุน สถาบันการศึกษาให้สามารถผลิตบุคลากรด้านนี้ได้มากขึ้น ซึ่งอาจท าได้โดยการให้การสนับสนุนทุนการศึกษา หรือการสร้างหลักสูตรความร่วมมือพิเศษระหว่างหน่วยงานการไฟฟ้าฯ และสถาบันการศึกษาต่างๆ เป็นต้น 

                                          สนับสนุนเงินทุนกับงานวิจัยที่เกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด

หน่วยงานหลักที่เกี่ยวข้อง: หน่วยงานก าหนดนโยบายภาครัฐ เช่น ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) และหน่วยงานก ากับดูแล เช่น ส านักงานคณะกรรมการก ากับ กิจการพลังงาน (สกพ.) และหน่วยงานการไฟฟ้าฯ ทั้งสาม 

 ค าอธิบาย: 

 ในการลงทุนพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด การสร้างเทคโนโลยีหรือองค์ความรู้ขึ้นได้เอง ภายในประเทศจะเป็นปัจจัยพื้นฐานส าคัญที่ก่อให้เกิดการพัฒนาศักยภาพการแข่งขันทางเศรษฐกิจและ อุตสาหกรรมของประเทศ สิ่งเหล่านี้จะเกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อมีการสนับสนุนด้านการศึกษาและวิจัยต่างๆ ภายในประเทศ ซึ่งหากการศึกษาวิจัยภายในประเทศมีความเข้มแข็ง และการตั้งโจทย์การวิจัยมีความชัดเจน และตรงกับความต้องการของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจริง จะก่อให้เกิดการพัฒนาด้านอื่นๆ ตามมา อันจะก่อให้เกิดการพัฒนาประเทศที่เข้มแข็ง  

 ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) และส านักงานคณะกรรมการก ากับกิจการพลังงาน (สกพ.)และหน่วยงานการไฟฟ้าทั้งสาม ได้แก่ การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) จะเป็นหน่วยงานที่มีบทบาทหลักในการสนับสนุนเงินทุนวิจัยแก่ หน่วยงานวิจัยภายในประเทศอันได้แก่ สถาบันการศึกษา และสถาบันวิจัยต่างๆ ทั้งของรัฐและเอกชน ซึ่งอาจ ท าได้โดยการตั้งกรอบงบประมาณส่วนหนึ่งไว้เพื่อเป็นงบสนับสนุนงานวิจัยและพัฒนาด้านเทคโนโลยีระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดโดยเฉพาะ เป็นต้น 

ออกมาตรการสนับสนุนทางภาษี และทางการเงินอื่นๆ แก่ภาคเอกชนที่

ด าเนินธุรกิจเกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด

หน่วยงานก าหนดนโยบายภาครัฐ เช่น ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) และหน่วยงานส่งเสริมการลงทุน เช่น ส านักงานคณะกรรมการ ส่งเสริมการลงทุน (BOI)

 ค าอธิบาย: 

เนื่องจาก โดยทั่วไป บทบาทหลักในการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานและการพัฒนาเทคโนโลยีหรือ

อุปกรณ์ต่างๆที่เกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดจะอยู่ที่หน่วยงานการไฟฟ้าฯ ทั้งสาม และการพัฒนาของ ภาคเอกชน อย่างไรก็ดี หน่วยงานภาครัฐไม่ว่าจะเป็น กระทรวงพลังงาน หรือหน่วยงานก ากับดูแล เช่น ส านักงานคณะกรรมการก ากับกิจการพลังงาน (สกพ.) สามารถให้นโยบายและก ากับดูแลได้แค่เพียงหน่วยงาน การไฟฟ้าฯ เท่านั้น แต่ไม่สามารถก ากับการด าเนินงานของภาคเอกชนโดยตรงได้ สิ่งที่ภาครัฐสามารถท าได้ คือ การส่งสัญญาณที่ชัดเจนไปยังภาคเอกชนเพื่อกระตุ้นให้เกิดการพัฒนาอุตสาหกรรมและเทคโนโลยี ภายในประเทศที่เกี่ยวกับการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดโดยหน่วยงานภาครัฐ สามารถออกมาตรการ สนับสนุนทางภาษี และทางการเงินอื่นๆ แก่ภาคเอกชนที่ด าเนินธุรกิจเกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด เพื่อ เป็นการสนับสนุนภาคเอกชนให้สามารถเร่งการพัฒนาเทคโนโลยีระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดในด้านต่างๆ ให้เร็ว มากยิ่งขึ้นได้  

ทั้งนี้ ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) และหน่วยงานส่งเสริมการลงทุน เช่น ส านักงาน คณะกรรมการส่งเสริมการลงทุน (BOI) จะเป็นหน่วยงานที่มีบทบาทหลักในการออกมาตรการสนับสนุนทาง ภาษี และทางการเงินอื่นๆ แก่ภาคเอกชนที่ด าเนินธุรกิจเกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด โดยส านักงาน นโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) อาจให้เงินกองทุนเพื่อสนับสนุนโครงการพัฒนาเทคโนโลยีต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง กับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดมากขึ้น และส านักงานคณะกรรมการส่งเสริมการลงทุน(BOI) อาจออกมาตรการ ทางภาษีเพื่อสนับสนุนการลงทุนแก่ภาคเอกชนที่พัฒนาเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้องกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด เป็นต้น 

ให้ความรู้เกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดแก่หน่วยงานของรัฐ/กระทรวง ที่เกี่ยวข้อง/ผู้มีอ านาจตัดสินใจ

หน่วยงานก าหนดนโยบายภาครัฐ เช่น ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.)

 ค าอธิบาย: 

 สิ่งส าคัญประการหนึ่งที่มีผลต่อสัมฤทธิผลของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดก็คือ การท าความ เข้าใจกับผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทุกภาคส่วนถึงความส าคัญและความจ าเป็นของการพัฒนาฯ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง จะต้องให้ข้อมูลที่ถูกต้องและชัดเจนถึงทิศทางของแผนการพัฒนาที่เหมาะสม และล าดับความส าคัญเร่งด่วน ของกิจกรรมการพัฒนา/ลงทุนต่างๆ ที่ควรด าเนินการก่อน แก่หน่วยงานของรัฐ/กระทรวงที่เกี่ยวข้อง/ผู้มี อ านาจตัดสินใจ เพื่อให้มีข้อมูลที่เพียงพอต่อการตัดสินใจและสามารถบูรณาการทิศทางหรือแผนการพัฒนา ประเทศด้านต่างๆ ให้สอดคล้องกัน และสามารถก าหนดกรอบงบประมาณของการพัฒนาได้อย่างเหมาะสม 

ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) ในฐานะหน่วยงานก าหนดนโยบายการพัฒนาทางด้าน

พลังงานของประเทศ จะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะต้องให้ความรู้เกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดแก่ หน่วยงานของรัฐ/กระทรวงที่เกี่ยวข้อง/ผู้มีอ านาจตัดสินใจ อย่างชัดเจน  

ให้ความรู้เกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดแก่ประชาชนทั่วไปอย่าง สม่ าเสมอ 

หน่วยงานก าหนดนโยบายภาครัฐ เช่น ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) และหน่วยงานก ากับดูแล เช่น ส านักงานคณะกรรมการก ากับ กิจการพลังงาน (สกพ.) 

 ค าอธิบาย: 

 สิ่งที่ส าคัญต่อสัมฤทธิผลของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดอย่างยั่งยืน และมีความโปร่งใส ก็ คือ การท าความเข้าใจกับผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทุกภาคส่วนถึงความส าคัญและความจ าเป็นของการพัฒนาฯ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับภาคประชาชนที่มีส่วนได้รับผลกระทบโดยตรงจากการรับภาระของค่าใช้จ่ายในการ ลงทุนพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดทั้งทางตรงและทางอ้อม  

ส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน (สนพ.) ในฐานะหน่วยงานก าหนดนโยบายการพัฒนาทางด้าน

พลังงานของประเทศ จะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะต้องให้ความรู้เกี่ยวกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดแก่ ประชาชนทั่วไปอย่างสม่ าเสมอ 

กิจกรรมการลงทุนพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดในระบบผลติ และระบบส่ง 

กิจกรรมการลงทุน: Wide Area Monitoring System (WAMS)/Wide Area Protection and Control (WAPC) 

หน่วยงานหลักที่เกี่ยวข้อง:        การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) 

 ค าอธิบาย: 

 Wide Area Monitoring System (WAMS) คือ ระบบตรวจการณ์แบบพื้นที่กว้างโดยอาศัยการติดตั้ง อุปกรณ์ที่เรียกว่าPhasor Measurement Unit (PMU) หลายๆ ตัวในระบบส่งไฟฟ้าซึ่งใช้ในการตรวจวัด สถานะการท างานของระบบ โดยปริมาณทางไฟฟ้าต่างๆ ทั้งกระแส แรงดันไฟฟ้า และความถี่ไฟฟ้าของระบบ ส่งไฟฟ้าจะถูกวัดโดย PMU และข้อมูลที่ได้จากการวัดจะถูกเก็บไว้ในระบบเก็บข้อมูล (Data Concentrator) ซึ่งจะมีความถี่ในการวัดและเก็บข้อมูลสูงมาก เช่น ทุกๆ 1 มิลลิวินาที เป็นต้น โดยปริมาณทางไฟฟ้าที่วัดได้จะ มีทั้งขนาดและมุมเฟสที่มีความแม่นย าสูงเนื่องจากใช้การเทียบเวลากับระบบก าหนดต าแหน่งพิกัดบนโลก (Global Positioning System; GPS) ผ่านระบบดาวเทียมซึ่งมีความแม่นย าในระดับ 1 ไมโครวินาที  

นอกจากนี้ WAMS ยังสามารถท างานร่วมกับอุปกรณ์ต่างๆ ที่ติดตั้งในระบบส่งเช่น อุปกรณ์ FACTS 

เพื่อควบคุมการส่งผ่านก าลังไฟฟ้าในบริเวณต่างๆ ในระบบส่งอีกทั้งยังสามารถใช่ร่วมกับอุปกรณ์ป้องกันใน ระบบไฟฟ้าได้อย่างอัตโนมัติเมื่อเกิดสภาวะผิดปกติขึ้นเพื่อหลีกเลี่ยงปัญหาการเกิดไฟฟ้าดับเป็นบริเวณกว้างได้ ซึ่งการประสานการท างานระหว่าง WAMSกับอุปกรณ์ต่างๆ ดังกล่าวจะรวมเป็นระบบที่เรียกว่า Wide Area Protection and Control (WAPC) โดยหน้าที่หลักของ WAPC คือสามารถรักษาตัวเอง (Self Healing) ได้ อย่างอัตโนมัติ เช่น ในกรณีที่เกิดความผิดปกติกับระบบ ระบบจะต้องมีการตัดส่วนที่ผิดปกตินั้นออกไปเพื่อ หลีกเลี่ยงการเกิดไฟฟ้าดับเป็นบริเวณกว้างและหากระบบตรวจพบความเสี่ยงในการเกิดปัญหาเสถียรภาพของ ระบบไฟฟ้า WAPC จะต้องท าการประเมินสถานการณ์และแก้ปัญหาความความเสี่ยงของเสถียรภาพนั้นได้ 

 ตัวอย่างโครงสร้างของ WAM/WAPC 

(ที่มารูปภาพ: Wide-Area Protection and Emergency Control, Proceedings of the IEEE, Vol.93, No. 5, May 2005) 

 การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบผลิตและระบบส่ง ไฟฟ้าของประเทศจะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการลงทุนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของ Wide Area 

Monitoring System (WAMS)/Wide Area Protection and Control (WAPC) ต่อไป 

Energy Management System (SCADA/EMS) การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) 

 ระบบบริหารจัดการพลังงานในระบบผลิตและระบบส่ง หรือ Energy Management System คือ กลุ่มเครื่องมือหรือกลุ่มของโปรแกรมคอมพิวเตอร์ประยุกต์ (Computer Applications) ที่ใช้ในการบริหาร จัดการและควบคุมสมรรถนะของระบบผลิตและระบบส่งไฟฟ้าแบบเวลาจริง (Real time) ให้มีความเหมาะสม มากที่สุด (Optimized) ซึ่งโดยปกติ จะใช้งานร่วมกับระบบควบคุมและประมวลผลแบบรวมศูนย์ (Supervisory Control and Data Acquisition; SCADA) และรวมเรียกเป็น SCADA/EMS โดยสามารถ ท างานร่วมกับระบบ WAMS/WAPC ภายใต้เทคโนโลยีระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดได้ 

 ตัวอย่างของแอปลิเคชั่นต่างๆ ของระบบ SCADA/EMS ได้แก่ การประมาณสถานะของปริมาณทาง ไฟฟ้าในระบบ (State Estimation) การพยากรณ์ความต้องการไฟฟ้า (Load Forecasting) การควบคุมการ ส่งผ่านก าลังไฟฟ้าในระบบส่ง (Power Flow Control) การตรวจวัดเสถียรภาพของแรงดันไฟฟ้า (Voltage Stability Monitoring) การจัดสรรก าลังการผลิตอย่างเหมาะสม (Economic Load Dispatching) การลด ก าลังสูญเสียในระบบส่งไฟฟ้า (Loss Minimization) และการตรวจจับและก าหนดต าแหน่งที่เกิดความผิด พร่องในระบบส่ง (Fault Location Detector) เป็นต้นนอกจากนี้ ระบบSCADA/EMS ยังสามารถถูก ประยุกต์ใช้เพื่อเป็นระบบบริหารจัดการสินทรัพย์หรืออุปกรณ์ไฟฟ้าต่างๆ (Asset Management System) และระบบบ ารุงรักษาอุปกรณ์ตามเงื่อนไข (Condition-Based Maintenance System) ได้อีกด้วย  

ตัวอย่างโครงสร้างของ SCADA/EMS 

(ที่มารูปภาพ: Open Distributed EMS/SCADA System, Hitachi Review, Vol.7 No.5, 1998) 

การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบผลิตและระบบส่ง

ไฟฟ้าของประเทศจะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการลงทุนพัฒนาระบบโปรแกรมประยุกต์ส าหรับ Energy 

Management System (SCADA/EMS) ให้สามารถท างานกับระบบ SCADA ที่มีการติดตั้งอยู่แล้วต่อไป EHV/FACTS การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.)

Flexible AC Transmission System (FACTS) คือ อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ก าลังต่างๆที่ช่วยเพิ่ม ประสิทธิภาพการควบคุมและการส่งผ่านก าลังไฟฟ้าในระบบส่งให้มีความยืดหยุ่นมากขึ้น ซึ่งประกอบไปด้วย ตัวอย่างอุปกรณ์ เช่น Static Synchronous Compensator (STATCOM), Static Var Compensator (SVC), Unified Power Flow Controller (UPFC), Interline Power Flow Controller (IPFC) และ High Voltage DC System (HVDC) เป็นต้น ส าหรับในระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดอุปกรณ์ FACTS จะถูกน าไปใช้ เพื่อปรับเปลี่ยนปริมาณของก าลังไฟฟ้าที่ไหลในระบบส่งบางบริเวณเพื่อท าให้ไม่จ าเป็นต้องสร้างสายส่งเพิ่มเติม เพื่อควบคุมการผ่านก าลังไฟฟ้าในระยะไกลเพื่อลดก าลังไฟฟ้าสูญเสีย และเพื่อเพิ่มเสถียรภาพของการเชื่อมต่อ ระบบไฟฟ้า เป็นหลัก เช่น ใช้เพื่อควบคุมส่งผ่านก าลังไฟฟ้าที่ผลิตได้จากพลังงานหมุนเวียนซึ่งอาจจะอยู่ห่าง จากผู้ใช้มาก หรือใช้ระบบส่งไฟฟ้าแรงดันสูงมาก (Extra High Voltage; EHV) หรือระบบ HVDC เป็นตัวกลาง เพื่อเชื่อมระบบไฟฟ้าระหว่างกลุ่มประเทศในอาเซียนเข้าด้วยกัน เป็นต้น 

การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบส่งไฟฟ้าของประเทศ

จะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการลงทุนติดตั้งอุปกรณ์ EHV/FACTS เพื่อควบคุมการส่งผ่านก าลังไฟฟ้าใน ระบบส่งต่อไป 

Substation Automation (G&T) การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.)

               ระบบสถานีไฟฟ้าย่อยอัตโนมัติในระบบส่งซึ่งบ่อยครั้งจะถูกเรียกว่า Substation        Automation 

System (SAS) ท าหน้าที่พื้นฐานดังนี้ 

          1. การให้บริการในการเข้าถึงข้อมูลทางระบบไฟฟ้าทั้งระยะไกลและใกล้ (Remote/Local) เช่น ตรวจสอบสถานะอุปกรณ์ไฟฟ้า หรือสามารถท าการปรับแก้ไขค่าของรีเลย์ระบบป้องกัน (Relay Setting)           2. การควบคุมการท างานอุปกรณ์จ่ายไฟฟ้าโดยบุคคลและโดยระบบอัตโนมัติ (Manual/Automatic 

Function) ทั้งในเหตุการณ์ปกติและไม่ปกติ เช่น การรักษาระดับแรงดันไฟฟ้า 

          3. เป็นตัวกลางจัดการระบบข้อมูลและควบคุมระหว่างอุปกรณ์จ่ายไฟฟ้าและระบบควบคุมและ ประมวลผลแบบรวมศูนย์ (Supervisory Control and Data Acquisition; SCADA) ท าให้ได้ข้อมูลที่มี คุณภาพและเชื่อถือได้มากที่สุด 

ระบบ SAS เริ่มต้นพัฒนามาจาก RTU (Remote Terminal Unit) และ Protective Relay ซึ่งเป็น

อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ที่ประกอบด้วยชุดรับส่งสัญญาณดิจิตอลและอนาล็อก (Digital Input/Digital Output/Analog Input/Analog Output; DI/DO/AI/AO) รวมทั้งประกอบด้วยฟังก์ชั่นการท างานซึ่งเป็น ซอฟต์แวร์ เพื่อดึงค่าวัด สถานะ สัญญาณเตือน รวมทั้งควบคุมการท างานของอุปกรณ์จ่ายไฟฟ้าและป้องกัน การเสียหายของอุปกรณ์ไฟฟ้าข้อมูลจากการวัดและสถานะต่างๆ จะถูกส่งไปยังระบบ SCADA เพื่อ ประกอบการตัดสินใจในการควบคุมอุปกรณ์การจ่ายไฟฟ้านั้นๆ ผ่านระบบสื่อสารข้อมูลด้วยโปรโตคอลที่ ออกแบบมาส าหรับงานระบบอัตโนมัติโดยเฉพาะ เช่น มาตรฐานเปิด IEC 61850 เป็นต้น ในปัจจุบัน RTU ยัง มีใช้อย่างแพร่หลายในระบบขนาดเล็กหรือระบบที่ไม่มีความซับซ้อน ส่วน Protective Relay มักถูกใช้ในการ ด้านระบบป้องกันอย่างเดียว แต่ส าหรับระบบขนาดใหญ่นั้น SAS เริ่มเข้ามามีบทบาทมากขึ้นในปัจจุบัน อัน เนื่องจากโครงสร้างและสถาปัตยกรรมของระบบ SAS เป็นแบบกระจายหน้าที่ (Distributed concept) ซึ่งมี ความเชื่อถือได้สูงตลอดรวมทั้งระบบประสิทธิภาพในการท างานก็สูงเช่นกัน เนื่องจากระบบท างานด้วย โปรเซสเซอร์หลายตัว (Multiple processor) สามารถรองรับงานที่ต้องการการตอบสนองด้วยความเร็วสูง เช่น งานโอนถ่ายโหลดไฟฟ้าโดยอัตโนมัติ หรือ งานระบบป้องกันทางไฟฟ้า เป็นต้น 

การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบส่งไฟฟ้าและสถานี

ไฟฟ้าย่อยในระบบส่งทั่วประเทศจะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการลงทุนปรับเปลี่ยนสถานีไฟฟ้าให้มี ความสามารถท างานได้แบบ Substation Automation ต่อไป 

Energy Storage System (G&T) การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.)

 ระบบกักเก็บพลังงานในที่นี้หมายถึง อุปกรณ์ที่สามารถเก็บพลังงานไฟฟ้าเป็นพลังงานในรูปแบบอื่น และสามารถเปลี่ยนกลับมาเป็นพลังงานไฟฟ้าเพื่อน ามาใช้ใหม่ได้ ซึ่งอุปกรณ์หลักที่สามารถท าหน้าที่นี้ได้ก็คือ แบตเตอรี่ชนิดต่างๆ และอาจมีความหมายรวมถึงระบบกักเก็บน้ าท้ายเขื่อน (Pumped-storage Hydro Power Plant) ด้วย โดยจุดประสงค์หลักประการหนึ่งที่มีการน าระบบกักเก็บพลังงานมาใช้ในเทคโนโลยีระบบ โครงข่ายสมาร์ทกริดก็คือ เพื่อรองรับการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนซึ่งมีความไม่แน่นอนสูง อาทิเช่น พลังงานไฟฟ้าจากเซลล์แสงอาทิตย์หรือพลังงานไฟฟ้าจากพลังงานลม เป็นต้น เพื่อท าให้ระบบไฟฟ้ายังคงมี ความมั่นคงและความเชื่อถือได้สูงแม้ในบางเวลาโรงไฟฟ้าพลังงานหมุนเวียนไม่สามารถจ่ายไฟฟ้าเข้าสู่ระบบได้ อย่างไรก็ดี ระบบกักเก็บพลังงานสามารถน าไปใช้ได้กับการบริหารจัดการผลิตไฟฟ้าได้อีกด้วย เช่น ใช้กักเก็บ พลังงานไฟฟ้าในช่วงเวลาที่สามารถผลิตได้มากกว่าความต้องการหรือในช่วงที่ต้นทุนการผลิตไฟฟ้ามีราคาถูก และน ากลับมาใช้ใหม่ในช่วงเวลาที่ไม่สามารถผลิตไฟฟ้าได้เพียงพอต่อความต้องการหรือในช่วงเวลาที่มีต้นทุน การผลิตไฟฟ้าแพงหรือใช้ในการบริหารจัดการความต้องการไฟฟ้าสูงสุด เป็นต้น ซึ่งจะท าให้การวางแผนการ ผลิตไฟฟ้ามีความยืดหยุ่นมากขึ้น 

องค์ประกอบของระบบกักเก็บพลังงาน

(ที่มารูปภาพ: Electric Energy Storage Systems, Quanta technology)

การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบผลิตไฟฟ้าของประเทศ

จะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการพิจารณาเลือกลงทุนระบบ Energy Storage System ที่เหมาะสมต่อไป Renewable Energy Forecast System การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.)

 จากรายงาน Final Report California Renewable Energy Forecasting, Resource Data and Mapping ได้นิยามว่า Renewable Energy Forecast System คือ ระบบพยากรณ์พลังงานไฟฟ้าที่สามารถ ผลิตได้จากโรงไฟฟ้าพลังงานหมุนเวียน ซึ่งจะท าหน้าที่ประเมินศักยภาพการผลิตไฟฟ้าของโรงไฟฟ้าพลังงาน หมุนเวียนประเภทต่างๆ ในช่วงระยะเวลาที่สนใจ ซึ่งในการพยากรณ์นั้นจะอาศัยข้อมูลจากลักษณะการ เปลี่ยนแปลงของปัจจัยทางธรรมชาติที่ได้จากระบบตรวจวัดที่ติดตั้งและข้อมูลทางไฟฟ้าต่างๆ ณ ขณะนั้น โดย ระบบประมวลผลของศูนย์ข้อมูลจะท าการพยากรณ์การผลิตไฟฟ้าจากโรงไฟฟ้าพลังงานหมุนเวียนที่มีในระบบ และส่งต่อมายังศูนย์ควบคุมเพื่อประโยชน์ในการบริหารจัดการก าลังผลิตโดยรวมของประเทศต่อไป 

 โดยทั่วไปการศึกษาระบบพยากรณ์พลังงานหมุนเวียนนั้นจะเน้นไปที่ การพยากรณ์พลังงาน แสงอาทิตย์ และการพยากรณ์พลังงานลม เนื่องด้วยพลังงานทั้งสองนั้นเป็นพลังงานที่มีความไม่แน่นอนสูง โดย วิธีการในการพยากรณ์พลังงานแสงอาทิตย์และพลังงานลมมีดังนี้ 

1. พลังงานแสงอาทิตย์

1.1           Persistence forecast คือ วิธีการพยากรณ์โดยการพิจารณาค่ากระแสไฟฟ้าหรือก าลังไฟฟ้าของ เซลล์แสงอาทิตย์ เมื่อมุมตกกระทบของแสงอาทิตย์กับเซลล์แสงอาทิตย์เปลี่ยนแปลงไป อย่างไรก็ตามวิธีการ พยากรณ์นี้มีข้อเสียคือความแม่นย าจะลดลงไปอย่างมากเมื่อมีเมฆมาบดบังแสงอาทิตย์ในช่วงเวลาที่พยากรณ์

1.2           Total sky imagery คือ วิธีการพยากรณ์โดยใช้การประมวลผลรูปภาพ (Image processing) และเทคนิคการติดตามเมฆ (Cloud tracking) เพื่อให้ได้ภาพถ่ายของท้องฟ้าซึ่งวิธีการนี้สามารถประเมิน ล่วงหน้าได้ประมาณ 15-30 นาที โดยความเข้มแสงจะถูกพยากรณ์โดยพิจารณาจากเงา ทิศทาง และความเร็ว ของเมฆ 

ภาพถ่ายของท้องฟ้าจากระบบ Total sky imagery 

(ที่มารูปภาพ: Final Report California Renewable Energy Forecasting, Resource Data and Mapping) 

1.3           Satellite imagery คือ วิธีการพยากรณ์โดยใช้การประมวลผลรูปภาพจากดาวเทียมคล้ายๆ กับ วิธี Total sky imagery โดยมีหลักการคือ ค านวณค่าความเข้มของแสงอาทิตย์ที่สะท้อนจากโลกผ่านเมฆเข้าสู่ ดาวเทียม  

1.4           Numerical Weather Prediction (NWP) คือ ถือเป็นวิธีการพยากรณ์ที่ดีที่สุดส าหรับการ พยากรณ์ล่วงหน้ามากกว่า 5 ชั่วโมงขึ้นไป โดยวิธีการคือ สร้างแบบจ าลองการกระจายของแสงอาทิตย์ เช่นเดียวกับที่แสงอาทิตย์แพร่กระจายในชั้นบรรยากาศผ่านชั้นของเมฆ 

1. พลังงานลม

 ในการพยากรณ์พลังงานลมนั้นจะใช้แบบจ าลองซึ่งสร้างจากโปรแกรมคอมพิวเตอร์ โดยความซับซ้อน ของแบบจ าลองนั้นสามารถน ามาจัดเรียงได้ตั้งแต่ซับซ้อนน้อยไปยังซับซ้อนมาก ยกตัวอย่างเช่น Persistence Modelจะใช้หลักการที่ง่ายที่สุดคือพยากรณ์ว่าพลังงานลมที่จะเกิดขึ้นในอนาคตจะเท่ากับพลังงานลมที่เกิดใน ปัจจุบัน เป็นต้น ในปัจจุบัน แบบจ าลองพลังงานลมถูกจ าลองขึ้นอย่างมากมาย และซับซ้อน โดยชื่อของ แบบจ าลองนั้นมักจะเป็นชื่อของผู้คิดค้นขึ้นดังตัวอย่างเช่น แบบจ าลอง AWS Truewind’s eWind ซึ่งจะ พิจารณาทั้งแบบจ าลองการพยากรณ์ของสภาพอากาศ แบบจ าลองชั้นบรรยากาศ และแบบจ าลองทางสถิติ ร่วมกัน   

การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบผลิตไฟฟ้าของประเทศ

จะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการพิจารณาลงทุนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของระบบ Renewable Energy Forecast System และจัดตั้งศูนย์ข้อมูลการพยากรณ์ไฟฟ้าที่ผลิตได้จากพลังงานหมุนเวียนต่อไป

SPP/VSPP Data Communication System (G&T) การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) 

 ในปัจจุบัน การผลิตไฟฟ้าจากโรงไฟฟ้าขนาดเล็กมาก (VSPP) และโรงไฟฟ้าขนาดเล็ก (SPP) โดยเฉพาะประเภทสัญญา Non-firm ไม่ได้ถูกสั่งการโดยตรงผ่านศูนย์ควบคุมของการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่ง ประเทศไทย (กฟผ.) และข้อมูลการผลิตไฟฟ้าของผู้ผลิตไฟฟ้ากลุ่มดังกล่าวก็ไม่ได้ถูกรายงานกลับไปที่ศูนย์ ควบคุมฯ ในทันทีแบบเวลาจริง (Real Time) ท าให้บางครั้งการวางแผนการผลิตไฟฟ้าโดยรวมของประเทศมี ความยุ่งยากและซับซ้อนมากขึ้นโดยเฉพาะในกรณีที่ผู้ผลิตไฟฟ้าเหล่านี้เป็นโรงไฟฟ้าพลังงานหมุนเวียนซึ่งมี ความไม่แน่นอนของก าลังการผลิตสูงเป็นสาเหตุให้ศูนย์ควบคุมจ าเป็นต้องสั่งเดินเครื่องโรงไฟฟ้าเผื่อให้มีก าลัง การผลิตส ารองพร้อมจ่าย (Operational/SpinningReserve) สูงเพื่อรองรับกับความไม่แน่นอนดังกล่าวส่งผล ให้มีต้นทุนการผลิตไฟฟ้าสูงเกินความจ าเป็น 

ในความเป็นจริง หากระบบไฟฟ้าหลักสามารถติดต่อสื่อสารข้อมูลของโรงไฟฟ้าเหล่านี้ได้ดีขึ้นจะท าให้

สามารถจัดสรรก าลังการผลิตไฟฟ้าของระบบให้เหมาะสมกับพลังงานไฟฟ้าที่ได้จาก SPP/VSPP ได้ดียิ่งขึ้น จึง เป็นสาเหตุให้ต้องมีการพัฒนาระบบสื่อสารข้อมูลของโรงไฟฟ้าขนาดเล็กและขนาดเล็กมาก (SPP/VSPP Data Communication System) เพื่อให้สามารถรับรู้ข้อมูลการผลิตไฟฟ้าของโรงไฟฟ้าเหล่านี้ได้อย่างแม่นย าได้

การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบผลิตไฟฟ้าของประเทศ

จะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการพิจารณาลงทุนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของระบบ SPP/VSPP Data Communication System ต่อไป 

ICT integration (G&T) 

การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) 

 ในการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดนั้น โครงสร้างพื้นฐานที่ส าคัญอย่างหนึ่งคือ ระบบเทคโนโลยี สารสนเทศ ดังนั้นเพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงไปสู่ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดในอนาคต การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่ง ประเทศไทย (กฟผ.) จะต้องปรับปรุงระบบเทคโนโลยีสารสนเทศที่มีอยู่เดิมให้ได้รับการพัฒนา/ปรับปรุงให้ ทันสมัยมากยิ่งขึ้น โดยอาจจะต้องมีการปรับปรุงทั้งโครงสร้างองค์กรที่ดูแลระบบสื่อสารและ IT ของ กฟผ. ใหม่ ทั้งนี้ กฟผ. ควรจะต้องปรึกษาหารือกับคณะท างานของทั้งการไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วน ภูมิภาค (กฟภ.) ด้วยเพื่อให้เกิดมีทิศทางการพัฒนาระบบเทคโนโลยีสารสนเทศไปในทางเดยี วกัน  

นอกจากนี้ เพื่อให้การสื่อสารในโครงข่ายไฟฟ้าอัจฉริยะของ กฟผ. เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพและมี ความปลอดภัยอย่างต่อเนื่องตลอดเวลา กฟผ. จ าเป็นต้องปรับปรุงระบบจัดการทราฟฟิกบนโครงข่ายสื่อสาร ของตนเองเพื่อรับประกันคุณภาพของบริการและบูรณภาพของข้อมูลอย่างต่อเนื่องตลอดเวลาตามความ ต้องการ และต้องค านึงถึงการป้องกันภัยคุกคามโครงข่าย (Cyber Security) ที่อาจจะเกิดขึ้นใหม่ตลอดเวลา ตามความเจริญก้าวหน้าของเทคโนโลยีด้วย 

Demand Response/Demand-Side Management (G&T) การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) 

การตอบสนองการใช้พลังงานไฟฟ้า(Demand Response; DR) และการบริหารจัดการพลังงาน (Demand Side Management; DSM) จะมีความหมายคล้ายคลึงกัน อย่างไรก็ดี Demand Response จะ เน้นที่การกระตุ้นให้ผู้ใช้ไฟฟ้าปรับเปลี่ยนพฤติกรรมหรือปรับลดการใช้พลังงานในช่วงเวลาสั้นๆ เพื่อ จุดประสงค์หลักในการได้รับผลประโยชน์บางประการจากการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมนั้น แต่ Demand Side Management จะเน้นให้ความส าคัญที่การปรับเปลี่ยนลักษณะของความต้องการใช้พลังงานโดยการ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมหรือเปลี่ยนอุปกรณ์เพื่อให้เกิดการใช้พลังงานไฟฟ้าอย่างมีประสิทธิภาพ (Energy Efficiency) และส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงานซึ่งโดยทั่วไปจะส่งผลต่อเนื่องในระยะยาว

โปรแกรม Demand Response และโปรแกรม Demand Side Management อาจถูกใช้ร่วมกัน เพื่อบริหารจัดการการใช้พลังงานไฟฟ้าให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น สร้างสมดุลระหว่างการผลิตและการใช้ พลังงานโดยเฉพาะอย่างยิ่งหากในกรณีที่ระบบผลิตมีโรงไฟฟ้าพลังงานหมุนเวียนเป็นจ านวนมาก และอาจจะ ช่วยให้สามารถชะลอการสร้างโรงไฟฟ้าขนาดใหญ่ได้ ในปัจจุบัน โปรแกรม Demand Side Management สามารถด าเนินการได้ทันที แต่อย่างไรก็ดี โปรแกรม Demand Response จะต้องการเทคโนโลยีที่เกี่ยวกับ ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดเข้ามาช่วยให้เกิดช่องทางการส่งสัญญาณ (Signal) จากผู้ควบคุมระบบไปสู่ผู้ใช้ (End-use) โดยตรง  

การมีโครงสร้างพื้นฐานที่รองรับการใช้ประโยชน์จากโปรแกรม Demand Response จะช่วยสร้าง

ความสมดุลระหว่างการจัดหาไฟฟ้ากับความต้องการไฟฟ้าและช่วยลดการบริโภคพลังงานไฟฟ้าผ่านปัจจัย ต่างๆ เช่น โครงสร้างอัตราค่าไฟฟ้าตามเวลาจริง (Real Time Pricing; RTP) โดยเฉพาะอย่างยิ่งสามารถ บริหารจัดการการผลิตและการใช้ไฟฟ้าในช่วงที่มีความต้องการไฟฟ้าสูงสุด (Peak Demand) และสามารถท า ใหใ้ ช้ประโยชน์จากพลังงานไฟฟ้าที่ผลิตจากแหล่งพลังงานหมุนเวียนให้มากที่สุดได้ซึ่งจะก่อให้เกิดประโยชน์ต่อ การสร้างความมั่นคงของระบบผลิตและระบบส่งไฟฟ้า อย่างไรก็ตาม โปรแกรม Demand Response ซึ่งต้อง ติดต่อกับผู้ใช้ไฟฟ้าโดยตรงจะใกล้ชิดกับการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายมากกว่าการไฟฟ้าฝ่ายผลิต ดังนั้น กฟผ. จึงควร ลงทุนและพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานให้เกิดการใช้ประโยชน์จากโปรแกรมDemand Response ร่วมกันกับการ ไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่าย (กฟภ. และ กฟน.) ตามนโยบายของภาครัฐให้ได้ 

การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบผลิตและระบบส่ง

ไฟฟ้าของประเทศจะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการพิจารณาลงทุนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของระบบ Demand Response/Demand-Side Management ร่วมกันกับการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่าย (กฟภ. และ กฟน.) ตามนโยบายของภาครัฐต่อไป 

Intelligent Charging System/V2G (G&T) การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) 

ด้วยปัจจุบัน เทคโนโลยีการใช้ยานพาหนะไฟฟ้า (Electric Vehicle) ในภาคการขนส่งเริ่มได้รับความ สนใจมากขึ้นในระดับที่มีนัยส าคัญจากประเทศต่างๆ ทั่วโลก เนื่องจากเทคโนโลยีดังกล่าวอาศัยพลังงานไฟฟ้า ซึ่งเก็บสะสมอยู่ในแบตเตอรี่มาเป็นแหล่งพลังงานหลักในการขับเคลื่อนยานพาหนะดังกล่าว โดยเมื่อ เปรียบเทียบกับยานพาหนะในปัจจุบันที่ใช้เครื่องยนต์สันดาปภายใน (Internal Combustion Engine) ซึ่งใช้ น้ ามันหรือก๊าซธรรมชาติเป็นเชื้อเพลิงหลักแล้วจะพบว่า ยานพาหนะไฟฟ้าจะไม่ปลดปล่อยมลพิษในรูปของไอ เสียสู่สภาพแวดล้อมเลย นอกจากนี้ เมื่อพิจารณาถึงประสิทธิภาพการใช้พลังงานตั้งต้นหรือพลังงานปฐมภูมิ (Primary Energy) แล้ว การใช้เชื้อเพลิงความร้อนมาผลิตไฟฟ้าเพื่อน ามาจ่ายให้กับยานพาหนะไฟฟ้าก็ยังมี ความคุ้มค่าหรือมีประสิทธิภาพของการใช้พลังงานสูงกว่าการน าเชื้อเพลิงความร้อนมาใช้ในยานพาหนะที่เป็น เครื่องยนต์สันดาปภายในโดยตรงมาก อย่างไรก็ดี การน ายานพาหนะไฟฟ้าเข้ามาใช้งานมากขึ้นจ าเป็นจะต้องมี ระบบอัดประจุไฟฟ้าเพื่อรองรับการใช้งานซึ่งในอนาคต 10-20 ปีข้างหน้า ยานพาหนะไฟฟ้าจะกลายเป็นโหลด หลักที่ส าคัญอย่างหนึ่งของระบบไฟฟ้าท าให้มีปริมาณความต้องการใช้ไฟฟ้าเพิ่มสูงขึ้น โดยหากยานพาหนะ ไฟฟ้าจ านวนมากต่อเข้ากับระบบไฟฟ้าพร้อมกันจะท าให้มีความต้องการใช้ไฟฟ้า ณ ขณะนั้นสูงมาก จึงมีความ จ าเป็นจะต้องมีการพัฒนาระบบอัดประจไุ ฟฟ้าที่ชาญฉลาด (Intelligent charging system) ขึ้นเพื่อรองรับกับ ปัญหานี้ในอนาคต โดยระบบอัดประจุไฟฟ้าที่ชาญฉลาดนั้นจะต้องสามารถติดต่อสื่อสารกับระบบไฟฟ้าหลัก เพื่อจัดล าดับการอัดประจุอย่างชาญฉลาดและบรรเทาปัญหาความต้องการไฟฟ้าสูงสุดที่จะเกิดกับระบบไฟฟ้า ได้ นอกจากนี้ ในบางกรณี ระบบอัดประจุไฟฟ้าที่ชาญฉลาดจะสามารถน าประจุไฟฟ้าที่เก็บสะสมไว้ใน แบตเตอรี่มาจ่ายกลับเข้าสู่ระบบไฟฟ้า (Vehicle to Grid; V2G) เพื่อช่วยลดการผลิตไฟฟ้าจากโรงไฟฟ้าขนาด ใหญ่ในบางเวลาได้ 

อย่างไรก็ตาม ระบบอัดประจุไฟฟ้าที่ชาญฉลาดซึ่งต้องติดต่อกับยานพาหนะไฟฟ้าของผู้ใช้ไฟฟ้า

โดยตรงจะใกล้ชิดกับการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายมากกว่าการไฟฟ้าฝ่ายผลิต ดังนั้น กฟผ. จึงควรลงทุนและพัฒนา โครงสร้างพื้นฐานให้เกิดการใช้ประโยชน์ร่วมกันกับการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่าย (กฟภ. และ กฟน.) ให้ได้ 

การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบผลิตไฟฟ้าของประเทศ

จะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการพิจารณาลงทุนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของ Intelligent Charging System/V2G ต่อไป 

กิจกรรมการลงทุนพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดในระบบจ าหน่าย 

กิจกรรมการลงทุน:                   Distribution/Feeder Automation (DA/FA) 

หน่วยงานหลักที่เกี่ยวข้อง:        การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) 

 ค าอธิบาย: 

ในขณะที่ระบบ Wide Area Monitoring System (WAMS) ท าหน้าที่เฝ้าระวังระบบผลิตก าลังไฟฟ้า

ขนาดใหญ่รวมถึงระบบส่งและสถานีไฟฟ้าในระบบส่ง ระบบDistribution/Feeder Automation (DA/FA) ก็ ท าหน้าที่คล้ายกันเพียงแต่ท าหน้าที่เฝ้าระวังความผิดปกติในสายจ าหน่ายและสถานีไฟฟ้าในระบบจ าหน่าย โดยในบางครั้งระบบ Distribution/Feeder Automation (DA/FA) ที่ท างานร่วมกับเทคโนโลยีระบบโครงข่าย สมาร์ทกริดจะถูกเรียกว่าเป็น Advanced Distribution Automation (ADA) ซึ่งเป็นระบบที่สามารถช่วยเพิ่ม ความเชื่อถือได้ของระบบจ าหน่ายไฟฟ้าเนื่องจากมีความสามารถในการรักษาตัวเอง (Self Healing) ได้อย่าง อัตโนมัติโดยอาศัยระบบเซนเซอร์และอุปกรณ์ตัดต่อวงจรอัตโนมัติที่ติดตั้งในระบบจ าหน่ายนอกจากนี้ ระบบ ADAยังสามารถท างานร่วมกับอุปกรณ์อัตโนมัติอื่นๆ ที่ติดตั้งอยู่ในระบบ และสามารถท างานร่วมกับระบบ สารสนเทศระบบไฟฟ้าทางภูมิศาสตร์ (Geographical Information System; GIS) ในระบบจ าหน่ายได้ 

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบ

จ าหน่ายไฟฟ้าของประเทศจะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการพิจารณาลงทุนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของ ระบบ (Advanced) Distribution/Feeder Automation (DA/FA) ต่อไป 

         Substation Automation (Distr) การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.)

 ค าอธิบาย: 

 ระบบสถานีไฟฟ้าย่อยอัตโนมัติในระบบจ าหน่ายจะท าหน้าที่เช่นเดียวกับระบบสถานีไฟฟ้าย่อยใน ระบบส่งโดยจะท าหน้าที่ ให้บริการในการเข้าถึงข้อมูลทางระบบไฟฟ้าทั้งระยะไกลและใกล้ (Remote/Local) เช่น ตรวจสอบสถานะอุปกรณ์ไฟฟ้าหรือสามารถท าการปรับแก้ไขค่าของรีเลย์ระบบป้องกัน (Relay Setting) ควบคุมการท างานอุปกรณ์จ่ายไฟฟ้าโดยบุคคลและโดยระบบอัตโนมัติ (Manual/Automatic Function) และ เป็นตัวกลางจัดการระบบข้อมูลและควบคุมระหว่างอุปกรณ์จ่ายไฟฟ้าและระบบควบคุมและประมวลผลแบบ รวมศูนย์ (Supervisory Control and Data Acquisition; SCADA) ท าให้ได้ข้อมูลที่มีคุณภาพและเชื่อถือได้ มากที่สุด โดยข้อมูลจากการวัดและสถานะต่างๆ จะถูกส่งไปยังระบบ SCADA เพื่อประกอบการตัดสินใจในการ ควบคุมอุปกรณ์การจ่ายไฟฟ้านั้นๆ ผ่านระบบสื่อสารข้อมูลด้วยโปรโตคอลที่ออกแบบมาส าหรับงานระบบ อัตโนมัติโดยเฉพาะ เช่น มาตรฐานเปิด IEC 61850 เป็นต้น 

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบ จ าหน่ายไฟฟ้าและสถานีไฟฟ้าย่อยในระบบจ าหน่ายทั่วประเทศจะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการลงทุน ปรับเปลี่ยนสถานีไฟฟ้าย่อยให้มีความสามารถท างานได้แบบ Substation Automation ต่อไป 

                                                Distribution Management System (DMS) 

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.)

 ค าอธิบาย: 

 หากระบบ Distribution/Feeder Automation (DA/FA) สามารถเทียบเคียงได้กับ Wide Area Monitoring System (WAMS) ในระบบส่งแล้ว Distribution Management System (DMS) ก็จะสามารถ เทียบเคียงได้กับ Energy Management System (EMS) เช่นกันโดย DMS คือ กลุ่มเครื่องมือหรือกลุ่มของ โปรแกรมคอมพิวเตอร์ประยุกต์ (Computer Applications) ที่ใช้ในการบริหารจัดการและควบคุมสมรรถนะ ของระบบจ าหน่ายไฟฟ้าแบบเวลาจริง (Real time) ให้มีความเหมาะสมมากที่สุด (Optimized) ซึ่งโดยปกติ จะต้องใช้งานร่วมกับระบบควบคุมและประมวลผลแบบรวมศูนย์ (Supervisory Control and Data Acquisition; SCADA) และรวมเรียกเป็น SCADA/DMS โดยสามารถท างานร่วมกับระบบ DA/FAภายใต้ เทคโนโลยีระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดได้ 

ตัวอย่างฟังก์ชันการท างานต่างๆ ของ DMS มีดังนี้ 

^-                 ฟังกช์ ันการวิเคราะห์การเชื่อมต่อกันของโครงข่าย 

^-                 ฟังกช์ ันการตัดต่อสายป้อน(Switching) อย่างปลอดภัย 

^-                 ฟังกช์ ันการประมาณสถานะของปริมาณทางไฟฟ้าในระบบจ าหน่าย (State Estimation) 

^-                 ฟังกช์ ันการควบคุมการส่งผ่านก าลังไฟฟ้าในระบบส่ง (Power Flow Control) 

^-                 ฟังกช์ ันการบริหารจัดการคุณภาพไฟฟ้า (Power Quality Management) 

^-                 ฟังก์ชั่นการตรวจจับดิสชาร์จบางส่วน (Partial Discharge Detection) 

^-                 ฟังกช์ ันการควบคุมแรงดันและก าลังรีแอคทีฟ (Volt-VAr Control) 

^-                 ฟังกช์ ันการควบคุมการปลดโหลด (Load shedding) 

^-                 ฟังก์ชันการจัดการระบบเมื่อเกิดความผิดพร่อง (Fault management & system restoration) และการตรวจจับและก าหนดต าแหน่งที่เกิดความผิดพร่องในระบบส่ง (Fault Location Detector) 

^-                 ฟังก์ชันการสมดุลโหลดโดยการจัดวางรูปแบบของสายป้อน (Load Balancing via Feeder Reconfiguration: LBFR) หรือบริหารจัดการโหลดหม้อแปลง(Transformer Load Management: TLM) 

^-                 ฟังกช์ ันการพยากรณค์ วามต้องการไฟฟ้าเชิงพื้นที่ (Spatial Load Forecasting) 

^-                 นอกจากนี้ หากมีการเชื่อมต่อข้อมูลอย่างทั่วถึง ระบบ SCADA/DMS ยังอาจสามารถอาศัย ข้อมูลจากเซนเซอร์วัดสถานะต่างๆ ที่ติดตั้งอยู่ในพื้นที่รับผิดชอบ เพื่อท าการพยากรณ์ความ ต้องการไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนที่อยู่ในพื้นที่ได้ 

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบ

จ าหน่ายไฟฟ้าของประเทศจะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการลงทุนพัฒนาระบบโปรแกรมประยุกต์ส าหรับ Distribution Management System(SCADA/DMS) ให้สามารถท างานกับระบบ SCADA ที่เริ่มมีการติด ตั้งอยู่แล้วต่อไป 

                                                Smart Meter and AMR/AMI 

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.)

 ค าอธิบาย: 

 สมาร์ทมิเตอร์ (Smart Meter) เป็นอุปกรณ์ส าคัญของระบบอ่านค่าหน่วยการใช้ไฟฟ้าของผู้บริโภค อย่างอัตโนมัติ (Automatic Meter Reading; AMR) และโครงสร้างพื้นฐานระบบมิเตอร์ขั้นสูง (Advanced Metering Infrastructure; AMI) อันเป็นโครงสร้างของระบบคอมพิวเตอร์และระบบข้อมูลสารสนเทศผ่าน โครงข่ายระบบสื่อสารเพื่อตรวจวัดค่าพารามิเตอร์ทางไฟฟ้าต่างๆ ที่จ่ายให้กับผู้ใช้ไฟฟ้า 

เทคโนโลยี AMR คือ ระบบการอ่านหน่วยการใช้ไฟฟ้าแบบอัตโนมัติผ่านช่องทางการสื่อสารชนิดต่างๆ โดยข้อมูลที่อ่านได้จากมิเตอร์อัตโนมัติทั้งหมดจะถูกส่งไปเก็บที่ระบบฐานข้อมูลกลาง (AMR Data Center) เพื่อใช้ในการจัดพิมพ์ใบแจ้งค่าไฟฟ้า นอกจากนี้ หากมีการพัฒนาระบบบริหารจัดการข้อมูลมิเตอร์ผู้ใช้ไฟฟ้า (Meter Data Management System; MDMS) ร่วมด้วย ผู้ใช้ไฟฟ้าจะสามารถตรวจสอบและดาวน์โหลด ข้อมูลการใช้ไฟฟ้าของตนผ่านทางเวปไซต์ (MDMS Website) ได้ ท าให้เกิดความโปร่งใสและเป็นธรรม ทั้งนี้ การติดตั้งระบบ AMR จะเกิดประโยชน์ต่อทั้งผู้ใช้ไฟฟ้าและต่อการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายเนื่องจาก ในปัจจุบัน มิเตอร์ไฟฟ้าทั่วประเทศเกือบทั้งหมดประมาณ 18 ล้านตัวเป็นมิเตอร์ไฟฟ้าที่การจดหน่วยไฟฟ้าท าได้วิธีเดียว คือ ส่งพนักงานไปจดหน่วยไฟฟ้าที่ตัวมิเตอร์ (มิเตอร์อิเล็กทรอนิกส์ที่ต้องส่งพนักงานไปจดหน่วยไฟฟ้าที่ตัว มิเตอร์ ไม่ถือว่าเป็นมิเตอร์แบบอัตโนมัติ) ดังนั้น หากสมมุติว่าการไฟฟ้าต้องการจดหน่วยไฟฟ้าที่มิเตอร์ทุกตัว พร้อมกันในวันสุดท้ายของเดือนและหากพนักงานคนหนึ่งจดหน่วยไฟฟ้าได้ 200 ตัว/วัน (เพื่อความถูกต้องใน การจดหน่วยไฟฟ้า) ก็หมายความว่าต้องใช้พนักงานถึง 90,000 คน ซึ่งเป็นไปได้ยากในทางปฏิบัติ และถ้าเร่ง ให้พนักงานคนหนึ่งจดหน่วยไฟฟ้าได้ 1000 ตัว/วัน (ซึ่งความถูกต้องในการจดหน่วยไฟฟ้าจะลดลง) ก็ หมายความว่าต้องใช้พนักงาน 18,000 คน ซึ่งก็ยังมากอยู่ดี วิธีที่ใช้ในการลดจ านวนพนักงานในการจดหน่วย ในปัจจุบัน คือ การให้พนักงานออกไปจดหน่วยไฟฟ้าไม่พร้อมกันในวันสิ้นเดือน ซึ่งก็เป็นการก่อให้เกิดปัญหา ในทางเทคนิคอื่นๆ ตามมา ไม่ว่าจะเป็นการที่การไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายไม่สามารถการประเมินหน่วยขายของ ตนเองอย่างแม่นย าได้เนื่องจากหน่วยไฟฟ้าที่จดมาได้เป็นคนละเวลากันท าให้ไม่สามารถรับรู้รายได้ ณ เวลา ใดๆ อย่างแม่นย าได้ หรือท าให้ไม่สามารถประเมินหน่วยไฟฟ้าสูญเสียในระบบจ าหน่ายของตนเองได้ เนื่องจาก หน่วยซื้อจากการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทยและหน่วยขายในระบบจ าหน่ายของตนถูกบันทึกที่คนละเวลา กัน เป็นต้น 

 ส าหรับในส่วนของ AMI จะเป็นเทคโนโลยีที่พัฒนาเพิ่มเติมจาก AMR ให้สามารถท างานที่เกี่ยวข้องกับ ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดมากขึ้น โดยAMI สามารถวัดพารามิเตอร์ทางไฟฟ้าอื่นๆ ที่จ่ายให้กับผู้ใช้ไฟฟ้าได้ สามารถส่งสัญญาณติดต่อกับสมาร์ทมิเตอร์หลายตัวที่อยู่ในระบบจ าหน่ายพร้อมๆ กันได้ และอาจจะมี ความสามารถติดต่อกับอุปกรณ์ต่างๆ ที่เชื่อมต่อกับระบบบ้านอัจฉริยะ (Home Energy Management System; HEMS) เพื่อช่วยควบคุมการใช้ไฟฟ้าส าหรับอุปกรณ์ไฟฟ้าต่างๆ ในบ้านอย่างประหยัดและมี ประสิทธิภาพ เป็นต้น ซึ่งจะท าให้เกิดสภาวะการสื่อสารแบบสองทาง (Two-way Communications) ขึ้นและ จะเป็นช่องทางให้สามารถส่งสัญญาณควบคุม (Control Signal) เช่น ราคาค่าไฟฟ้าตรมเวลาจริง (Real Time Pricing) ไปสู่ผู้ใช้ไฟฟ้าท าให้เกิดการตอบสนองต่อการใช้ไฟฟ้า (Demand Response) ได้ 

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบ

จ าหน่ายไฟฟ้าของประเทศจะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการพิจารณาทะยอยลงทุนติดตั้งสมาร์ทมิเตอร์ (Smart Meter) และโครงสร้างพื้นฐานของเทคโนโลยี AMR/AMI ต่อไป 

Intelligent Charging System/V2G (Distr) 

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.)

 ค าอธิบาย: 

ด้วยปัจจุบัน เทคโนโลยีการใช้ยานพาหนะไฟฟ้า (Electric Vehicle) ในภาคการขนส่งเริ่มได้รับความ สนใจมากขึ้นในระดับที่มีนัยส าคัญจากประเทศต่างๆ ทั่วโลก การน ายานพาหนะไฟฟ้าเข้ามาใช้งานมากขึ้น จ าเป็นจะต้องมีระบบอัดประจุไฟฟ้าเพื่อรองรับการใช้งานซึ่งในอนาคต 10-20 ปีข้างหน้า ยานพาหนะไฟฟ้าจะ กลายเป็นโหลดหลักที่ส าคัญอย่างหนึ่งของระบบไฟฟ้าท าให้มีปริมาณความต้องการใช้ไฟฟ้าเพิ่มสูงขึ้น โดยหาก ยานพาหนะไฟฟ้าจ านวนมากต่อเข้ากับระบบจ าหน่ายไฟฟ้าพร้อมกันจะท าให้มีความต้องการใช้ไฟฟ้าใน บริเวณนั้นสูงมากจนอาจท าให้อุปกรณ์ในระบบจ าหน่าย เช่น สายป้อน หม้อแปลงไฟฟ้า และอุปกรณ์ป้องกัน ต่างๆ ที่ติดตั้งบริเวณดังกล่าว รับภาระเกินพิกัด (Overloaded) จนเกิดความเสียหายหรือท างานผิดพลาดได้ ดังนั้น จึงมีความจ าเป็นจะต้องมีการพัฒนาระบบอัดประจุไฟฟ้าที่ชาญฉลาด (Intelligent charging system) ขึ้นเพื่อรองรับกับปัญหานี้ในอนาคต โดยระบบอัดประจุไฟฟ้าที่ชาญฉลาดจะต้องสามารถติดต่อสื่อสารกับระบบ บริหารจัดการระบบจ าหน่ายไฟฟ้า (Distribution Management System; DMS) เพื่อจัดล าดับการอัดประจุ อย่างชาญฉลาดและบรรเทาปัญหาอุปกรณ์รับภาระเกินพิกัดได้ นอกจากนี้ ในบางกรณี ระบบอัดประจุไฟฟ้าที่ ชาญฉลาดจะสามารถน าประจุไฟฟ้าที่เก็บสะสมไว้ในแบตเตอรี่มาจ่ายกลับเข้าสู่ระบบไฟฟ้า (Vehicle to Grid; V2G) เพื่อช่วยลดการซื้อไฟฟ้าจากการไฟฟ้าฝ่ายผลิตในบางเวลาได้ 

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบ

จ าหน่ายไฟฟ้าของประเทศจะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการพิจารณาลงทุนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของ Intelligent Charging System/V2G ต่อไป 

Demand Response/Demand-Side Management (Distr) การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) 

การตอบสนองการใช้พลังงานไฟฟ้า(Demand Response; DR) และการบริหารจัดการพลังงาน (Demand Side Management; DSM) จะมีความหมายคล้ายคลึงกัน อย่างไรก็ดี Demand Response จะ เน้นที่การกระตุ้นให้ผู้ใช้ไฟฟ้าปรับเปลี่ยนพฤติกรรมหรือปรับลดการใช้พลังงานในช่วงเวลาสั้นๆ เพื่อ จุดประสงค์หลักในการได้รับผลประโยชน์บางประการจากการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมนั้น แต่ Demand Side Management จะเน้นให้ความส าคัญที่การปรับเปลี่ยนลักษณะของความต้องการใช้พลังงานโดยการ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมหรือเปลี่ยนอุปกรณ์เพื่อให้เกิดการใช้พลังงานไฟฟ้าอย่างมีประสิทธิภาพ (Energy Efficiency) และส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงานซึ่งโดยทั่วไปจะส่งผลต่อเนื่องในระยะยาว

การมีโครงสร้างพื้นฐานที่รองรับการใช้ประโยชน์จากโปรแกรม DR/DSM จะช่วยให้เกิดการใช้พลังงาน

อย่างมีประสิทธิภาพและคุ้มค่ามากขึ้น และยังช่วยสร้างความสมดุลระหว่างการจัดหาไฟฟ้ากับความต้องการ ไฟฟ้าซึ่งจะช่วยให้เกิดความั่นคงในระบบไฟฟ้าและส่งผลดีต่อประเทศชาติโดยรวม  

 นอกจากนี้ ด้วยเทคโนโลยี ICT และระบบโครงขา่ ยสมาร์ทกริด จึงมีความเป็นไปได้ว่า DR จะสามารถ ประสานการท างานกันได้อย่างใกล้ชิดยิ่งขึ้นระหว่างผู้ผลิต/จ าหน่ายและผู้ใช้ไฟฟ้าซึ่งจะช่วยให้สามารถควบคุม ความต้องการใช้ไฟฟ้าให้เหมาะกับความสามารถในการจัดหาไฟฟ้าในแต่ละช่วงเวลาได้อย่างเหมาะสมเช่น สามารถสั่งเดินเครื่องก าเนิดไฟฟ้าส ารอง (Standby generator) ของอาคารหรือโรงงาน ควบคุมอุณหภูมิ เครื่องปรับอากาศ และอุปกรณ์ไฟฟ้าอัจฉิยะต่างๆ ในกรณีที่ระบบพลังงานของประเทศเกิดสภาวะฉุกเฉินหรือ เกิดการขาดแคลนพลังงานผ่านทางระบบอาคารหรือโรงงานอัตโนมัติ เป็นต้น

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบจ าหน่าย ไฟฟ้าของประเทศจะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการพิจารณาลงทุนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของ ระบบ Demand Response/Demand-Side Management ร่วมกันกับการไฟฟ้าฝ่ายผลิต (กฟผ.) ตามนโยบายของ ภาครัฐต่อไป 

กจิกรรมการลงทุน                 Intelligent Street Lights 

หน่วยงานหลักที่เกี่ยวข้อง         การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.)

 ค าอธิบาย: 

ในปัจจุบันค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวกับการใช้ไฟฟ้าสาธารณะ เช่น ไฟถนน อยู่ในความรับผิดชอบของการไฟฟ้า

ฝ่ายจ าหน่ายซึ่งนับว่าเป็นต้นทุนส่วนหนึ่งของการด าเนินธุรกิจจ าหน่ายไฟฟ้าของการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายทั้งสอง แห่ง หากการไฟฟ้าฯ สามารถลดต้นทุนในส่วนนี้ลงได้ในขณะที่ยังสามารถมีไฟฟ้าสาธารณะให้บริการประชาชน ได้อย่างทั่วถึง จะท าให้สามารถสร้างผลการด าเนินงานที่ดีขึ้นได้ 

การปรับปรุงไฟถนนในปัจจุบันให้เป็นระบบไฟถนนอัจฉริยะ (Intelligent Street Lights) โดยที่

นอกจากจะสามารถเปิด-ปิด ไฟถนนให้เหมาะสมกับสภาพแวดล้อมแล้ว ยังสามารถลดความเข้มแสงลงให้ เหมาะสมกับสภาวะแวดล้อมได้ เช่น ลดความเข้มแสงลงเมื่อไม่มีรถยนต์หรือผู้คนในบริเวณใกล้เคียง หรือการ สั่งเปิดไฟถนนเองเมื่อเกิดฝนตกเพื่อลดอุบัติเหตุและสั่งปิดไฟเองแบบอัตโนมัติเมื่อฝนหยุดตกเพื่อเป็นการ ประหยัดพลังงาน เป็นต้น นอกจากนี้ ยังสามารถติดตั้งระบบตรวจวัดพลังงานของการใช้ไฟถนน ระบบควบคุม และระบบการติดต่อสื่อสารแบบสองทางกับระบบบริหารจัดการระบบจ าหน่าย (Distribution Management System; DMS) ได้อีกด้วย 

ส าหรับหลักการท างานโดยสังเขป คือ การใช้การสื่อสารแบบไร้สายส าหรับสื่อสารสั่งการให้ระบบเปิด หรือปิดซึ่งจะสามารถครอบคลุมพื้นที่ในช่วงหลายสิบตารางกิโลเมตรด้วยต้นทุนที่ต่ ามาก โดยข้อได้เปรียบเมื่อ น าระบบสื่อสารแบบไร้สายมาใช้กับระบบไฟถนนอัจฉริยะคือ สามารถใช้การสื่อสารไร้สายได้ครอบคลุมพื้นที่ กว้างโดยสามารถครอบคลุมอุปกรณ์ได้ถึงในระย 350 เมตรหรือมากกว่าเนื่องจากช่วงระยะความสูงของเสาไฟ สามารถท าให้สร้างเป็น Radio sphere ส่งผลให้เสาไฟแต่ละต้นนั้นจะอยู่ในระยะครอบคลุมของอุปกรณ์ ข้างเคียงได้ ท าให้ในกรณีที่มีอุปกรณ์ช ารุดเสียหายก็ไม่ส่งผลกระทบต่ออุปกรณ์ข้างเคียงที่ท างานอยู่มากนัก เนื่องจากอุปกรณ์ที่ไม่เสียหายนั้นสามารถรับการสื่อสารและค าสั่งผ่านอุปกรณ์ข้างเคียงตัวอื่นๆที่ไม่เกิดการ เสียหายได้  

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบ

จ าหน่ายไฟฟ้าของประเทศจะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการพิจารณาลงทุนติดตั้งระบบ Intelligent Street Lights เพื่อปรับปรุงการให้บริการและสามารถจัดการต้นทุนได้อย่างเหมาะสมต่อไป 

Meter Data Management System (MDMS) การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.)

ระบบการบริหารจัดการข้อมูลมิเตอร์ผู้ใช้ไฟฟ้า (Meter Data Management System; MDMS) จะ ท างานร่วมกับ AMR/AMI โดยมีหน้าที่หลักคือ น าข้อมูลของผู้ใช้ไฟฟ้าที่บันทึกอยู่ในระบบฐานข้อมูลกลาง (AMR Data Center) มาบริหารจัดการอย่างเป็นระบบเพื่อน าไปใช้ประโยชน์ในการวิเคราะห์ต่างๆ เช่น ข้อมูล การใช้ไฟฟ้าตามฤดูกาล ลักษณะการใช้ไฟฟ้าหรือการเติบโตของความต้องการใช้ไฟฟ้าตามพื้นที่ พฤติกรรมการ ใช้ไฟฟ้าของลูกค้าแต่ละกลุ่ม เป็นต้น ซึ่งสามารถน าไปประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์อื่นๆ ต่อไปได้ นอกจากนี้ ยัง สามารถน าข้อมูลที่ส าคัญไปแสดงผลอยู่ในส่วนที่ติดต่อกับผู้ใช้งาน (User Interface) เพื่อให้ผู้ใช้ไฟฟ้าทั่วไป สามารถตรวจสอบและดาวน์โหลดข้อมูลการใช้ไฟฟ้าของตนผ่านทางเวปไซต์ (MDMS Website) ได้ซึ่งจะท าให้ การให้บริการเกิดความโปร่งและเป็นธรรม จุดประสงค์หลักอีกประการของการพัฒนาระบบจัดการฐานข้อมูล การใช้ไฟฟ้าของผู้ใช้ไฟฟ้าอย่างเป็นระบบ ก็เพื่อให้สามารถน าข้อมูลที่ได้ไปปรับปรุงระบบจ าหน่ายหรือ ปรับปรุงการให้บริการที่สอดคล้องกับความต้องการของผู้ใช้ไฟฟ้าได้ดียิ่งขึ้น

ในความเป็นจริง MDMS ก็เหมือนระบบจัดการฐานข้อมูลทั่วๆ ไป แต่เนื่องจากข้อมูลจากมิเตอร์ผู้ใช้

ไฟฟ้าในระบบจ าหน่ายจะต้องมีการจัดเก็บอย่างต่อเนื่องเป็นจ านวนมาก จึงต้องมีการพิจารณาให้ความส าคัญ กับการออกแบบและจัดการเป็นพิเศษ เช่น MDMS อาจจะต้องมีระบบประมวลผลแบบแบ่งปันทรัพยากร หรือ ท างานผ่านเครือข่าย Cloud Computing ซึ่งออกแบบมาโดยเฉพาะเพื่อใช้ในการจัดการกับข้อมูลขนาดใหญ่ ได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ  

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบ

จ าหน่ายไฟฟ้าของประเทศจะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการพิจารณาลงทุนติดตั้งระบบ Meter Data Management System (MDMS) เพื่อประสานการท างานกับ AMR/AMI ได้อย่างมีประสิทธิภาพต่อไป 

Microgrid Development 

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.)

 ไมโครกริด (Microgrid) คือ ระบบไฟฟ้าขนาดเล็กที่มีองค์ประกอบครบถ้วนทั้ง ระบบผลิตพลังงาน ระบบกักเก็บพลังงานและส่วนของผู้ใช้โดยหลักการส าคัญของการผลิตไฟฟ้าด้วยไมโครกริดคือการพยายาม สร้างความสมดุลระหว่างการผลิตพลังงานให้พอดีกับความต้องการใช้พลังงานภายในไมโครกริด และใช้ระบบ ไฟฟ้าหลัก(Main grid) เป็นเพียงระบบเสริมความมั่นคง (Back up) เท่านั้น โดยในปัจจุบันเทคโนโลยีการผลิต ไฟฟ้าได้พัฒนาจนมีขนาดของระบบเล็กมาก สามารถเลือกใช้เชื้อเพลิงได้หลากหลายในการผลิตไฟฟ้ารวมทั้ง การใช้พลังงานหมุนเวียนขนาดเล็กมาร่วมในการผลิตพลังงานไฟฟ้า สามารถน าความร้อนเหลือทิ้งจากระบบ ผลิตไฟฟ้าขนาดเล็กนี้ไปใช้งานได้ (Combined Heat and Power; CHP) ส่งผลให้สามารถใช้พลังงานจาก แหล่งเชื้อเพลิงได้อย่างมีประสิทธิภาพ การสนับสนุนให้เกิดการใช้งานไมโครกริด จะเป็นการช่วยให้เกิดความ หลากหลายของการใช้แหล่งพลังงานมากขึ้น และส่งเสริมให้เกิดการใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้นซึ่ง จะน าไปสู่การพัฒนาระบบการผลิตและการใช้พลังงานอย่างยั่งยืนของประเทศในอนาคต 

อย่างไรก็ดี แม้ว่าภายใต้โครงสร้างกิจการไฟฟ้าของประเทศในปัจจุบัน การมีไมโครกริดจะไม่ได้ส่งผลดี

ในแง่ธุรกิจต่อการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่าย เนื่องจาก นอกจากจะท าให้รายได้จากการขายไฟฟ้าตามปกติลดลงแล้ว ยังอาจท าให้การวางแผนและการปฏิบัติงาน (Planning and Operation) ของการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายยุ่งยาก มากขึ้นอีกด้วย แต่หากภาครัฐมีนโยบายที่ชัดเจนที่จะส่งเสริมให้ภาคเอกชน ชุมชน หรือภาคอุตสาหกรรม พัฒนาไมโครกริดขึ้นมาใช้งานเพื่อประโยชน์โดยรวมของประเทศ ก็เป็นสิ่งที่การไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายหลีกเลี่ยง ไม่ได้ที่จะยอมให้มีการพัฒนาไมโครกริดขึ้นในระบบจ าหน่ายของตน ดังนั้น เพื่อเป็นการขจัดปัญหาความ ยุ่งยากในการวางแผนและการด าเนินงานที่อาจจะเกิดขึ้นในอนาคต การไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายจึงควรเข้าไปมีส่วน ร่วมกับภาคเอกชน ชุมชน หรือภาคอุตสาหกรรม ในการพัฒนาไมโครกริดซึ่งจะท าให้การไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายมี สิทธิอ านาจในการ ร่วมออกแบบ ร่วมวางแผน และร่วมบริหารจัดการและควบคุมไมโครกริดได้ นอกจากนี้ ยัง อาจจะส่งผลดีต่อการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายในด้านที่สามารถลดการพึ่งพาการซื้อไฟฟ้าจากการไฟฟ้าฝ่ายผลิตได้                                      การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบ จ าหน่ายไฟฟ้าของประเทศจะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะพิจารณาว่าจะร่วมพัฒนาไมโครกริดกับภาคเอกชน ชุมชน หรือภาคอุตสาหกรรม หรือไม่ต่อไป 

Energy Storage System (Distr) 

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.)

 ระบบกักเก็บพลังงานในที่นี้หมายถึง อุปกรณ์ที่สามารถเก็บพลังงานไฟฟ้าเป็นพลังงานในรูปแบบอื่น และสามารถเปลี่ยนกลับมาเป็นพลังงานไฟฟ้าเพื่อน ามาใช้ใหม่ได้ ซึ่งอุปกรณ์หลักที่สามารถท าหน้าที่นี้ในระบบ จ าหน่ายก็คือ แบตเตอรี่ชนิดต่างๆ โดยจุดประสงค์หลักในการน าระบบกักเก็บพลังงานมาใช้ในระบบจ าหน่ายก็ เพื่อท าให้ระบบไฟฟ้ายังคงมีความมั่นคงและความเชื่อถือได้สูงขึ้น เนื่องจากในอนาคตมีแนวโน้มที่จะมีโรงไฟฟ้า พลังงานหมุนเวียนต่ออยู่ในระบบจ าหน่ายเป็นจ านวนมาก อย่างไรก็ดี ระบบกักเก็บพลังงานสามารถน าไปใช้ได้ กับการบริหารจัดการผลิตไฟฟ้าได้อีกด้วย เช่น ใช้กักเก็บพลังงานไฟฟ้าในช่วงเวลาที่สามารถผลิตได้มากกว่า ความต้องการหรือในช่วงที่ต้นทุนค่าไฟฟ้ามีราคาถูก และน ากลับมาจ่ายให้กับผู้ใช้ไฟฟ้าในช่วงเวลาที่มีต้นทุนค่า ไฟฟ้าแพงหรือใช้ในการบริหารจัดการความต้องการไฟฟ้าสูงสุด เป็นต้น 

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบ

จ าหน่ายไฟฟ้าของประเทศจะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะพิจารณาติดตั้ง Energy Storage System ในระบบ จ าหน่ายต่อไป 

SPP/VSPP Data Communication System (Distr) การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.)

 ในปัจจุบัน การมีโรงไฟฟ้าขนาดเล็กมาก (VSPP) หรือโรงไฟฟ้าขนาดเล็ก (SPP) ต่ออยู่ในระบบ จ าหน่ายอาจจะท าให้การไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายท าการวางแผน ปฏิบัติงาน และท าการบ ารุงรักษาระบบจ าหน่าย ได้ยุ่งยากมากขึ้นเนื่องจากจะไม่ทราบสถานะการท างานของโรงไฟฟ้า และปริมาณพลังงานไฟฟ้าที่โรงไฟฟ้า เหล่านี้ท าการจ่ายอยู่ 

ในความเป็นจริง หากศูนย์ควบคุมการจ่ายไฟของการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายสามารถติดต่อสื่อสารข้อมูล

ของโรงไฟฟ้าเหล่านี้ได้ดีขึ้นจะท าให้สามารถวางแผน ปฏิบัติงาน และท าการบ ารุงรักษาระบบจ าหน่ายได้ง่าย มากขึ้น จึงเป็นสาเหตุให้ต้องมีการพัฒนาระบบสื่อสารข้อมูลของโรงไฟฟ้าขนาดเล็กและขนาดเล็กมาก (SPP/VSPP Data Communication System) เพื่อให้สามารถรับรู้ข้อมูลสถานะการท างาน และปริมาณ พลังงานไฟฟ้าของโรงไฟฟ้าเหล่านี้ได้อย่างแม่นย าได้ โดยในปัจจุบัน การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) เริ่มมีการ ก าหนดให้ SPP/VSPP ที่มีขนาดก าลังการผลิตเกินกว่า 1 MW ต้องมีระบบสื่อสารข้อมูลผ่านใยแก้วน าแสง (Optic Fiber) เพื่อเชื่อมโยงกับศูนย์สั่งการของ กฟน. อยู่แล้ว 

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ในฐานะหน่วยงานรับผิดชอบระบบ จ าหน่ายไฟฟ้าของประเทศจะเป็นหน่วยงานส าคัญที่จะท าการพิจารณาลงทุนพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของ ระบบ SPP/VSPP Data Communication System ต่อไป 

ก.39

ICT integration (Distr) 

การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.)

 ในการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดนั้น โครงสร้างพื้นฐานที่ส าคัญอย่างหนึ่งคือ ระบบเทคโนโลยี สารสนเทศ ดังนั้นเพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงไปสู่ระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดในอนาคต การไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่าย จะต้องปรับปรุงระบบเทคโนโลยีสารสนเทศที่มีอยู่เดิมให้ได้รับการพัฒนา/ปรับปรุงให้ทันสมัยมากยิ่งขึ้น โดย อาจจะต้องมีการปรับปรุงทั้งโครงสร้างองค์กรที่ดูแลระบบสื่อสารและ IT ของการไฟฟ้าฝ่ายจ าหน่ายทั้งสอง แห่งใหม่ ทั้งนี้ ทั้งการไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) ควรจะต้องปรึกษาหารือกับ คณะท างานของการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ด้วยเพื่อให้เกิดมีทิศทางการพัฒนาระบบ เทคโนโลยีสารสนเทศไปในทางเดียวกัน  

นอกจากนี้ เพื่อให้การสื่อสารในโครงข่ายไฟฟ้าอัจฉริยะของ กฟน. และ กฟภ. เป็นไปอย่างมี

ประสิทธิภาพและมีความปลอดภัยอย่างต่อเนื่องตลอดเวลา การไฟฟ้าทั้งสองแห่งจ าเป็นต้องปรับปรุงระบบ จัดการทราฟฟิกบนโครงข่ายสื่อสารของตนเองเพื่อรับประกันคุณภาพของบริการและบูรณภาพของข้อมูลอย่าง ต่อเนื่องตลอดเวลาตามความต้องการ และต้องค านึงถึงการป้องกันภัยคุกคามโครงข่าย (Cyber Security) ที่ อาจจะเกิดขึ้นใหม่ตลอดเวลาตามความเจริญก้าวหน้าของเทคโนโลยีด้วย 

ก.40

เอกสารแนบ ข. ผลของการด าเนินนโยบายและ กิจกรรมการพัฒนาที่มีต่อการ

ปรับปรุงดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผล

ค าชี้แจง 

เอกสารฉบับนี้ แสดงรายละเอียดของการก าหนดผลของการด าเนินนโยบายและกิจกรรมการพัฒนาที่

มีต่อการปรับปรุงดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผลของประเด็นยุทธศาสตร์การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทย โดยได้อาศัยวิธีการก าหนดค่าระดับคะแนนของสถานภาพปัจจุบันและค่าเป้าหมายที่เป็นระบบ (Systematic) ซึ่งพัฒนามาจากเครื่องมือส าหรับการวิเคราะห์ช่องว่าง (Gap Analysis) ที่มีการใช้งานอย่างแพร่หลายในการ วิเคราะห์การก าหนดกลยุทธ์ ทั้งนี้ ขั้นตอนการก าหนดระดับคะแนนของสถานภาพปัจจุบันและค่าเป้าหมาย ของดัชนีชี้วัดสัมฤทธิ์ผลส าหรับแต่ละประเด็นยุทธศาสตร์ จะประกอบด้วย 4 ขั้นตอน คือ 

1)              การก าหนดระดับการพัฒนาของกิจกรรมพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด  

2)              การคัดเลือกกิจกรรมที่ส่งผลต่อการปรับปรุงดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผล และระดับนัยส าคัญของกิจกรรม 

3)              การประเมินระดับคะแนนสถานะปัจจุบันและระดับคะแนนเป้าหมายของดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผล 4) ก าหนดระดับนัยส าคัญของนโยบายและกิจกรรมที่มีผลต่อการขับเคลื่อนตัวชี้วัด (Impact) 

 การด าเนินการกระบวนการดังกล่าว จัดท าโดยอาศัยการระดมสมองจากผู้เชี่ยวชาญในคณะท างาน ประจ าแต่ละประเด็นยุทธศาสตร์  

ประเด็นยุทธศาสตร์ที่ 1: การพัฒนาความเชื่อถือได้และคุณภาพของไฟฟ้า 

ตารางที่ ข.1.1 นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีจ านวนครั้งเฉลี่ยที่เกิดไฟฟ้าดับ (ครั้ง/ผู้ใช้ไฟฟ้า 1 ราย/ปี) 

ตารางที่ ข.1.2 นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีระยะเวลาเฉลี่ยที่เกิดไฟฟ้าดับ (นาที/ผู้ใช้ไฟฟ้า 1 ราย/ปี) 

ตารางที่ ข.1.3 นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีการเบี่ยงเบนแรงดันจากเกณฑ์ที่ก าหนด (ครั้ง/ปี)  

ตารางที่ ข.1.4 นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีการเบี่ยงเบนความถี่จากเกณฑ์ที่ก าหนด (ครั้ง/ปี)

ประเด็นยุทธศาสตร์ที่ 2: ความยั่งยืนและประสิทธิภาพของการผลิตและใช้พลังงาน 

ตารางที่ ข.2.1 นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีอัตราส่วนระหว่างพลังงานไฟฟ้าที่ผลิตได้จากพลังงานหมุนเวียนต่อพลังงานไฟฟ้าที่ผลิตได้โดยรวม (%) 

2.2   นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีอัตราส่วนระหว่างก าลังผลิตไฟฟ้าพึ่งได้ของโรงไฟฟ้าพลังงานหมุนเวียนต่อก าลังผลิตติดตั้งโดยรวมของทั้งประเทศ (%) 

2.3   นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีค่าสูงสุดของผลต่างระหว่างโหลดค่ายอด (Peak load) กับโหลดค่าฐาน (Base load) เทียบกับโหลดค่ายอด ที่ศูนย์

ควบคุมระบบไฟฟ้ามองเห็น (%) 

2.4   นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีค่าสูงสุดของอัตราส่วนระหว่างก าลังผลิตไฟฟ้าส ารองในการปฏิบัติการ (Operation reserve) คิดเฉพาะ Spinning 

reserve ต่อความต้องการใช้ไฟฟ้า ณ ขณะนั้น 

2.5   นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีร้อยละพลังงานไฟฟ้าสูญเสียในระบบส่งและระบบจ าหน่าย (T&D) เทียบกับพลังงานไฟฟ้าที่ผลิตทั้งหมด (%) 

ตารางที่ ข.2.6 นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีอัตราส่วนระหว่างพลังงานไฟฟ้าที่ผลิตได้จากระบบผลิตพลังงานไฟฟ้าและความร้อนร่วม (Cogeneration, CCHP) ต่อ พลังงานไฟฟ้าที่ผลิตได้โดยรวม (%) 

2.7 นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีอัตราส่วนระหว่างผลรวมพลังงานไฟฟ้าที่ผลิตได้ภายใน Microgrid ต่อพลังงานไฟฟ้าที่ผลิตได้โดยรวม (%) 

ประเด็นยุทธศาสตร์ที่ 3: การพัฒนาการท างานและการให้บริการของหน่วยงานการไฟฟ้าฯ 

ตารางที่ ข.3.1 นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีจ านวนครั้งเฉลี่ยที่เกิดไฟฟ้าดับ (ครั้ง/ผู้ใช้ไฟฟ้า 1 ราย/ปี) 

3.2       นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีระยะเวลาเฉลี่ยที่เกิดไฟฟ้าดับ (นาที/ผู้ใช้ไฟฟ้า 1 ราย/ปี) 

3.3       นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีจ านวนมิเตอร์แบบบอัตโนมัติ (สมาร์ทมิเตอร์และมิเตอร์มิเตอร์อัตโนมัติอื่นๆ) ต่อจ านวนมิเตอร์ทั้งหมด ในระบบจ าหน่าย (%) 

3.4       นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีสัดส่วนของ kWh ที่จ่ายผ่านมิเตอร์แบบอัตโนมัติ (สมาร์ทมิเตอร์และมิเตอร์อัตโนมัติอื่นๆ) ต่อ kWh ทั้งหมด 

ที่จ่ายในระบบ (%) 

3.5       นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีระยะเวลาในการด าเนินการเมื่อผู้ใช้ไฟฟ้าร้องขอเพิ่มจุดรับไฟฟ้าใหม่ (วัน) 

ตารางที่ ข.3.6 นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีสัดส่วนของเหตุการณ์ไฟฟ้าขัดข้องทางเทคนิคในระบบจ าหน่าย (%) 

ประเด็นยุทธศาสตร์ที่ 4: การก าหนดมาตรฐานความเข้ากันได้ของอุปกรณ์ในระบบ 

ตารางที่ ข.4.1 นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีสัดส่วนของสถานีไฟฟ้าที่สามารถสื่อสารได้ตามมาตรฐานการสื่อสารในระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดที่ได้รับการยอมรับใน ระดับชาติต่อสถานีไฟฟ้าทั้งหมดในระบบโครงข่ายไฟฟ้า (%) 

4.2  นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีสัดส่วนของจ านวนผู้ใช้ไฟรายสุดท้าย (End-use) ที่สามารถเข้าถึงการขอใช้บริการการจัดการพลังงานได้ (%) 

4.3  นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีสัดส่วนของ DG (VSPP เป็นหลัก) ที่สามารถเข้าถึงข้อมูลและควบคุมสถานะได้แบบ Real time (%) 

4.4  นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีสัดส่วนของผู้ใช้ไฟที่เข้าร่วมโปรแกรม Demand Response ต่อผู้ใช้ไฟทั้งหมด (%) 

ประเด็นยุทธศาสตร์ที่ 5: การพัฒนาศักยภาพการแข่งขันทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม 

ตารางที่ ข.5.1 นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีจ านวนบุคลากรที่จบการศึกษา/ผ่านการอบรมด้านระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด 

ตารางที่ ข.5.2 นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีสัดส่วนเงินลงทุนค่าอุปกรณ์ที่ผลิตได้ภายในประเทศต่อมูลค่าโครงการที่เกี่ยวข้องกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด

5.3 นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีจ านวนสิทธิบัตรและผลิตภัณฑ์ ด้านระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดที่ได้รับการพัฒนาในประเทศ 

ตารางที่ ข.5.4 นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีสัดส่วนจ านวนโรงงานอุตสาหกรรม/อาคารส านักงาน/หน่วยงาน ที่ใช้ระบบบริหารจัดการพลังงาน เช่น FEMS/BEMS เป็นต้น 

ตารางที่ ข.5.5 นโยบายและกิจกรรมที่ส่งผลต่อดัชนีจ านวนผู้ประกอบการที่ให้บริการทางด้านการบริหารจัดการพลังงานที่ใช้เทคโนโลยีระบบโครงข่ายสมาร์ทกริด

เอกสารแนบ ค. 

ค่าระดับคะแนนปัจจุบันและระดับ

คะแนนเป้าหมายของดัชนีชี้วัดฯ พร้อมการแปรผล 

ค าชี้แจง 

แผนยุทธศาสตร์การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศฉบับนี้ จัดท าขึ้นภายใต้โครงการ ศึกษาเพื่อก าหนดนโยบายและแผนการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของไทยซึ่งส านักงานนโยบายและ แผนพลังงานได้ว่าจ้างสถาบันวิจัยพลังงาน จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ให้เป็นผู้ด าเนินการหลัก ทั้งนี้ เนื้อหาที่ ปรากฏในเอกสารฉบับนี้ได้ผ่านกระบวนการระดมสมองจากคณะท างาน (Working Group) ซึ่งแบ่งตาม ยุทธศาสตร์ 5 ด้าน คือ ด้านการพัฒนาความเชื่อถือได้และคุณภาพของไฟฟ้า ด้านความยั่งยืนและ ประสิทธิภาพของการผลิตและใช้พลังงาน ด้านการพัฒนาการท างานและการให้บริการของหน่วยงานการไฟฟ้า ฯ ด้านการก าหนดมาตรฐานความเข้ากันได้ของอุปกรณ์ในระบบ และด้านการพัฒนาศักยภาพการแข่งขันทาง เศรษฐกิจและอุตสาหกรรม และผ่านการกลั่นกรองจากคณะกรรมการอ านวยการ (Steering Committee) ที่ ได้รับการแต่งตั้งจากคณะอนุกรรมการเพื่อศึกษาแนวทางการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดภายใต้คณะ กรรมการบริหารนโยบายพลังงาน (กบง.)  

การพัฒนาแผนยุทธศาสตร์การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศได้เริ่มต้นจากการระดม

สมองเพื่อก าหนดคุณลักษณะหรือเป้าประสงค์ของระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดซึ่งมีแนวโน้มที่จะเป็นที่ต้องการ ของประเทศไทยในอนาคตโดยแบ่งตามยุทธศาสตร์ทั้ง 5 ด้าน จากนั้น ท าการก าหนดดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผล (Key Achievement Indicator; KAI) เพื่อแปลความหมายจากเป้าประสงค์ให้อยู่ในรูปของตัวเลขเชิงปริมาณที่ สามารถวัดได้ และท าการก าหนดค่าเป้าหมายของดัชนี้ชี้วัดสัมฤทธิผลที่เป็นที่ต้องการ (Taget-KAI) ในส่วน สุดท้าย จะพิจารณาท าการวิเคราะห์ช่องว่าง (Gap Analysis) ระหว่างสถานะปัจจุบัน (Existing Condition) และค่าเป้าหมาย เพื่อก าหนดกิจกรรมการพัฒนา/ลงทุนที่เหมาะสมในการลดความแตกต่างระหว่าง สถานะปัจจุบันและค่าเป้าหมายของดัชนีส าหรับการพัฒนาในแต่ละประเด็นยุทธศาสตร์  

เจตนารมย์ของคณะท างานในการจัดท าแผนยุทธศาสตร์การพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของ ประเทศฉบับนี้คือ เพื่อให้ได้แนวทางที่ภาครัฐ โดยส านักงานนโยบายและแผนพลังงาน สามารถใช้เป็น เครื่องมือในการพิจารณาว่านโยบายและ/หรือโครงการต่างๆ ที่เกี่ยวกับกับระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของ หน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้อง เช่น หน่วยงานการไฟฟ้าทั้งสามแห่ง เป็นไปตามหลักการและสอดคล้องกับ นโยบายการพัฒนาของประเทศตามแผนยุทธศาสตร์ในภาพรวมหรือไม่ และใช้เพื่อตรวจสอบความก้าวหน้า หรือสัมฤทธิผลของการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศในระยะยาว เพื่อให้ทราบว่าภาครัฐควร จะต้องมีมาตรการส่งเสริมและมาตรการสนับสนุนเพิ่มเติม เพื่อเร่งหรือชะลอการพัฒนาระบบโครงข่าย สมาร์ทกริดของไทยให้สอดคล้องกับแผนการพัฒนาประเทศตามแผนยุทธศาสตร์นี้หรือไม่ ทั้งนี้ มิได้มีความ ตั้งใจที่จะใช้ค่าเป้าหมายต่างๆ ที่ปรากฏในเอกสารฉบับนี้เป็นเกณฑ์บังคับโดยตรงหรือเป็นเกณฑ์การประเมิน สมรรถนะการท างานของหน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้อง เช่น หน่วยงานการไฟฟ้าทั้งสามแห่ง  

อย่างไรก็ดี เนื่องจากแผนยุทธศาสตร์นโยบายการพัฒนาระบบโครงข่ายสมาร์ทกริดของประเทศเป็น

แผนระยะยาว ดังนั้น ควรจะต้องมีการทบทวนอย่างสม่ าเสมอ และสามารถปรับเปลี่ยนให้มีความเหมาะสมกับ สภาวะการณ์ในอนาคตที่เปลี่ยนไปได้ โดยกิจกรรมการลงทุนต่างๆ อาจถูกปรับเปลี่ยนตามความเหมาะสม หากเทคโนโลยีมีการพัฒนาอย่างก้าวกระโดด และค่าเป้าหมายของดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผลอาจจะสามารถ ปรับเปลี่ยนให้มีความเข้มข้นหรือเบาบางลงได้ตามสภาวะการณ์ต่างๆ ที่อาจเปลี่ยนแปลงในอนาคต  

ค.1 ค่าระดับคะแนนปัจจุบันและระดับคะแนนเป้าหมายของดัชนีชี้วัด 

ตารางที่ 1 ระดับคะแนนของสถานภาพปัจจุบัน (Existing-KAI) และค่าเป้าหมาย (Target-KAI) ของดัชนีชี้วัดสัมฤทธิ์ผล 

ค.1 

* แสดงดัชนีประจ ายุทธศาสตร์หลักและเป็นตัวแทนในการบ่งชี้ถึงเป้าประสงค์หลักของการพัฒนาในยุทธศาสตร์นั้น

ค.2 

ค.2 การแปลผลระดับคะแนนของดัชนีชี้วัดสัมฤทธิผลต่างๆ เป็นค่าเป้าหมายของแต่ละดัชนี

 ความหมายของค าส าคัญและนิยามต่างๆ ที่ปรากฏในหัวข้อนี้ หากมิได้มีการก าหนดให้เป็นอย่างอื่น ให้ถือ ว่ามีความหมายดังต่อไปนี้